Stjórnmálamenn funda nú með ríkislögreglustjóra á „öruggum stað“ vegna meintrar hryðjuverkaógnar á Íslandi, í kjölfar þess að stefnubreyting hefur orðið í viðbúnaði lögreglu án þess að umræða hafi átt sér stað. 

Samkvæmt orðum aðstoðarmanns Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra er Stjórnarráðið ekki metið nægilega öruggur staður fyrir fund ráðsins.

Þjóðaröryggisráð Íslands, sem stofnað var samkvæmt nýjum lögum frá því í september í fyrra, fundar nú á Keflavíkurflugvelli. Samkvæmt lögum sem tóku gildi 22. september í fyrra fékk forsætisráðherra það hlutverk að „boða til fundar þjóðaröryggisráðs ef þeir atburðir hafa orðið eða eru yfirvofandi sem ætla má að hafi áhrif á þjóðaröryggi“.

Aðstoðarmaður Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra, Svanhildur Hólm Valsdóttir, segir valið á fundarstaðnum ráðast af því að „dagskrá fundarins kalli á að fundarstaðurinn uppfylli nauðsynlegar öryggiskröfur,“ samkvæmt fréttum Ríkisútvarpsins. 

Þjóðaröryggisráðið fundaði fyrst 22. maí síðastliðinn og var ekki talin þörf á að hækka viðbúnaðarstig vegna hryðjuverka í kjölfar árásar í Manchester. Lögum samkvæmt þarf ráðið einungis að funda fjórum sinnum á ári, nema eitthvað gefi tilefni til annars. Ekki hafði orðið opinber umræðu um stefnumörkun í öryggismálum þegar ákveðið var að staðsetja vopnaða sérsveitarmenn meðal mannfjöldans á hátíðinni Color Run í miðborg Reykjavíkur um helgina. Lögreglan hefur boðað að vopnaðir sérsveitarmenn verði staðsettir á fjölmennum mannamótum út sumarið, þótt hvert tilfelli verði metið sérstaklega. Engu að síður hafi viðbúnaðarstig eða hættumat fyrir Ísland hefur ekki verið hækkað, samkvæmt orðum Jóns F. Bjartmarz, yfirlögregluþjóns hjá Ríkislögreglustjóra. „Það er enn í meðallagi,“ sagði hann við Rúv.

StjórnarráðiðForsætisráðuneytið útvegar fundarstað fyrir þjóðaröryggisráð, en að þessu sinni var ákveðið að halda fund á Keflavíkurflugvelli af ótta við hryðjuverk.

Viðbúnaðarstig ekki hækkað, en meiri viðbúnaður

Undanfarið hefur lögregla gripið til aðgerða sem tengdar hafa verið við hryðjuverkaógn, en engu að síður hefur viðbúnaðarstig vegna hryðjuverka ekki verið hækkað frá því árið 2015, þegar árásir voru gerðar í París. 

Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri sagði í samtali við Rúv 23. maí, eftir hryðjuverkaárás í Manchester, að sérfræðingar ríkislögreglustjóra hefðu komist að þeirri niðurstöðu að „ekki [væri] ástæða til að hækka viðbúnað íslensku lögreglunnar, en hafa allan vara á.“

Með stofnun þjóðaröryggisráðs var skapaður formlegur samráðsvettvangur fyrir stjórnmálaleiðtoga og forsvarsmönnum lögreglunnar og landhelgisgæslunnar, en með honum var formgert að forsætisráðherra boðar þessa aðila á sinn fund þegar honum þykir tilefni til.

Í þjóðaröryggisráðinu sitja Bjarni Benediktsson forsætisráðherra, Guðlaugur Þór Þórðarson utanríkisráðherra, Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra, þrír ráðuneytisstjórar ráðuneytanna, Haraldur ríkislögreglustsjóri, Georg Lárusson, forstjóri Landhelgisgæslunnar, fulltrúi Landsbjargar og svo tveir þingmenn, annar úr minnihluta og hinn meirihluta.

Öruggur staðurBjarni Benediktsson forsætisráðherra gengur inn í öruggan fundarstað á Keflavíkurflugvelli, þar sem hann hefur stefnt saman þjóðaröryggisráði. Ríkisútvarpið birtir myndina á vef sínum.

Mynd: Skjáskot / RÚV

Bjarni æðsti yfirmaður öryggismála

Með lögum um þjóðaröryggisráð hefur forsætisráðherra þá valdheimild að skylda hvern sem er á fund ráðsins. „Embættismönnum og öðrum starfsmönnum ráðuneyta og opinberra stofnana og hlutafélaga, sem og einstaklingum og fulltrúum lögaðila, er skylt að mæta á fundi þjóðaröryggisráðs, sé þess óskað.“

Bjarni velur því bæði fundarstað, fundartíma og fundargesti. Ríkisstjórn Íslands fundar samkvæmt reglum um starfshætti í Stjórnarráðinu eða Ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu, en í afstöðu Bjarna nú felst að hann telji hvorugan fundarstaðinn nægilega öruggan að þessu sinni. Í lögum um þjóðaröryggisráð kemur fram að forsætisráðuneytið veiti „ráðinu alla nauðsynlega starfsaðstöðu og aðstoð við störf þess“. 

Eitt af verkefnum þjóðaröryggisráðsins er að stuðla að umræðu og upplýsingagjöf um öryggismál. „Þjóðaröryggisráð skal í samvinnu við háskólasamfélagið, hugveitur og fjölmiðla beita sér fyrir opinni og lýðræðislegri umræðu um þjóðaröryggismál og eflingu fræðslu og upplýsingagjöf um þau mál,“  segir í fjórðu grein laga um þjóðaröryggisráð.

Ráðið hefur hins vegar ekki skyldu að greina Alþingi frá störfum sínum oftar en einu sinni á ári. 

Nokkrir úr stjórnarandstsöðunni hafa gagnrýnt harðlega að vopnaðir sérsveitarmenn hafi verið staðsettir í mannfjölda við Color Run í miðborg Reykjavíkur um helgina, á grundvelli þess að slíkt skerði öryggistilfinningu borgaranna og að sýnileikinn sem slíkur sé ekki líklegur til árangurs gegn mögulegum hryðjuverkum. Katrín Jakobsdóttir, formaður vinstri grænna, ætlaði að taka vopnaburðinn upp á fundi þjóðaröryggisráðsins í dag. „Ég held að þetta slái mig nú eins og bara flesta Íslendinga frekar óþægilega, sérstaklega í ljósi þess að það var ekki varað við þessu fyrirfram með neinum hætti eða upplýst um að viðbúnaðarstig hefði verið aukið. Ég held að það skipti máli í svona málum að það ríki ákveðið gagnsæi um það þegar svona ákvarðanir eru teknar þannig að fólk hafi meiri upplýsingar. Við þekkjum það vel víða erlendis frá að þar eru gefnar upplýsingar um það þegar einhver ástæða er talin til svona ákvarðana og ég held að það skipti máli fyrir venjulegt fólk að vita meira en minna,“ sagði Katrín í samtali við Rúv um málið.