Þá erum við lögð af stað, enn eina ferðina. Áskorun til forseta Íslands um að synja lagafrumvarpi staðfestingar. Nöfnum fjölgar ört á www.thjodareign.is enda er makrílfrumvarp ríkisstjórnarinnar eins og blautt fiskflak framan í kjósendur. Sömu kjósendur og kusu um það í fullgildri þjóðaratkvæðagreiðslu haustið 2012 að náttúruauðlindir landsins skyldu lýstar þjóðareign. Það voru um 83% þeirra sem afstöðu tóku sem greiddu því sérstaklega atkvæði að stjórnarskrárverja skyldi eignarétt þjóðarinnar á náttúruauðlindunum. En ráðamenn láta ekki svoleiðis nokkuð trufla sig og vilja greinilega ekkert frekar en að afhenda völdum útgerðarfyrirtækjum auðlindir sjávarins á spottprís. Og eigin útgerðarfyrirtæki ekki undanskilin. Á meðan getur venjulegt fólk svo rifist um það sem eftir stendur þegar kvótagreifarnir hafa fengið sitt.
Orð eru dýr
Það sem allar þessar undirskriftir undirstrika er að almenningur treystir ekki Alþingi. Það eru að vísu engar nýjar fréttir. Og þaðan af síður treystir fólk forystumönnum ríkisstjórnarinnar eins og nýleg könnun sýnir. Þessum sömu forystumönnum og gáfu skýr loforð korteri fyrir kosningar sem þeir ætla sér svo ekki að standa við. Að svíkja gefin loforð þykir ekki til eftirbreytni í sagnaarfinum og fá þeir oftast makleg málagjöld sem það gera. En einmitt þess vegna og væntanlega af fleiri ástæðum hrynur fylgið nú af gömlu valdaflokkunum. Kjósendur verða að geta treyst því að orð skuli standa. Og 53.555 undirskriftir til Alþingis þar sem skorað var á þingmenn að standa við eigin loforð um þjóðaratkvæðagreiðslu - halló, er einhver heima?
Stóru málin
Makrílkvótinn er vitaskuld ekki eina stóra ágreiningsmálið á borði ríkisstjórnarinnar. Mörg önnur mikilvæg mál eru í farvatninu og litlar líkur á því að ráðamönnum verði treyst til að sýsla með þau í umboði kjósenda ef svo fer sem horfir. Auðlindagjöldin. Áframhald aðildarviðræðna. Bankabónusar. Einkavæðingar. Flutningur ríkisstofnanna. Flugvallarmálið. Gjaldeyrishöftin. Kosningalögin. Misskiptingin. Náttúruskattur. Nýr spítali. Olíuleit. Seðlabankastjórar. Skattaskjólin. Stjórnarskráin. Stóriðjumál. Umhverfismál. Virkjanamál. Verðtryggingin. Vopnavæðing lögreglunnar. Siðareglur ráðuneyta (djók). Er ég ekki örugglega að gleyma einhverju?
Bónleið til búðar
En verða áskoranir til forsetans eða ráðamanna fastur liður í stjórnmálalífi landsmanna næstu árin? Það hefur ekki alltaf borið árangur eins og dæmin sýna. Um 35 þúsund manns skoruðu á forsetann að synja lögum um veiðigjöld staðfestingar sumarið 2013, en án árangurs. Þar áður var það ríkisstjórn Jóhönnu og Steingríms sem hafði að engu eðlilega og réttmæta kröfu næstum 50 þúsund Íslendinga í upphafi árs 2011 sem skoruðu á stjórnvöld að vinda ofan af einkavæðingu á orkufyrirtækjum og láta hið bráðasta fara fram þjóðaratkvæðagreiðslu um eignarhald og nýtingu orkuauðlindanna. Jóhanna og félagar voru víst lítið fyrir þjóðaratkvæðagreiðslur, allavega á meðan þau sjálf voru við völd. Og svo loks fyrrnefndir 53.555 kjósendur fyrir um ári síðan - skyldu alþingismenn í alvöru sjá það fyrir sér hversu stór hópur þetta er í raun og veru? Það er einfaldlega til háborinnar skammar hvernig fullkomlega eðlilegar kröfur frá stórum hluta kjósenda eru hunsaðar af stjórnvöldum, hvort heldur þau kenna sig við vinstri eða hægri.
Stærsta klúðrið
En það var ekki undirskriftalisti með tugþúsundum nafna sem flokkarnir fjórir sammæltust um að stinga undir stól vorið 2013 heldur tillögur að nýjum samfélagssáttmála. Tillögur sem afgerandi meirihluti kjósenda veitti brautargengi í þjóðaratkvæðagreiðslunni haustið 2012. Þverpólitísk sátt reyndist vera á Alþingi um að láta frumvarpið ekki ganga til atkvæða fyrir kosningarnar 2013 þó svo að meirihluti þingmanna hefði lýst sig fylgjandi tillögunum. Með þessu athæfi sínu missti þingið af kjörnu tækifæri til að ávinna sér traust með því að taka upp nýtt regluverk í stað þess gamla.
En frumvarp að nýjum stjórnskipunarlögum er hvorki gleymt né grafið og vonandi bara tímaspursmál hvenær það tekur gildi. Þangað til undirritum við bænaskrár og vonum það besta.
Höfundur er ritari Stjórnarskrárfélagsins.
Athugasemdir