Brynjar Níelsson, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og formaður stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis, kvaddi sér hljóðs í sérstakri umræðu á Alþingi um fátækt í gær til að velta fyrir sér tímapunkti umræðunnar og ýja að því að þingmenn væru einungis að reyna að koma sjálfum sér á framfæri. Sagði hann sérstakt að verið væri að ræða fátækt þegar Ísland stæði sig vel á öllum sviðum. 

Mynd: Pressphotos

Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, átti frumkvæði að umræðunni. Í ræðu sinni fjallaði hún meðal annars um sárafátækt, málefna öryrkja og aldraðra auk þess sem hún vék að misskiptingu auðs og tekna og hvernig mikilvægt væri að beita skattkerfinu til að draga úr fátækt og stuðla að jöfnuði. 

„Við eigum nýlegar tölur frá UNICEF á Íslandi um að 9,1% barna á Íslandi líði skort, sérstaklega þegar kemur að húsnæði. 9,1% barna þýðir 6 þús. börn og þar af líða um 1.600 börn það sem kallað er verulegur skortur. Þegar rýnt er í tölurnar sést að stór hluti þessara barna býr við óöruggt húsnæði, hefur ekki efni á því að halda upp á afmæli sitt, stundar ekki tómstundastarf og þannig mætti lengi telja. Fátæktin stelur draumum og vonum þessara barna, eins og 12 ára drengur á höfuðborgarsvæðinu orðaði það,“ sagði Katrín meðal annars. „En fátækt fólk er ekki bara börn. Við höfum fátækt fólk í öllum aldurshópum. Þar nægir að horfa á tölur um lægstu laun, örorkubætur og ellilífeyri og bera þær saman við framfærsluviðmið velferðarráðuneytisins þar sem sést berlega að af þessum lægstu greiðslum er vandlifað.“

Sagði hún mikilvægt að leita orsakanna. „Þegar ég horfi á samfélagið sem við búum í og kerfið sem við búum við hlýt ég að draga þá ályktun að við búum við kerfi sem ýtir undir misskiptingu. Þar nægir að nefna skattkerfið því að við sjáum það svart á hvítu að skattbyrðinni hefur verið létt af þeim ríkustu á undanförnum árum en um leið hefur hún þyngst á tekjulægri hópa. Nægir þar að nefna auðlegðarskattinn annars vegar og matarskattinn hins vegar.“

Mynd: Heiða Helgadóttir

Þorsteinn Víglundsson félagsmálaráðherra var jákvæður í garð umræðunnar og tók undir ýmis atriði í ræðu Katrínar, meðal annars gagnrýni hennar á það hvernig félagslegt húsnæði var sett á markað með þeim afleiðingum að hópi fólks var gert ókleift að koma sér þaki yfir höfuðið.

„Það þarf líka að huga að því hvernig við styðjum við tekjulægstu einstaklingana á húsnæðismarkaði bæði í leigu og kaupum,“ sagði Þorsteinn. „Ekki síst við kaup af því að við sjáum einmitt að það er hópurinn sem er á leigumarkaði sem á hvað erfiðast uppdráttar, sérstaklega ef einhver misbrestur kemur upp í tekjum, tímabundið atvinnuleysi, tímabundinn heilsubrestur. Slíkt kemur mun harðar niður á fólki sem býr á leigumarkaði en fólki sem býr í eigin húsnæði.“

Brynjar Níelsson nýtti ræðu sína til að lýsa því yfir að honum þætti sérstakt að verið væri að ræða um fátækt í miðju góðæri. „Það er svolítið sérstakt að vera að ræða núna í þingsal um fátækt þegar kannski allir mælikvarðar benda til þess að við stöndum okkur einna best alls staðar,“ sagði hann. „Ekki það að menn eigi ekki að ræða almennt um þá sem hafa bágust kjörin, auðvitað eigum við alltaf að ræða um það. Þetta er svolítið sérstakur tímapunktur. Þegar maður rifjar upp, fer til baka, þá hef ég upplifað að þessi umræða kemur sirka á tíu ára fresti. Og af hverju kom hún núna allt í einu? Jú, hún verður til í kringum stofnun enn eins sósíalistaflokksins,“ sagði hann og vísaði þar líklega til hins nýstofnaða Sósíalistaflokks Íslands sem Gunnar Smári Egilsson blaðamaður og fyrrverandi ritstjóri Fréttatímans átti frumkvæði að.

Mynd: Pressphotos.biz

Þegar Brynjar sagði þetta var kallað fram í fyrir honum og hann sakaður um virðingarleysi við umræðuna um fátækt. Eðlilegast væri að Alþingi ræddi um fátækt á hverjum einasta degi. „Nei, það er ekki, ég er bara að segja: Af hverju er hún núna?“ svaraði Brynjar og bætti við: „Nei, þetta virkar auðvitað bara á mann eins og tækifæri núna til að koma sér á framfæri.“ Þingmaður í salnum kallaði þá á móti: „Hvað ert þú að gera?“

Brynjar sagðist skynja ákveðna trú í þingsalnum á að fátækt stafaði af því að verið væri að taka eitthvað af fólki þegar efnahagslífið stæði í blóma. „Voðalega eruð þið viðkvæm. Það er þessi trú margra í þessum sal að þar sem gengur vel, eru öflugir atvinnuvegir og kraftur og arður, sé verið að taka af hinum og við erum að gera þau fátæk. Þetta er inntakið í umræðunum, maður skynjar það,“ sagði hann. „Það breytir því ekki að það er alltaf ákveðinn hópur sem við þurfum að hugsa um og gæta að í hvert sinn sem verður einhverra hluta vegna svolítið milli skips og bryggju. Tökum umræðuna um það hvað við getum gert akkúrat við þá í staðinn fyrir að umræðan fari alltaf í þann farveg að hér eru einhverjir vondir sem taka peningana af okkur, hinum fátæku.“