Aukafundur hefur verið boðaður í stjórn Vatnajökulsþjóðgarðs næstkomandi mánudag en annað af þeim málum sem taka á fyrir þar er þó mjög gamalt þrætuepli – hvort opna eigi fyrir umferð vélknúinna ökutækja um viðkvæmt svæði, svokallað Vonarskarð.
Náttúrufræðistofnun og fleiri aðilar hafa mælt gegn því að það verði gert en óheimilt hefur verið að aka um svæðið frá stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs árið 2009. Hópur útivistarmanna, sérstaklega þeirra í ferðaklúbbnum 4x4 hefur talað fyrir opnun skarðsins og var það meðal annars til umfjöllunar á fundi 4x4 og Guðlaugs Þórs Þórðarsonar umhverfisráðherra síðastliðið miðvikudagskvöld.
Ef stjórn þjóðgarðsins samþykkir tillögu um tímabundna opnun Vonarskarðs fyrir vélknúinni umferð mun hún þurfa að rökstyðja þá ákvörðun, útbúa tillögu að breytingu á stjórnunar- og verndaráætlun og setja hana í lögbundið umsagnar- og kynningarferli. Stjórnin þarf jafnframt að rökstyðja það ef hún hafnar tillögu um opnun skarðsins fyrir vélknúinni umferð.
Stjórn sem á ekki langt eftir
Þuríður Helga …
Af þessu leiðir að raddir mjög stórra hópa útivistarfólks eiga enga rödd innan þessara undarlegu samtaka sem hafa m.a. samtök húsbílaeigenda innan sinna vébanda en ekki Ferðafélag Íslands svo eitt dæmi sé tekið.
Samút hefur lengi verið eins og lítill klúbbur Sjálfstæðismanna. Fulltrúi Samút til áratuga í stjórn Vatnajökulsþjóðgarðs er í framboði fyrir Sjálfstæðisflokkinn og fráfarandi formaður samtakanna eftir áratuga slímusetu hefur verið virkur í bæjarmálum í Garðabæ fyrir flokkinn. Þeir hafa grímulaust dregið taum Guðlaugs Þórs Þórðarsonar í fylkingaskipan flokksins og hann launað fylgispektina með því að láta ráðuneyti sitt styrkja Samút um milljónir þótt samtökin uppfylli alls ekki þau skilyrði sem þarf að uppfylla til slíks samstarfs.
En hingað er þráhyggja þeirra og áratuga pex komið með þá. Dyggur fótgönguliði flokksins, Jón Helgi Björnsson, sem er stjórnarformaður þjóðgarðsins vinnur eftir fyrirmælum ráðuneytis og hlýðir húsbónda sínum sem þarf að launa jeppaköllum greiða og stuðning. Til eru vönduð lögfræðiálit, frá Lex og fleirum sem telja að opnun á umferð um svæðið myndi kalla lögsóknir yfir þjóðgarðinn en þeir hafa greinilega ákveðið að láta á það reyna. Spyrjum að leikslokum.
Þessu til viðbótar samþykkti svæðisráðið að hnykkja þyrfti á vernd jarðhitasvæðisins en illu heillli hefur stefna VJÞ falist í því að beina allri umferð inn í ofurviðkvæmt jarðhitasvæðið. Þeir sem segjast tala fyrir náttúruvernd í Vonarskarði hafa látið sig litlu skipta traðk ferðamanna um ofurviðkvæmt jarðhitasvæðið sem er með al viðkvæmustu svæðum Miðhálendisins.
Öku og hjólaleiðin er hinsvegar víðsfjarri jarðhitasvæðinu og fer um ógróið og greiðfært land.
Fyrirkomulagið undanfarin 13 ár hefur hámarkað álagið á jarðhitasvæðið en lokað á umferð reiðhjóla og bíla um land sem er hvorki viðkvæmara eða sérstæðara en land norðan og sunnan Vonarskarðs. Samtök Útivistarféalga hafa ítrekað bent á að þessi stefna feli í sér "Lágmarks aðgengi með hámarks skaðsemi".
Vonandi næst að afgreiða þetta mál í samræmi við sáttatillögu Svæðisráðs frá 2020. Sú tillaga er nær samhljóða sáttatillögu svæðisráðsins frá 2010, en yngri tillagan hnykkir á aukinni vernd jarðhitasvæðisins í samræmi við áherslur Samút.
Það er rangt að það sé einungis þröngur hópur jeppamanna sem talar fyrir breyttu aðgengi að Vonarskarði. Hjólreiðamenn eru einnig verulega ósáttir við órökstudda lokun og Samtök Útivistarfélaga styðja einnig sáttatillögu svæðisráðsins. Það segir mikið um (ó)heilindi lokunarmanna að nefna hvorki Samút eða hjóreiðamenn en tönnlast á jeppamönnum sem frá upphafi hafa sætt sig við sáttatillögur Samút um Vonarskarð.
Vonandi fer þessari þarflausu deilu að ljúka svo tryggja megi aðgengi að þeim hluta Vonarskarðs sem þolir umferð og að tryggt verði betur en verið hefur að jarðhitasvæðið fái þá vernd er þarf.
Um þetta er að nokkru fjallað í þessari grein minni í Kjarnanum:
https://kjarninn.is/skodun/2021-02-22-vonarskard-um-hvad-er-deilt/
Höfundur er varamaður Samút í Svæðisráði Vestursvæðis VJÞ og félagi í Íslenska Alpaklúbbnum.