Þessi grein birtist fyrir rúmlega 2 mánuðum.

Danskir húsgagnaframleiðendur í bobba

Dansk­ir hús­gagna­fram­leið­end­ur hafa ekki margt til að gleðj­ast yf­ir þessa dag­ana. Sal­an hef­ur dreg­ist sam­an um tugi pró­senta og betri tíð ekki í aug­sýn. Ung­ir kaup­end­ur vilja ódýr hús­gögn og not­að er vin­sælt.

Í dönskum bókum um hönnun er Thorvald Bindesbøll (1846–1908)  oft nefndur sem upphafsmaður danskrar hönnunar. Hann kom víða við þótt kannski sé hann þekktastur fyrir vörumerki Carlsberg, sem hann hannaði árið 1904  og er enn notað.

Þegar fjallað er um danska hönnun í ræðu og riti er Kaare Klint (1888–1954) hins vegar iðulega getið sem eins helsta áhrifavalds í danskri húsgagnahönnun á síðustu öld. Hann varð dósent við Kunstakademiet í Kaupmannahöfn (Listaháskólann) frá 1924, og prófessor við sama skóla frá 1944 til dauðadags. Margir af þekktustu húsgagnahönnuðum Dana nutu leiðsagnar Kaare Klint, um lengri eða skemmri tíma.

Uppgangstími

Síðari hluti fimmta áratugar síðustu aldar, eftir að stríðinu lauk, var uppgangstími danskrar húsgagnahönnunar og framleiðslu. Danskir hönnuðir unnu gjarnan í náinni samvinnu við húsgagnaframleiðendur þar sem áhersla var lögð á vandað handverk. Margir þeirra hönnuða sem mest létu að sér kveða og þekktastir urðu höfðu byrjað starfsferilinn sem mublusmiðir og aðstoðarmenn á smíðastofum. Í viðtölum nefndu margir úr þessum hópi hve vel það hefði gagnast þeim að hafa fengið þjálfun í handverkinu.

Arne Jacobsen, Hans J. Wegner, Poul Volther, Børge Mogensen, Poul Kjærholm, Nanna Ditzel, Verner Panton og Finn Juhl. Þessir hönnuðir, og margir fleiri, eru þekktir um víða veröld vegna húsgagna, og innanstokksmuna, sem orðið hafa til á teikniborðum þeirra. Að öðrum ólöstuðum í þessum hópi er Arne Jacobsen líklega þekktastur, ásamt Hans J. Wegner.

Kaupfélagsmublurnar

Árið 1942 kom danska kaupfélagasambandið FDB á fót húsgagnaverkstæði. Tilgangurinn var að smíða húsgögn á viðráðanlegu verði. Einn forsvarsmanna FDB sagði að með þessu væri verið að koma til móts við óskir almennings um ódýr og vönduð húsgögn. Fyrsti forstöðumaður FDB Møbler, eins og fyrirtækið hét, og heitir, var Børge Mogensen, 28 ára metnaðarfullur arkitekt. Hann teiknaði sjálfur fjölmörg húsgögn fyrir FDB og það gerðu líka margir aðrir arkitektar. Í þeim hópi var Poul Volther, sem árið 1946 hannaði stól, sem heitir því látlausa nafni J46. Þessi stóll hefur verið framleiddur í vel á aðra milljón eintaka, fleiri en nokkurt annað húsgagn FDB. Fyrir nokkrum árum var greint frá því í dönskum fjölmiðli að J46 stólinn væri að finna á rúmlega 800 þúsund dönskum heimilum. Ótal eftirlíkingar af þessum vinsæla stól hafa verið framleiddar, misvandaðar. Teiknistofu FDB var lokað árið 1968 og húsgagnasmíðinni var hætt árið 1980. Árið 2013 var hins vegar framleiðslan endurlífguð, ef svo má að orði komast, og nú eru fjölmargar FDB húsgagnaverslanir í Danmörku, sem allar selja ný húsgögn, smíðuð eftir gömlu teikningunum.

Ölkassar, hrísgrjónapappírsljós og IKEA

Í lok sjöunda áratugarins og mörg ár þar á eftir var danska hönnunin ekki í tísku í heimalandinu. Málaðir ölkassar og hrísgrjónapappírsljós komu í staðinn og árið 1969 var fyrsta IKEA-verslunin opnuð í Danmörku, í Ballerup. Bókahillur Mogen Koch og hægindastólar Poul Kjærholm voru out“. Svo kom að því að ölkössunum og pappírsljósunum fækkaði smátt og smátt, hvort kassarnir og ljósin komi aftur í sama mæli er ekki gott að segja, allt fer jú í hringi er iðulega sagt. IKEA hefur hins vegar ekki farið neitt og virðist sífellt verða fyrirferðarmeira í húsbúnaðarheiminum“.

Horft til útlanda og barist við eftirlíkingar

Á níunda og tíunda áratug beindu danskir húsgagnaframleiðendur sjónum sínum í auknum mæli út fyrir danska landsteina. Miklu fé var varið í auglýsingar og kynningar á danskri hönnun, sú kynning var ekki einskorðuð við húsgögn. Þetta mikla kynningarstarf skilaði miklum árangri og sala og útflutningur á dönskum húsbúnaði jókst til muna, bæði til landa í Evrópu og í fjarlægari heimsálfum. Dönsk húsgögn hafa alla tíð þótt dýr og það hefur freistað þjófa og sömuleiðis framleiðenda eftirlíkinga. Danskir framleiðendur húsgagna og margs konar varnings hafa á undanförnum árum eytt miklum fjármunum í baráttu við framleiðendur eftirlíkinga á húsgögnum og margs konar hlutum öðrum. Sem dæmi má nefna LEGO fyrirtækið sem hefur árum saman átt í kostnaðarsömum málaferlum til að verja sig gegn eftirlíkingaframleiðslu.

Kúnnarnir vilja bara það gamla

Oft hefur verið um það rætt og ritað í dönskum fjölmiðlum að alltof lítið nýtt gerist í danskri hönnun. Ungir hönnuðir eigi erfitt með að koma hugmyndum sínum á framfæri, framleiðendur bera því við að kaupendur vilji bara kaupa þetta gamla“ eins og fulltrúi eins framleiðanda komst að orði. Það þýðir ekkert að setja á markaðinn nýja hitakönnu, fólk vill bara kaupa Stelton-könnuna“.  Sem vel að merkja kom á markaðinn 1977. Hinn þekkti stóll Hans J. Wegner, sem oft er kallaður Ypsilon-stóllinn (heitir CH 24), hefur verið framleiddur síðan 1950 og selst enn eins og heitar lummur.

Sér kapítuli í danskri hönnunarsögu er PH5 loftljós Poul Henningsen, ljósið  kom á markaðinn árið 1958 og er nánast að finna hvert sem litið er innandyra í Danmörku, og reyndar mun víðar.

Kjósa
34
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Mest lesið

„Ég berst fyrir réttinum til að lifa“
1
Viðtal

„Ég berst fyr­ir rétt­in­um til að lifa“

Á upp­vaxt­ar­ár­un­um í suð­ur­ríkj­um Banda­ríkj­anna voru rík­ar kröf­ur gerð­ar til þess hvernig hún ætti að haga sér og sínu lífi. Þeg­ar hún fann loks frels­ið til þess að vera hún sjálf blómstr­aði hún, í ham­ingju­sömu hjóna­bandi, heima­vinn­andi hús­móð­ir, sem naut þess að sinna syni sín­um. „Ég gat lif­að og ver­ið frjáls. Það var frá­bært á með­an það ent­ist.“
Forðast ólgu svo það sé áfram gaman í Samfylkingunni
3
Greining

Forð­ast ólgu svo það sé áfram gam­an í Sam­fylk­ing­unni

Sam­fylk­ing­ar­fólki hef­ur tek­ist að halda aft­ur af ólgu og upp­gjöri inn­an eig­in raða því flokks­fé­lag­ar vilja öðru frem­ur að flokk­ur­inn við­haldi góðu gengi. Fyrr­ver­andi ráð­herra lík­ir tök­um Kristrún­ar Frosta­dótt­ur á stjórn flokks­ins við stöðu Dav­íðs Odds­son­ar á síð­ustu öld. Flokks­menn eru þó mis­sátt­ir við stöðu Dags B. Eggerts­son­ar, fyrr­ver­andi borg­ar­stjóra.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Íslendingar vísa trans konu á flótta frá Bandaríkjunum úr landi
2
Fréttir

Ís­lend­ing­ar vísa trans konu á flótta frá Banda­ríkj­un­um úr landi

Kona sem er á flótta frá Banda­ríkj­un­um með son sinn sótti um al­þjóð­lega vernd á Ís­landi. Fyr­ir Út­lend­inga­stofn­un lýsti hún því hvernig hat­ur hafi far­ið vax­andi þar í landi gagn­vart kon­um eins og henni – trans kon­um – sam­hliða að­gerð­um stjórn­valda gegn trans fólki. Sjálf hafi hún orð­ið fyr­ir að­kasti og ógn­un­um. „Með hverj­um deg­in­um varð þetta verra og óhugn­an­lega.“
Indriði Þorláksson
5
Aðsent

Indriði Þorláksson

Veiði­gjöld­in og lands­byggð­in

Eng­in vit­ræn rök eru fyr­ir því að hækk­un veiði­gjalds­ins leiði til þess­ara ham­fara, skrif­ar Indriði Þor­láks­son um mál­flutn­ing Sam­taka fyr­ir­tækja í sjáv­ar­út­vegi vegna fyr­ir­hug­aðr­ar breyt­ing­ar á út­reikn­ingi veiði­gjalda. „Að sumu leyti minn­ir þessi púka­blíst­ur­her­ferð á ástand­ið vest­an­hafs þar sem fals­upp­lýs­ing­um er dreift til að kæfa vit­ræna um­ræðu,“ skrif­ar hann.

Mest lesið í mánuðinum

Sælukot hagnast um tugi milljóna en starfsfólk og foreldrar lýsa skorti
4
Rannsókn

Sælu­kot hagn­ast um tugi millj­óna en starfs­fólk og for­eldr­ar lýsa skorti

Einka­rekni leik­skól­inn Sælu­kot, sem hef­ur feng­ið millj­arð króna í op­in­ber fram­lög síð­asta ára­tug, hef­ur hagn­ast vel og nýtt pen­ing­ana til að kaupa fast­eign­ir fyr­ir stjórn­ar­for­mann­inn. Stjórn­end­ur leik­skól­ans segja mark­mið­ið vera að ávaxta rekstr­araf­gang, en fyrr­ver­andi starfs­menn og for­eldr­ar nem­enda kvarta und­an langvar­andi skorti. Skól­an­um var ný­lega lok­að tíma­bund­ið vegna óþrifn­að­ar og mein­dýra.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár