„Allir Íslendingar þjást af þessu sama, þeir halda að þeir séu svo hæfileikaríkir. Þetta er fötlun okkar sem þjóðar. Þegar þú býrð í einangrun á hjara veraldar og horfir öllum stundum í spegil þá byrjar þú á endanum að dást að sjálfum þér, svona eins og Narkissos.. [...] Að við erum ekki heimsmeistarar í fótbolta, við skiljum það ekki,“ segir Hrafn Gunnlaugsson kvikmyndaleikstjóri í viðtali við sænska vikutímaritið Fokus sem nýlega kom út.  Með tilvísuninni í Narkissos á Hrafn við samnefnda persónu úr grísku goðsögunum sem varð ástfanginn af sinni eigin spegilmynd þegar hann sá hana í tjörn einni.

Í viðtalinu lætur Hrafn vaða á súðum, eins og hann hefur svo oft áður gert í gegnum tíðina, og lætur Íslendinga heyra það, sannarlega í léttum dúr, fyrir heimóttarskap og hégómleika. Eitt af því sem blaðamaðurinn sænski staldrar við er að Hrafn sé ennþá svona tilkippilegur til að reyna að hneyksla Íslendinga líkt og hann gerði á árum áður með kvikmyndum sínum. 

Hrafn er nokkuð vel þekktur í Svíþjóð vegna kvikmyndarinnar Hrafninn flýgur sem lengi var sýnd í sænskum skólum til að kynna nemendur fyrir víkingatímanum á Norðurlöndunum. Má ugglaust segja að hlutfallslega fleiri Svíar en Íslendingar viti hvaðan frasinn „Þungur hnífur“, eða „Tungur knivur“ þegar línan er sænskuð, er kominn enda er Hrafninn flýgur, eða Korpen flyger á sænsku, oft ein fyrsta tilvísunin í Ísland sem Svíar sem nálgast miðjan aldur gera þegar þeir hitta Íslendinga. 

Hrafn er auk þess menntaður í kvikmyndagerð í Svíþjóð og vingaðist við sjálfan Ingmar Bergman, kvikmyndaleikstjórann sem er eins konar þjóðhetja í heimalandi sínu. Um samband þeirra Bergmans segir Hrafn í viðtalinu að það hafi verið einhver taug á milli þeirra þar sem þeir hafi líkast til verið álíka galnir. 

„Fokkmerki stjórnleysingja í smettið á kerfinu.“  

Hús með þrettán hurðum

Tilefni viðtalsins var meðal annars 35 ára afmæli Hrafninn  flýgur, þessarar þekktustu myndar Íslendings á sænskri grundu.

Þegar blaðamann Fokus bar að garði að heimili Hrafns í Laugarnesinu, sem blaðamaðurinn lýsir sem ótrúlegum heimi út af fyrir sig, var Hrafn í baði. „Ég ligg í baðkarinu með konunni minni og börnunum en komdu í bæinn í gegnum stærstu dyrnar á húsinu.“ 

Vandamálið er hins vegar að það eru 13 hurðir  á húsinu og blaðamaðurinn, Kristoffer Törnmalm, finnur ekki réttu dyrnar og spyr sig að því hvernig maður komist inn í slíkt hús eiginlega: „Hvernig fer maður inn í hús sem í raun er frjálst vaxandi listaverk? Safnhaugur af járnarusli og rekaviði sem sérvitringur hefur sankað að sér. Fokkmerki stjórnleysingja í smettið á kerfinu.“  

Törnmalm hverfur frá og snýr aftur til baka einum klukkutíma síðar og er Hrafn þá staðinn upp úr baðinu og opnar eina af dyrunum að húsinu. 

„ Og hvað gerir maður til að reyna að hafa gaman?“

Hið nýríka sjálf Íslendinga

Í viðtalinu er Hrafni tíðrætt um sjálfsmynd Íslendinga eftir hrunið og neysluvenjur þjóðarinnar og segir hann meðal annars að lífið á Íslandi sé svo fábreytilegt að fólk fylli gjarnan upp í tómið með því að kaupa sér hluti. Að mati Hrafns hafa Íslendingar ekkert breyst eftir efnahagshrunið 2008. „Þeir eru alveg jafn barnalegir í dag og þá. Þetta hefur ekki breyst mikið. Ég held að við sem komum frá eyjum og höfum ekki landfræðileg tengsl við önnur lönd getum aldrei lært að lifa á annan hátt en þann sem við lærum í æsku. Þess vegna eru Íslendingar svo barnalegir, ekki endilega á neikvæðan hátt, og þeir verða svo stóreygir þegar þeir sjá eitthvað nýtt. „Vá, hvað þú átt fínan bíl.“ En þetta hefur líka sinna sjarma,“ segir Hrafn í viðtalinu. 

Blaðamaðurinn lýsir tilfinningu sinni fyrir Íslendingum þegar hann kom fyrst til Íslands -  fyrir efnahagshrunið árið 2008 - þegar veruleikinn á Íslandi var allt annar í kvikmyndum Hrafns Gunnlaugssonar: „Dýrir bílar, hús í útlöndum, dýr merkjavara - ekkert virtist vera nóg til að seðja neyslu- og kaupþorsta Íslendinga,“ segir blaðamaðurinn. 

Hrafn tengir við þessa lýsingu blaðamannsins og segir hann að Íslendingurinn minni að mörgu leyti á Pólverjana sem hann kynntist í Svíþjóð þegar hann var þar við nám á áttunda áratugnum. „Ég kynnist nokkrum Pólverjum. Þeir keyptu alla þá hluti sem þeir mögulega gátu: bíla, föt. Fyrir þá veittu þessir hlutir þeim slíka gleði eftir að hafa lifað við mikla fátækt. Að sama skapi voru Íslendingar bændasamfélag fram að seinna stríði, það var fyrst þar á eftir sem Ísland varð að nútímasamfélagi. Og þú getur rétt ímyndað þér hvort manneskjur sem hafa alist upp við slíka fátækt verði ekki hugfagnar af hlutum. Svo er líka svo leiðinlegt á Íslandi. Það er dimmt, kalt og einangrun er mikil. Og hvað gerir maður til að reyna að hafa gaman? Maður kaupir hluti! Snjósleða, bát og svo framvegis. Það er draumur hins fátæka manns að vera ríkur.“