„Ég er einfaldlega kominn hingað til að benda á að svigrúmið er takmarkað. Ef við ætlum að hækka laun allra þannig að allir séu orðnir sáttir þá þýðir nú lítið að vera að lýsa yfir einhverjum áhyggjum af verðbólgu.“

Þetta sagði Bjarni Benediktsson fjármála- og efnahagsráðherra í svari sínu í óundirbúnum fyrirspurnatíma á Alþingi í dag þegar hann ræddi kjaramál hjúkrunarfræðinga við Björn Leví Gunnarsson þingmann Pírata. 

 Fáar hendur sinna mikilvægum störfum

Björn Leví sagði að samkvæmt Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga hætti fjórði hver hjúkrunarfræðingur störfum innan fimm ára og væri helsta ástæðan sögð vera launakjör. 

„Starfsumhverfið er einnig óásættanlegt, til dæmis vegna álagsins sem felst í því hversu fáir eru á vakt hverju sinni, það eru fáar hendur að sinna mikilvægum störfum. Ef það kemur til verkfalla í heilbrigðiskerfinu, til dæmis hjá hjúkrunarfræðingum, sem hafa tvisvar í röð verið sendir í gerðardóm, þá gerist hins vegar dálítið merkilegt í heilbrigðiskerfinu. Mönnun eykst, þ.e. það verða fleiri hjúkrunarfræðingar á vakt. Ástæðan fyrir þessu eru öryggisviðmið sem gera ráð fyrir ákveðinni lágmarksþjónustu í verkföllum og athugið hér: Lágmarksþjónusta til að viðhalda öryggi er meiri en sú þjónusta sem nú er verið að veita. Stöldrum aðeins við og hugsum um þetta. Lágmarksþjónusta til að viðhalda öryggi í verkfalli er meiri en sú þjónusta sem nú er verið að veita,“ sagði hann. 

Lágmarksþjónustan meiri í verkfalliBjörn Leví segir að lágmarksþjónusta til að viðhalda öryggi í verkfalli hjúkrunarfræðinga sé meiri en sú þjónusta sem nú sé veitt.

Mynd: Pressphotos.biz / Geiri

Benti þingmaðurinn á að stjórnvöld hefðu sent hjúkrunarfræðinga tvisvar sinnum í röð í gerðardóm sem hefði komist að þeirri niðurstöðu að það væru að mati gerðardóms vísbendingar um að hjúkrunarfræðingar væru „vanmetin kvennastétt hvað varðar laun með tilliti til ábyrgðar“. Gerðardómur hefði síðan ekki hækkað laun þeirra með tilliti til niðurstöðunnar heldur varpað þeirri ábyrgð yfir á stjórnvöld. „Nú hefur fjármálaráðherra sagt oftar en einu sinni að fjárveitingar séu ekki vandi heilbrigðiskerfisins en samt eru laun hjúkrunarfræðinga ekki í samræmi við menntun og ábyrgð og er það ein helsta ástæða þess að hjúkrunarfræðingar hætta störfum.“

Björn Leví benti enn fremur á að nú væri aftur að koma að kjarasamningum og hefðu þeir ekki gengið vel undanfarið. Hann spurði ráðherrann hvað hann ætlaði að gera til að koma í veg fyrir að Íslendingar misstu þetta verðmæta starfsfólk án þess að setja inn meira fjármagn fyrir fleiri hjúkrunarfræðinga með hærri laun til að geta að minnsta kosti sinnt lágmarksmönnun miðað við öryggisviðmið.

Ef sumir eiga að fá meira en aðrir þá þurfa hinir að fá minna

Bjarni svaraði og sagði að Björn Leví talaði þarna um eina af grundvallarstéttum íslenska heilbrigðiskerfisins, hjúkrunarfræðinga, og hvetti til þess að stjórnvöld gerðu betur við þá en aðra opinbera starfsmenn sem þau þyrfti að semja við. „Ég spyr: Hvers eiga sjúkraliðar að gjalda? Eða kennarar? Hvað með læknana? Hvað með aðra opinbera starfsmenn sem eiga nú í samtölum við ríkið um að fá bætt kjör?“ spurði ráðherrann. 

Spurði hann jafnframt hvort Björn Leví væri að leggja það til að stjórnvöld ættu að forgangsraða með þeim hætti að hjúkrunarfræðingar einir fengju hækkanir umfram það sem væri verið að semja um á almennum markaði. 

„En til þess að skapa það svigrúm þá þurfum við að semja um minna fyrir aðra. Þetta er alveg dæmigerð ræða. Til þess að fara ekki fram úr því heildarsvigrúmi sem almenni markaðurinn hefur skapað þá er alveg augljóst að ef sumir eiga að fá meira en aðrir þá þurfa hinir að fá minna. Þetta er bara lögmál. Nema menn vilji, eins og oft er gert í pólitíkinni, hunsa fyrsta lögmál hagfræðinnar sem er lögmálið um skort, að það er ekki endalaust til. Það er auðvitað vinsælt í þessum sal, umfram alla aðra sali á Íslandi, að vilja hunsa það lögmál og þykjast geta leyst hvers manns vanda með því að ausa úr sjóðum ríkissjóðs endalaust og skapa sjálfum sér vinsældir, að minnsta kosti tímabundið,“ sagði hann. 

Svar ráðherrans við spurningu Björns Levís var að allir opinberir starfsmenn ættu rétt á því að fá kjarabætur í samræmi við það svigrúm sem væri til staðar. „Við munum síðan leita lausna til að mæta sérþörfum hvers hóps fyrir sig í þeim samningum sem nú standa yfir í ágætis jafnvægi við samninganefnd ríkisins vegna kjarasamningagerðar. Þar eru mörg mál uppi á borðum.“

Hann sagði að stjórnvöld gætu ekki lofað því sem Björn Leví hefði kallað eftir að taka „einstakar stéttir fram yfir aðrar“ vegna þess einfaldlega að það væri nákvæmlega engin sátt um það.

Heilbrigðiskerfið virkar ekki ef ekkert starfsfólkið er til staðar

Björn Leví steig aftur í pontu og sagði að hann hefði tekið hjúkrunarfræðinga sem dæmi. „Það var það sem ég sagði: Til dæmis. Ég er alveg sammála því að það megi taka sjúkraliða og lækna og ýmsa svoleiðis líka, en ég nefndi dæmi um það að það var niðurstaða gerðardóms sem sagði að þarna væri starfsstétt sem væri vanmetin. Ég er að biðja um að við horfum til þess, hvorki meira né minna en það – mjög einfalt mál,“ sagði hann. 

Þingmaðurinn lagði áherslu á að hérna væri verið að tala um forgangsröðun og sagðist hann vilja sjá forgangsröðun stjórnvalda. „Ekki til að gera upp á milli einstakra starfsstétta innan heilbrigðiskerfisins heldur upp á ákveðna sanngirni. Hvar er það sem stjórnvöld eru að forgangsraða umfram heilbrigðiskerfið, því að heilbrigðiskerfið virkar ekki ef það er ekki starfsfólk þar. Það er svo einfalt. Heilbrigðiskerfið virkar ekki ef það eru engir sjúkraliðar, heilbrigðiskerfið virkar ekki ef það eru engir hjúkrunarfræðingar og virkar ekki ef það eru engir læknar. Ef við tökum eina af þessum starfsstéttum burt þá virkar ekkert af þessu. Við þurfum að huga að því að niðurstaða gerðardóms er að þarna sé vanmat í gangi, og já, það þarf að svara því,“ sagði hann. 

Ætla að bera saman almenna markaðinn og hinn opinbera

Bjarni svaraði í annað sinn og sagði að eins og Birni Leví ætti að vera kunnugt um væri sérstök vinna í gangi til að fara í virðismat á störfum og bera saman almenna markaðinn og hinn opinbera. 

„En ég ætla að vekja athygli á því að við höfum hvergi annars staðar fjölgað jafn mikið í stöðugildum hjá hinu opinbera eins og á við í heilbrigðismálum og síðan hjá menntastofnunum en þar höfum við fjölgað um tæplega 1.400 starfsmenn frá árinu 2019. Nú er svo komið að 25 prósent af öllum stöðugildum ríkisins eru hjá Landspítalanum, 25 prósent af öllum stöðugildum,“ sagði hann. 

Ráðherrann taldi að Björn Leví hefði tekið „smá snúning“ á þessari fyrirspurn sinni í seinna skiptið sem hann kom upp. 

„Í fyrra skiptið vildi hann tala um hjúkrunarfræðinga. En þegar ég benti á að það væri erfitt að taka einstaka hópa út undan þá sagðist hann vera að tala fyrir hönd allra hópanna, að þeir ættu allir skilið að fá miklu hærri laun. Ég er einfaldlega kominn hingað til að benda á að svigrúmið er takmarkað. Ef við ætlum að hækka laun allra þannig að allir séu orðnir sáttir þá þýðir nú lítið að vera að lýsa yfir einhverjum áhyggjum af verðbólgu,“ sagði hann að lokum.