Bjarni Benediktsson hefur breyst í húsbóndann á heimilinu sem hefur verið staðinn að verki en reynir að hræða fólk til þess að trúa hverju því sem hentar honum.

Við erum farin að þurfa að aðlaga siðferði okkar og skynjun á veruleikanum að því hversu mikilvægur hann er okkur.

Þar sem hann stóð frammi fyrir þjóðinni á blaðamannafundi eftir að hafa verið staðinn að ólöglegri leynd og hagsmunaárekstri í máli þar sem hann og flokkurinn hans tóku afstöðu gegn hagsmunum þolenda kynferðisbrotamála, angaði hann af óheiðarleika.

Á fremsta bekk voru ráðherrar og þingmenn flokksins hans í meðvirkniskasti, og Bjarni fór á kostum í jakkafötum gærdagsins.

Eftir að hafa brugðist þolendum í kynferðisbrotamálum og leynt markvisst upplýsingum sem voru óþægilegar fyrir hann og flokkinn hans, hélt hann því blákalt fram „að fólkið í landinu geti gengið út frá því að það er fólk að sjá um að málin verði í lagi“ og að „þegar það þarf að taka til, þegar það þarf að skúra, þegar það þarf að breyta lögum, þá gangi menn bara hreint og beint til þess verks“. Á sama tíma blasti við að Sjálfstæðisflokkurinn hafði brugðist, nákvæmlega í því að sjá um að málin væru í lagi og að taka til og breyta lögum. 

Sjálfstæðisflokkurinn tekur til

Það er ennþá ólöglegt samkvæmt laganna bókstaf, sem Sjálfstæðisflokkurinn stendur vörð um, að segja frá því að kynferðisbrotamaður sem hlaut „uppreist æru“ hafi nauðgað. Það er sem sagt refsivert að segja frá því sem hann gerði: „Hafi maður, er sætt hefur refsidómi fyrir einhvern verknað, síðar öðlast uppreist æru, er ekki heimilt að bera hann framar þeim sökum, og leysir sönnun því ekki undan refsingu, er svo stendur á.“

Sjálfstæðisflokkurinn tók ekki til í meiðyrðalögunum, en samt eru drög tilbúin að nýjum og nútímalegri meiðyrðalögum, liggjandi á borði Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, sem gera orð síður refsiverð og leynd síður sjálfvalda. 

Rúmlega 80 prósent tímans frá árinu 1974 hefur Sjálfstæðisflokkurinn verið í ríkisstjórn. 

Þegar lög eru úrelt, eins og lögin um uppreist æru, hegningarlögin og lög um landsdóm, svo eitthvað sé nefnt, er það yfirleitt vegna aðgerðarleysis eða áherslu Sjálfstæðisflokksins.

Þegar formaður flokksins var dæmdur fyrir landsdómi á grundvelli laga um ráðherraábyrgð, eftir efnahagshrun í kjölfar kosningabaráttu með kjörorðinu „traust efnahagsstjórn“, kvörtuðu flokksmenn undan því að lögin væru úrelt. Sjálft lagaumhverfið um þeirra eigin ábyrgð var að þeirra mati ónýtt eftir 16 ára samfellda valdatíð flokksins, sem segir sitt um þeirra ábyrgð. 

Ég var að hugsa um þig

Þrátt fyrir að Bjarni hefði augljóslega hunsað þolendur, viðhaldið leynd – í eigin hagsmunum – hélt hann innblásna ræðu um að hann hefði verið djúpt snortinn af frásögnum þeirra. 

„Okkar hugur hefur ávallt verið með þeim sem hefur átt um sárt að binda. Sem hafa þurft að lifa sálarangist útaf allri umræðunni og hvernig kerfið hefur talað til þessa fólks,“ sagði Bjarni á fundinum.

Bjarni hins vegar hunsaði beiðnir Nínu Rúnar Bergsdóttur um að fá svör um hvers vegna maðurinn sem braut gegn henni fékk uppreist æru. „Af hverju vill hann ekki hlusta á okkur?“ spurði hún. „Bjarni ætti að sýna okkur þá virðingu og heiðarleika að svara spurningum okkar.“ Hún sagðist myndu fá sálarró við að fá upplýsingar um málið.

Bjarni hunsaði hins vegar þolandann, hjá hverjum hugur hans ávallt var. 

Þegar varaþingmaður beindi orðum til Bjarna á Twitter vegna málsins ákvað hann síðan að blokkera hann.

Öðruvísi viðbrögð bárust hins vegar til dæmis frá forseta Íslands, sem hefur lagt sig fram um að ræða við þolendur. 

„Þessi staða hefur að mínu áliti skapast að óþörfu,“ sagði maðurinn, sem úrskurðaði um að vantraust á honum, eftir að flokkurinn hans braut siðareglur og upplýsingalög, og skaðaði sálarlíf þolenda kynferðisbrotamála, væri bara tilfinningasemi og ábyrgðarleysi. Með öðrum orðum var alger óþarfi að taka þetta inn á sig.

Þegar þau treysta fólkinu

Maðurinn stóð frammi fyrir okkur og gaf til kynna að honum væri einum treystandi til að taka til, að hann einn stæði vaktina, og gerði lítið úr þeim sem vantreystu honum. Hann sagði þau „leggjast eins og strá í vindinum“, fólkið sem reis loksins upp gegn honum.

Hann sagði „ekkert annað að gera en að hleypa kjósendum að málinu“ og „treysta fólkinu í landinu“. Áður hefur hann lofað því fyrir kosningar að hleypa kjósendum að málinu og treysta þeim fyrir niðurstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu, en svikið það. Áður hefur hann hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um sjálfa stjórnarskrá landsins, sem forseti Íslands segir sjálfur að þurfi að taka til í.

 Maðurinn stendur fyrir framan okkur og reynir blákalt að blekkja okkur og gera lítið úr þeim sem gripu hann glóðvolgan. Hversu lengi látum við bjóða okkur þetta? 

Hvað er að?

Kannski er þetta ekki allt á hans ábyrgð. Kannski er honum ekki viðbjargandi. Kannski er þetta sjúkdómur. 

Þegar leiðin til árangurs er óheiðarleiki heldur hann áfram og smitast um samfélagið.

Ungir sjálfstæðismenn héldu prófkjör á dögunum sem endaði með lögheimilisflutningum, yfirheyrslum og kæru um kosningasvindl. Sigurvegarinn er sá sem svindlar mest.

Kannski er það félagsskapurinn.

Brynjar Níelsson hellti sér yfir þá sem treystu honum ekki eftir leyndarhyggjuna og brotið gegn hagsmunum þolenda. Kallaði þau „fullkomin flón“, „ekki flokk“, „einhvern hóp með engan súbstans“, „ábyrgðarlaus“, „upphlaupslýð“, og uppnefndi reynda blaðakonu  „blaðabarn“ sem „hefði betur fengið að lesa Reykjavíkurbréfið áður en það settist við tölvuna“ – meðmælendabréf Davíðs Oddssonar til uppreistar æru Sjálfstæðisflokksins hans.

„Stjórnmálin eru í fullkominni upplausn“ vegna þess að einhver vill ekki vinna með Sjálfstæðisflokknum, samkvæmt Brynjari. „Allt stjórnarfarið á Íslandi í uppnámi,“ sagði Bjarni. Með allt í rúst í kringum sig og ónýtan trúverðugleika líta þeir á sig sem bjargvætti heimsins.

Stuðningur á fremsta bekkBjarni Benediktsson heldur blaðamannafund.

Mynd: Heiða Helgadóttir

Fólkið sem sér um þetta fyrir okkur

Hildur Sverrisdóttir, þingkona Sjálfstæðisflokksins, komst að þeirri niðurstöðu að flokkurinn hefði bara gert „mistök í því að koma á framfæri hversu mikinn skilning við höfðum frá fyrsta degi á sársauka þolenda og aðstandenda þeirra,“ sem sýndi sig einmitt í hunsun, leynd og tilraunum til yfirgangs og niðurlægingar í kjölfarið.

Henni þótti áherslan réttilega hafa verið á „lög og reglur og góða stjórnsýslumeðferð“, í máli þar sem flokksmenn brutu upplýsingalög í tilviki þar sem hagsmunaárekstur formanns flokksins var settur í forgang umfram almannahag. Hún sagði að það væri „fólk í landinu sem hefur í gegnum árin og áratugina búið til þessar reglur“, en Bjarni hafði einmitt sagt að við gætum gengið út frá því að „að það er fólk að sjá um að málin verði í lagi“ og að þetta fólk væri þau.

Prófsteinn meðvirkninnar

Flokksmenn eru í svo augljósum óheiðarleika og óskammfeilni að þetta er prófsteinn á meðvirkni okkar. Því í hvert skipti sem við látum þá komast upp með þetta verður næsta skiptið alvarlegra. Eins og þegar óheiðarleiki er orðið manns opinbera vandamál út á við eru sjálfvirku viðbrögðin enn meiri óheilindi til að leysa úr því, sópa undir teppið í stað þess að skúra og blekkja, í stað þess að bæta sig, reyna að halda andliti í blettóttri skyrtu og krumpuðum jakkafötum.

Hversu lengi ætlum við að vera meðvirk þessu?

Það er kominn tími til að þau sofi úr sér og láti okkur í friði með „að sjá um málin“ svo við getum fundið okkar eigin leiðir, því við erum ekki „á réttri leið“ hér.

---

Í siðareglum ráðherra ríkisstjórnarinnar er kveðið á um að  „ráðherra forðast árekstra milli almannahagsmuna annars vegar og fjárhagslegra eða persónulegra hagsmuna sinna eða fjölskyldu sinnar hins vegar og gætir þess að persónuleg tengsl hafi ekki áhrif á störf sín.“

Þá er kveðið á um að „Ráðherra beitir sér fyrir því innan ráðuneytis og þeirra stofnana sem undir það heyra að tekið sé á hagsmunaárekstrum strax og þeir koma upp.“ 

Auk þess segir: „Ráðherra skal upplýsa almenning og fjölmiðla með reglulegum og skipulegum hætti um störf ráðuneytis síns. Leiðrétta ber eins fljótt og auðið er rangar upplýsingar eða misskilning sem upp kann að koma varðandi störf ráðherra.“

Ráðherra á líka að „forðast allt athæfi sem líklegt er til að vekja grunsemdir um að hann notfæri sér stöðu sína í eiginhagsmunaskyni.“

Loks er skýrt tekið fram að „ráðherra leynir ekki upplýsingum sem varða almannahag nema lög bjóði eða almanna­hagsmunir krefjist þess að öðru leyti. Ráðherra ber að hafa frumkvæði að birtingu slíkra upplýsinga sé hún í almannaþágu.“

Stundin reyndi árangurslaust að fá svör frá dómsmálaráðuneytinu varðandi aðkomu föður forsætisráðherra að veitingu uppreistar æru. Fyrsta fyrirspurn um aðkomu hans og viðbrögð við hagsmunaárekstri forsætisráðherra var send ráðuneytinu 6. september. Ekkert svar barst. Hún var ítrekuð daginn eftir og daginn eftir það, en ekkert svar barst. Forsætisráðherra hefur greint frá því að hann fékk upplýsingar um fyrirspurnir fjölmiðla um málið. Þótt Stundinni hefði ekki verið svarað hafði forsætisráðherra verið gert viðvart. Hinn 11. september komst úrskurðarnefnd upplýsingamála að þeirri niðurstöðu að upplýsingar varðandi uppreist æru skyldu vera opinberar og því væri brot á upplýsingalögum að leyna þeim. Daginn eftir ítrekaði Stundin fyrirspurnina í þriðja skiptið án þess að fá svar. Fyrstu viðbrögð frá ráðuneytinu berast daginn eftir það, en engin efnisleg svör, þrátt fyrir ítrekanir þess efnis. Blaðamaður Stundarinnar fer í ráðuneytið sama dag, en fær ekki svör. Daginn eftir hefst umfjöllun um málið án þess að nokkur efnisleg svör hafi borist frá dómsmálaráðuneytinu um hagsmunaárekstur forsætisráðherra, þá átta dögum eftir að Stundin hóf formlegar fyrirspurnir um málið.