Eimskipafélag Íslands, elsta skipafélag landsins sem stofnað var 17. janúar árið 1914, á aðeins eitt skráð skip í íslensku skipaskránni. Það er farþegaskipið Herjólfur. Í heildina á Eimskip fimmtán skip en þrettán þeirra eru skráð í Antígúa og Barbúda í karabíska hafinu en eyjurnar eru á svörtum lista Evrópusambandsins yfir skattaskjól. Þá er eitt þeirra skráð á Gíbraltar sem einnig er á lista Evrópusambandsins. Bandaríkjamenn hafa einnig sett bæði löndin á svartan lista.

Um er að ræða skipin Brúarfoss, Selfoss, Dettifoss, Goðafoss, Reykjafoss, Lagarfoss, Skógafoss, Laxfoss, Hólmfoss, Viðfoss, Stigfoss, Langfoss, Svartfoss og Polfoss.

„Þar með var Kjell-Atle Fredheim og aðrir erlendir starfsmenn Eimskips dæmdir réttindalausir í heimalandinu.“

Antígúa og Barbúda bjóða upp á það sem er kallað „hentifáni“ eða „flag of convenience“ en það þýðir einfaldlega að skipin borga miklu minni skatt en ef þau væru til dæmis skráð hér á landi. Slíkum skráningum hefur verið mótmælt víða um heim en rök þeirra sem stunda þetta eru á þann veg að öðruvísi væru skipafélögin ekki samkeppnishæf. Þá hefur starfsmönnum þessara skipa einnig reynst erfitt að sækja rétt sinn gagnvart skipafélögunum ef þeir telja á sér brotið þar sem lagaumhverfið í Antígúa og Barbúda er nánast sérsniðið að þörfum skipafélaganna sem telja hagsmunum sínum betur borgið í karabíska hafinu heldur en til dæmis á Íslandi.

Norsk lög vernduðu ekki Norðmanninn Kjell-Atle Fredheim er fyrrum starfsmaður Eimskips í Noregi. Réttindi hans féllu á milli skips og bryggju þar sem farskip Eimskips þar í landi sigldi undir fána Antígva og Borbúda.

Mynd: Terje Hernes Pettersen // Dagens Næringsliv

Réttindi sjómannsins féllu milli skips og bryggju

Þar er elsta skipafélag okkar Íslendinga enginn undantekning eins og Norðmaður einn komst að á dögunum. Kjell-Atle Fredheim var starfsmaður Eimskips í Noregi en sagt upp árið 2014. Hann taldi forsendur uppsagnarinnar stangast á við norsk lög og var norska Skipstjóra og stýrimannafélagið honum sammála. Við tóku málaferli Kjell-Atle Fredheim gegn Eimskip í Noregi en málið velktist um í réttarkerfinu í rúm tvö ár þar til niðurstaða fékkst í Hæstarétti Noregs í síðasta mánuði. Uppsögnin sjálf var hinsvegar ekki fyrir dómi heldur einfaldlega deilurnar um hvort hægt væri að dæma í því yfir höfuð samkvæmt norskum lögum.

„...þar gildir svokallaður „tonnage“ skattur en ekki tekjur skipsins sem væri annars grundvöllurinn fyrir skattlagningu á þeim.“

Lögmaður Eimskips í Noregi, Jan Vablum, hélt því fram fyrir hönd skjólstæðings síns að ekki væri hægt að dæma í málinu samkvæmt norskum lögum þar sem farskipið hefði verið skráð í Antígúa og Barbúda. Þessu var norska Skipstjóra og stýrimannafélagið ósammála. Hæstiréttur felldi dóm sinn og viti menn; dómurinn vildi ekki taka efnislega afstöðu til málsins þar sem það sigldi undir hentifána í Antígúa og Barbúda. Þar með voru Kjell-Atle Fredheim og aðrir erlendir starfsmenn Eimskips dæmdir réttlausir í heimalandinu.

Snýst allt um samkeppnishæfni fyrirtækisins

„Norska ríkisstjórnin getur ekki setið aðgerðarlaus og horft upp á norska atvinnurekendur skrá skip sín á karabískum eyjum með einu pennastriki og komast þannig hjá lögum og leikreglum sem við höfum byggt upp í Noregi síðastliðin hundrað ár,“ segir Hans Sande, forsvari norska Skipstjóra- og stýrimannafélagsins í viðtali við norska miðilinn Dagens Næringsliv.

Ólafur William Hand, upplýsingafulltrúi Eimskips, segir niðurstöðuna þó ekki hafa áhrif á réttindi íslenskra starfsmanna Eimskips þar sem það komi fram í ráðningarsamningum þeirra að varnarþingið sé Héraðsdómur Reykjavíkur. Hvað skattaskjólin varðar þá segir Ólafur William að þetta snúist allt um samkeppnishæfni fyrirtækisins.

Upplýsingafulltrúi Eimskips Ólafur William Hand segir að skipafélagið verði að fá að spila eftir sömu leikreglum og önnur skipafélög því annars verður það ekki samkeppnishæft.

Vilja frekar greiða skatt af flutningsgetu en tekjum

„Skip eru skráð á stöðum þar sem hentugt er að skráð þau. Ástæðan fyrir skráningu í þessum svokölluðu „hentifánalöndum“ er sú að það er hentugra fyrir skipafélögin að reka skipin þar því þar gildir svokallaður „tonnage“ skattur en ekki tekjur skipsins sem væru annars grundvöllurinn fyrir skattlagningu á þeim,“ segir Ólafur William en „tonnage“-skattur þýðir í raun og veru að skipafélögin borga skatt miðað við flutningsgetu.

„Það væri að sjálfsögðu gaman að
sjá skipin okkar sigla inn Faxaflóann
undir íslenskum fána“

„Skipin eru skráð þar vegna þess að það eru flest ef ekki öll skipafélög í heiminum skráð á þessum stöðum og það þýðir það að ef við færum að skrá skipin okkar á Íslandi til dæmis þá værum við ekki að keppa á jafnréttisgrundvelli.“

Af því að þið þyrftuð að borga meira í skatt?

„Af því við þyrftum að borga meira í skatt? Það skiptir í raun og veru ekki máli hvað það sner...“

...það hlýtur væntanlega að tengjast þessari samkeppnisstöðu ykkar? Ferðirnar verða þá væntalega dýrari?

„Til þess að geta verið á jafnréttisgrundvelli í rekstrinum og þjónustað Ísland með vörur eins og tugir erlendra skipafélaga gera sem sigla til Íslands þá þurfum við að spila á sama leikvelli og önnur félög. Ef við gerum það ekki þá erum við bara hærri í verði og verðlagningu í flutningum heldur en hin skipafélögin og þar af leiðandi með tímanum náttúrulega skekkist samkeppnisstaða skipafélagsins. Eimskipafélagið er alþjóðlegt skipafélag og okkar markaðssvæði er Norður-Atlantshafið og við erum að spila á þeim markaði og spilum eftir þeim leikreglum sem eru þar og menn sinna þessu bara af heilindum,“ segir Ólafur William sem vill að það komi fram að Eimskipafélagið hafi að undanförnum árum reynt að fá lögum breytt hér á landi sem auðvelda skráningu skipa á Íslandi.

Minni skattar, meiri samkeppni Eimskipafélagið á, samkvæmt vefsíðu félagsins, fimmtán skip.

Vilja sjá íslensku skipin sigla undir íslenskum fána

„Það er mikilvægt að menn átti sig á því að við erum að keppa á þessum alþjóðlega siglingamarkaði og erum bara á sama leikvelli og þessi stóru félög annars staðar og ef íslenskum skipafélögum eru sett önnur skilyrði í rekstri sínum þá verða félögin bara ekki samkeppnishæf. Það er okkar ósk og okkar draumur að íslensk farskip verði skráð á Íslandi. Eimskipafélagið hefur í mörg ár verið að skoða þessi mál og verið að minnast á þessi mál við ráðamenn og aðra er að þeim koma. Það er okkur mikilvægt að stjórnvöld og ráðamenn þjóðarinnar finni leiðir og skoði það af alvöru að gera okkur kleift að skrá þau á Íslandi. Það væri að sjálfsögðu gaman að sjá skipin okkar sigla inn Faxaflóann undir íslenskum fána. Það stendur ekki á okkur að skrá þau hér ef leikreglurnar eru þær sömu og önnur skipafélög þyrftu að leika samkvæmt,“ segir Ólafur William.