Þegar faðir minn vann við að byggja raforkuver í Lahore í Pakistan árið 2009 var honum ráðlagt að vera með hamar og gönguskó við gluggann ef hann skyldi þurfa að yfirgefa hótelið í flýti þeim megin, svo tíðar voru hryðjuverkaárásir orðnar. Meðal gesta á hótelinu var krikketlið Sri Lanka sem móðir mín keyrði á eftir á leiðinni út á flugvöll. Skömmu eftir að hún beygði út af var skotið á rútu krikketliða, sex þeirra særðust og sex lögreglumenn voru myrtir ásamt tveim óbreyttum borgurum. Fyrir um sextíu árum var uppbygging í Pakistan svo hröð að sendinefndir frá Suður-Kóreu komu til að læra af þeim og hippar frá Evrópu keyrðu í gegnum landið á rúgbrauðum sínum frá Afganistan og á leiðinni til Indlands til að hugleiða. Hvað fór úrskeiðis? 

Þegar Indland fékk sjálfstæði frá Bretum árið 1947 fékk lögfræðingurinn og múslíminn Muhammad Ali Jinnah það í gegn að landið yrði gert að tveim ríkjum, þau héruð þar sem hindúar voru í meirihluta áttu að verða að Indlandi en þar sem múslímar bjuggu að verða að Pakistan, sem svo aftur skiptist í tvo hlutahvort sínum megin við Indland. En Bretum reyndist erfitt að draga snyrtilegar línur á kortið og úr urðu einhverjir mestu fólksflutningar sögunnar. Um 12 milljón manns lögðu á flótta til að komast yfir til trúbræðra sinna hinum megin en allt að tvær milljónir voru myrtar á báða bóga, mestmegnis með sveðjum. 

Í Kasmírhéraði var meirihluti íbúa múslímar en maharajann var hindúi og bæði ríki gerðu tilkall til héraðsins. Pakistanar studdu skæruliða, indverski herinn var sendur inn á móti og bardagar brutust út. Héraðinu var skipt í tvennt og brothætt vopnahlé samið sem oft hefur verið rofið síðan. Leyfa átti íbúunum sjálfum að kjósa hvar þeir vildu tilheyra um leið og friður kæmist á, en Indverjar hafa haldið því fram allar götur síðan að þar sem ekki sé kominn friður sé enn ótímabært að halda atkvæðagreiðslu. 

Herforingjaveldi

Deilurnar við Indland, sem var fimm sinnum fjölmennara, gerðu það að verkum að herinn í Pakistan fékk gríðarlega mikil völd og nánast sjálftökudæmi, þangað fóru um 80 prósent ríkisútgjalda í fyrstu. Hin nýju landamæri höfðu einnig klofið mörg héruð af frá eðlilegum mörkuðum sem nú voru hinum megin við. 

Pakistanar hölluðu sér í fyrstu að Vesturlöndum og gengu í SEATO og CENTO, sem áttu að vera Asíu-útgáfan af NATO studd af Bandaríkjunum en erfitt var að sameina sundurlynd ríki. Indverjar hugðust hins vegar vera leiðandi afl í samtökum hlutlausra þjóða en keyptu vopn af Sovétríkjunum og að nokkru leyti Frökkum. 

Segja má að hin miklu völd hersins hafi verið nokkurs konar erfðasynd Pakistan og árið 1958 rændi herforinginn Mohammad Ayub Khan völdum. Uppbygging í stærstu borginni, Karachi, var eigi að síður hröð, sem og í hinni nýju höfuðborg, Islamabad. Talað var um góða áratuginn, orkuver voru byggð, mörg minni fyrirtæki stofnuð og hagvöxtur um sjö prósent. En uppgangurinn átti sér ekki góðar stoðir og árið 1965 fór að syrta í álinn. Líkt og einræðisherra gjarnan er siður var farið í stríð þegar efnahagurinn gekk illa og Pakistanar hugðust leysa Kasmír-krísuna með stríði við Indland. Þar misreiknuðu þeir sig herfilega og hlutu háðuglega útreið. Í millitíðinni höfðu Indverjar líka átt í stríði við Kína út af landamæradeilum sem þeir fóru halloka í. 

Blóðbað í Bangladess og Afganistan

Árið 1971 hugðist austurhlutinn, studdur af Indverjum, segja sig úr lögum við vesturhlutann sem eignaði sér mestöll ríkisútgjöld. Ríkið Bangladess var stofnað, en ekki fyrr en Pakistanar höfðu framið fjöldamorð á íbúunum, ekki síst menntamönnum, og drápu allt að þrjár milljónir í viðbót við mörg hundruð þúsund nauðganir. 

Ayub Khan var vikið frá en Zulfikar Ali Bhutto tók við sem forseti. Indland óttaðist enn Kína sem komið hafði sér upp kjarnavopnum. Indverjar smíðuðu sín eigin en Pakistanar fóru að halla sér æ meira að Kína. Pakistan varð síðan kjarnorkuveldi árið 1998. Bhutto ýtti undir þjóðernishyggju en þegar honum var steypt af herforingjanum Muhammad Zia-ul-Haq árið 1979 var lögð æ meiri áhersla á íslam. Áfengi var bannað en var þó enn neytt af yfirstéttinni í lokuðum klúbbum á meðan almenningur varð að skemmta sér annars staðar, sem jók enn á stéttamun. 

Þegar Sovétríkin gerðu innrás í Afganistan árið 1979 fóru Bandaríkin aftur að veita Pakistan athygli. Mikið magn vopna flæddi inn í landið til stuðnings skæruliðum í Afganistan en eitthvað varð eftir sem ýtti undir aðskilnaðarhreyfingar í Pakistan sjálfu. Sagan endurtók sig svo eftir 2001 þegar Bandaríkjamenn þurftu nú að nota landið til vopnaflutninga til að berjast sjálfir við talíbana í Afganistan. Þetta leiddi þó til nokkurs hagvaxtar, en Pakistan fór illa út úr hruninu 2008 og varð, líkt og Ísland, að leita á náðir Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Árið áður hafði Benazir Bhutto, dóttir Zulifkar, sem sjálf var orðin forsætisráðherra, myrt. Tíu árum síðar varð Nawaz Sharif forsætisráðherra að segja af sér eftir að hafa birst í Panamaskjölunum, en bróðir hans, Shehbaz Sharif, er nú forsætisráðherra. 

Í skugga stórvelda

Í millitíðinni hefur Indland orðið fjölmennasta ríki heims með næstum einn og hálfan milljarð íbúa en Pakistan hefur í dag um 240 milljónir. Indland er fimmta stærsta hagkerfi heims, hefur farið fram úr Bretlandi og Frakklandi og dregur hratt á Japan og Þýskaland. Pakistan en 44. stærsta hagkerfi heims, á undan Portúgal en Bangladess, með 170 milljónir íbúa, hefur farið fram úr og er í 35. sæti yfir stærstu hagkerfin, rétt á undan Danmörku. Þegar landið varð sjálfstætt var það eitt fátækasta ríki heims en þar hefur verið nokkur uppgangur undanfarið.  

Þrátt fyrir ýmis vandamál er varla hægt að segja annað er að Indland hafi braggast vel og er orðið eitt af stórveldum 21. aldar, en helsta afrek Pakistan er ef til vill það eitt að hafa það. Stríð braust aftur út á milli ríkjanna í ár og yfir Kasmír. Hryðjuverkaárás var gerð á þann hluta héraðsins sem Indverjar stjórna í apríl og 26 manns myrtir. Indverjar kenndu Pakistönum um og þann 7. maí gerðu þeir eldflaugaárásir á Pakistan. Pakistanar svöruðu fyrir sig og stríðið varði í fjóra daga þar til samið var um vopnahlé sem hefur haldið enn sem komið er. 

Pakistanar þóttu halda sínum hlut nokkuð vel, þrátt fyrir aflsmuninn. Þeir segjast hafa skotið niður fimm franskar Rafael-orrustuþotur í eigu Indverja (sem neita því) með sínum eigin kínverskum J-10 þotum. Kínverskum vopnum hefur sjaldan verið beitt í átökum en sé þetta rétt er það nokkur sigur fyrir kínverska hönnun. Sjálfur segir faðir minn að ákvörðunartaka í Pakistan sé hæg því alltaf þurfi að spyrja Kínverja um leyfi fyrir öllu. Neelum Jhelum-raforkuverið, sem hann tók þátt í að byggja, var svo sprengt upp af Indverjum, eða svo segja Pakistanar. 

Kalda stríðið í Suður-Asíu var kannski forsmekkur að því sem koma skyldi. Í stað þess að velja sér lið unnu Pakistanar með Bandaríkjamönnum og Kínverjum á víxl og stundum báðum í einu og gera enn að nokkru leyti. Indverjar eiga í miklu viðskiptasambandi við Rússa og kaupa af þeim olíu en hafa samtímis fært sig nær Bandaríkjunum og Evrópu og jafnvel Kína. Miklu máli skiptir hvert Indverjar halla sér í spilinu um Asíu en sennilegast er að þeir haldi áfram að sigla sinn sjó líkt og þeir hafa gert hingað til. 

Pakistanar verða að læra að lifa í skugga þeirra og hafa ekki útilokað að beita kjarnorkuvopnum að fyrra bragði, enda litlar líkur á að þeir geti sigrað Indland í hefðbundnu stríði. Átök á milli þessara kjarnorkuvelda er ein martraðarsviðsmynd 21. aldar, en hingað til hafa bæði ríki sýnt samningsvilja þegar í óefni stefnir. Vonandi mun vaxandi þjóðernishyggja og veldi Indlands ekki breyta því.