Umhverfisstofnun mun taka mál sorphirðu- og endurvinnslufyrirtækisins Terra, sem dreifði plastmengaðri moltu í Krýsuvík, til skoðunar. Sú skoðun er ekki hafin og óljóst hvað, ef eitthvað, verður gert í málinu. Landgræðslustjóri segir að Landgræðaslan beri ábyrgð á málinu eins og allir sem að því komu og augljóst sé að bæta þurfi vinnubrögð. Hann segir þó algjörlega nauðsynlegt að halda áfram að nýta moltu.
Terra vann að því í sumar í samstarfi við Landgræðsluna, með stuðningi frá umhverfisráðuneytinu, að græða upp land á 50 hektara svæði í nágrenni Krýsuvíkur með því að dreifa á svæðið moltu. Moltan reyndist hins vegar þegar allt kom til alls menguð af plasti og í ljós kom að verkferlar við gerð moltunnar reynst alls ófullnægjandi, sökum þekkingarleysis hjá starfsmönnum fyrirtækisins.
Terra, sem dreifði 1.500 rúmmetrum af plastmengaðri moltu á svæðinu í sumar, var útnefnt „umhverfisfyrirtæki ársins“ af Samtökum atvinnlífsins um miðjan þennan mánuð. Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segir að fyrirtækið hafi gefið sér mjög trúverðugar skýringar á því sem þar gerðist og öllum geti orðið á mistök.
Umhverfisstofnun heimilt að afturkalla ráðgefandi álit
Sigrún Ágústsdóttir, forstjóri Umhverfisstofnunar, segir varðandi þetta mál að litið sé svo á að fréttaskrif um það séu ábending til stofnunarinnar um að misbrestur hafi orðið á. „Við munum meðhöndla þetta eins og aðrar ábendingar og tökum málið til skoðunar. Það er ekkert sem liggur fyrir um það núna.“
„Það hefur engin ákvörðun verið tekin um að skoða að afturkalla, eða afturkalla, álitið“
Terra hefur starfsleyfi frá Heilbrigðiseftirliti Hafnarfjarðar, Garðabæjar og Kópavogs. Sigrún útskýrir að venjulega fjalli starfsleyfi um mengunarvarni í framleiðslu en almennt ekki um vöruna sjálfa. Mikilvægt sé að halda því til haga að það séu framleiðendur, fyrirtækin sjálf, sem beri ábyrgð á vörunni sem þau framleiða. „Hitt er annað mál að þegar um er að ræða að það er verið að búa til vöru úr úrgangi þá er gjarnan leitað eftir ráðgefandi áliti frá Umhverfisstofnun. Það var gert í þessu tilviki, það var gefið út jákvætt álit frá okkur í júní 2018. Það er hins vegar engin eftirfylgni með slíkum álitum, það er að segja stofnunin hefur ekki eftirlit. Þetta er ekki stjórnvaldsákvörðun heldur álit.“
Í umræddu áliti er hins vegar settur fyrirvari, þar sem segir í lokin: Jafnframt er vakin athygli á því að Umhverfisstofnun er heimilt að afturkalla ráðgefandi álit ef mengun af notkun á viðkomandi vöru er meiri en búast mátti við. Sigrún segir að ekki sé búið að taka neinar ákvarðanir um hvort umrætt ráðgefandi álit verði enduskoðað. „Nú er ábendingin komin, með fréttinni, og það er ekki hafin vinnsla á henni. Það hefur engin ákvörðun verið tekin um að skoða að afturkalla, eða afturkalla, álitið.“
„Það er ekkert í kortunum hjá okkur að beita neinum þvingunaraðgerðum“
Til stendur að eftirlitsmaður frá Heilbrigðiseftirliti Hafnarfjarðar, Garðabæjar og Kópavogs fari og kanni framleiðslu Terra á moltu, í þessari viku. Hörður Þorsteinsson, framkvæmdastjóri heilbrigðiseftirlitsins segir að heilbrigðiseftirlitið hefði ekki fengið neinar ábendingar um misbresti á moltuframleiðslu Terra, fyrr en fréttaflutningur af þessu máli hófst. „Þetta er ákveðið klúður í þessari framleiðslu og menn eru að reyna að ná utan um það. Mér finnst vera mikill vilji hjá fyrirtækinu til að ná þessu í viðunandi horf og auðvitað styðjum við það að það sé moltuframleiðsla í gangi og að við endurnýtum meira af þessum lífræna úrgangi. Það er samfélagslega nauðsynlegt að fara út í þessar aðgerðir. Það er ekkert í kortunum hjá okkur að beita neinum þvingunaraðgerðum, þeir hafa sýnt mikinn samstarfsvilja til að ná þessu í lag og við höfum trú á að það náist.“
Mikilvægt að molta sé nýtt
Árni Bragason landgræðslustjóri segir í samtali við Stundina að ljóst sé að bæta þurfi vinnubrögð við moltugerðina. Hann vill þó ekki skella skuldinni á fyrirtækið Terra, sem hafi brugðist við, viðurkennt mistök og sent mannskap á svæðið til að tína þar upp plastrusl á svæðinu. Mikilvægast sé að haldið sé áfram að vinna moltu og koma þeim áburðarefnum sem í henni eru í vinnu við uppgræðslu.
„Fyrirtækið viðurkenndi að það hefðu orðið mistök hjá þeim í vinnslu með hluta af þessu og létu okkur vita af því. Ég veit að Terra fór þarna í Krýsuvík með mannskap og voru að týna upp. Þetta var ekki mikið dót sem þau týndu upp en allt er auðvitað of mikið. Auðvitað vitum við það að þetta er því miður aldrei alveg hreint, þessi molta sem við erum að nota. Við höfum reynslu af því. Við höfum verið að nota moltu þar sem hægt hefur verið að fá hana og vandamálið liggur í því að fólk flokkar ekki nógu vel heima hjá sér. Ég er ekkert sáttur við þær aðferðir sem notaðar eru á höfuðborgarsvæðinu við þessa flokkun, sem hugsanlegur notandi þessa efnis. Er ekki hægt að tryggja að við fáum betri gæði á þessu hráefni sem fer inn í þessa vinnslu?“
„Þetta er lærdómsferli hjá okkur öllum“
Þegar Árna er bent á að Arngrímur Sverrisson, rekstrarstjóri Terra, hafi í samtali við Stundina lýst því að ekki hafi verið um mistök að ræða, heldur þekkingarleysi á aðferðum við moltugerðina og gera megi ráð fyrir að moltan öll, 1.500 rúmmetrar, hafi verið plastmenguð og plast sé því komið ofan í jörðina í Krýsuvík sem ekki sé hægt að tína upp, segir Árni að um lærdómsferli sé að ræða. Þarna hafi í fyrsta skipti verið gerð tilraun með notkun moltu af þessum skala og fylgjast eigi með framvindu gróðurs á svæðinu.
„Mín viðbrögð eru þau að við megum ekki láta þetta eyðileggja fyrir okkur í því að fara að nota þetta efni. Þetta er góð ábending um það að við skulum vanda okkur og við skulum vanda okkur líka sem einstaklingar og fyrirtæki sem eru að skila inn þessum efnum. Þetta er lærdómsferli hjá okkur öllum í þessu og það er alveg augljóst að það þarf að bæta vinnubrögð, það er ekki nokkur vafi á því. Ég lít þannig á að við þurfum að halda áfram, hinn kosturinn er að við þurfum að urða þetta allt saman, og það er alveg skelfileg sóun ef við erum að urða áburðarefni. Það er það sem býr að baki og ástæðan fyrir því að við viljum að þetta komist í notkun. Það er minn punktur númer 1,2 og 3. Vöndum okkur í öllu ferlinu, gerum þetta betur. Við lærum að þessum mistökum, þessu þekkingarleysi ef þú vilt kalla það það. Höldum áfram, lærum af þessu og reynum að auka nýtingu á þessum efnum. Ég fagna því að það sé umræða um þetta og gagnrýni því það þarf að halda mönnum á beinu brautinni með þetta en sendum líka skilaboð til okkar sem neytenda og þeirra sem eru að flokka, vöndum okkur,“ segir Árni.
„Auðvitað berum við okkar ábyrgð í þessu máli eins og allir sem koma að því“
Spurður hvort hann telji að Landgræðslan beri sök í málinu svarar Árni því til að hún geri það að hluta. Stofnunin verði að vera betur vakandi fyrir þeim efnum sem notuð séu í verkefnum sem þessum og tryggja að það sé ásættanlegt að dreifa þeim. „Auðvitað berum við okkar ábyrgð í þessu máli eins og allir sem koma að því. Við erum að reyna að gera ákveðna tilraun í samstarfi við þetta fyrirtæki. Við að sjálfsögðu treystum því að það sé besta fáanlega tækni og þekking sem er notuð. Okkar starfsfólk skoðaði moltuna á staðnum þegar þetta var í vinnslu. Síðan kemur þarna gríðarlega mikið magn, og fyrirtækið hefur sagt að það hafi verið í hluta af vinnslunni sem hafi orðið mistök. Það eru þær upplýsingar sem við höfum fengið. Við erum ekki eftirlitsaðilar að þessu en sem samstarfsaðilar hljótum við að passa upp á það, það er hagur okkar allra. Við lærum af þessu, reynum að gera þetta betur í framtíðinni en ég ítreka það, látum þetta ekki slá okkur út af laginu. Hættum að urða verðmæti.“
Athugasemdir