Rannsókn Heimildarinnar á starfsemi fyrirtækisins Running Tide hér á landi byggði m.a. á miklu magni gagna sem aflað var frá þremur ráðuneytum og jafnmörgum stofnunum sem áttu með einum eða öðrum hætti aðkomu að málefnum fyrirtækisins er það sótti um leyfi til rannsókna og lagði síðar fram stjórnsýslukæru.

Aflað var gagna frá utanríkisráðuneytinu, sem gaf fyrirtækinu leyfi til vísindarannsókna, háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu, sem átti frumkvæði að stuðningsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar við verkefnið, og umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu, en settur ráðherra þess, Bjarni Benediktsson, úrskurðaði að áform fyrirtækisins væru ekki varp í hafið samkvæmt lögum, líkt og Umhverfisstofnun hafði komist að.

Þá var gagna einnig aflað frá Umhverfisstofnun, Landhelgisgæslunni og Hafrannsóknarstofnun.

Fæst þessara gagna hafa verið birt opinberlega. Hér að neðan er hluti þeirra birtur í fyrsta sinn, m.a. rannsóknarleyfið sjálft og stuðingsyfirlýsing fjögurra ráðherra.

Vörður á ferðalagi Running Tide um íslenska stjórnsýslu

21. febrúar 2022

Kjartan Ólafsson, framkvæmdastjóri Transition Labs, sendir Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur, ráðherra nýsköpunar, tölvupóst með drögum að stuðningsbréfi til handa Running Tide. „Running Tide er eitt nokkurra blákolefnis (e. „blue carbon“) eða sjávarkolefnisförgunar fyrirtækja (e. „Ocean CDR“) sem eru að skoða uppbyggingu á Íslandi í samstarfi við Transition Labs,“ stendur m.a. í bréfi Kjartans. „Sá iðnaður snýst um að nýta gæði hafsins á sjálfbæran og öruggan hátt til að fanga og farga kolefni. Running Tide nýtir í sinni tækni stórþörunga sem eru ræktaðir á rúmsjó og síðan sökkt ofan í dýpri lög sjávar til að binda kolefnið til frambúðar.“

7. mars 2022

Fjórir ráðherrar skrifa undir „Letter of support“, viljayfirlýsingu, þar sem lýst er yfir stuðningi við áform Running Tide. Yfirlýsingin byggði á drögum Kjartans og engra frekari gagna var aflað við gerð hennar. „Ríkisstjórn Íslands styður nýsköpunarverkefni Running Tide og hlakkar til að fylgjast með framvindu þess og kanna frekari tækifæri fyrir Ísland sem þetta kann að skapa,“ segir m.a. í yfirlýsingunni.

UppeldisstöðinÁ Akranesi rak Running Tide líftæknisetur. Á rannsóknarstofu voru gerðar tilraunir með ræktun þara og hvernig fá mætti tvær tegundir hans til að varpa frá sér gró sem svo mætti baða flothylki upp úr og senda út á rúmsjó. Tilraunir með slíkt voru gerðar úti á sjó í stórum járnbaujum. Um var að ræða tilraunir á litlum skala. Engin þaragró kom við sögu í aðgerðum Running Tide síðasta sumar.

Mynd: Golli

10. mars 2022

Umsókn Running Tide til utanríkisráðuneytisins um leyfi til vísindarannsókna í landhelgi Íslands. „Rannsóknirnar snúast í aðalatriðum um að skilja hvernig rækt á stórþörungum á rúmsjó getur fangað CO2 úr andrúmsloftinu til að stemma stigu við loftslagsbreytingum af mannavöldum.“ Sótt er um leyfi til tvenns konar rannsókna:

Ræktun á stórþörungum innan landhelgi Íslands á föstum staðsetningum

og

Rannsóknir með flotbaujum sem fljóta út úr landhelgi Íslands.

„Þessi hluti rannsóknarinnar felst í því að rækta nokkrar mismunandi tegundir stórþörunga á litlum flothylkjum úr vikurhúðuðu trjákurli úti á rúmsjó.“

22. mars 2022

Umsögn Landhelgisgæslunnar um umsókn Running Tide um leyfi til vísindarannsókna. „Eins og umsókn Running Tide Iceland er sett fram í bréfi/umsókn til utanríkisráðuneytisins þá hefur Landhelgisgæslan engar forsendur til að veita umsögn aðra en þá að mun ítarlegri upplýsingar þurfa að koma fram um hvar áætlað er að starfsemin fari fram,“ segir í umsögn Gæslunnar. „Jafnframt minnir Landhelgisgæslan á það að fyrir opnu hafi og jafnvel opnari strandsvæðum umhverfis Ísland eru ein verstu sjólög sem þekkjast í heimshöfunum og þá sérstaklega undan Suð-Vesturlandi“.

13. apríl 2022

Umsögn Umhverfisstofnunar um leyfisumsóknina. „Í umsókninni segir að hluti rannsóknarinnar er að rækta stórþörunga á litlum flothylkjum úr vikurhúðuðu trjákurli úti á rúmsjó. Eftir 3 - 9 mánuði leysast flothylkin upp og sökkva til botns. Umhverfisstofnun bendir á að þetta gæti fallið undir 9. gr. laga nr. 33/2004 um varnir gegn mengun hafs og stranda en skv. greininni er varp náttúrulegra, óvirkra efna, þ.e. fastra jarðefna sem ekki hafa verið unnin efnafræðilega og samsett eru úr efnum sem ólíklegt er að losni út í hafsvæðið, háð leyfi stofnunarinnar.“

12. maí 2022

Umsögn Hafrannsóknarstofnunar vegna rannsóknarleyfis Running Tide. Í henni er m.a. vísað til fundar stofnunarinnar með forsvarsmönum fyrirtækisins þar sem fram hafi komið að stefnt væri að því að losa flothylki/kúlur utan lögsögu Íslands. „Til staðar eru reglur um það hvað má og hvað má ekki lofsa í hafið,“ benti Hafró m.a. á.

BaujurPrófanir voru gerðar á nokkrum tegundum bauja. Þessi hér var hönnuð í samstarfi við BM Vallá og innihélt 18 prósent sement sem bindiefni.

Mynd: Golli

3. júní 2022

Umsögn umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins um rannsóknarleyfi til handa Running Tide. Ráðuneytið styður veitingu leyfisins „sem miðar að því að skoða hvort hægt sé að binda kolefni á hafi úti í stórþörungum án þess að valda súrnun hafsins eða valda neikvæðum áhrifum á annan hátt á lífríki sjávar. Ráðuneytið telur á hinn bóginn að stórfelldar aðgerðir í lífrænni kolefnisförgun á hafi séu ekki tímabærar og að skoða þurfi vel alþjóðlegar samþykktir, lagaleg álitamál og vísindalega þekkingu áður en lagt er af stað í slíka vegferð“.

8. júlí 2022

Tölvupóstsamskipti lögfræðings utanríkisráðuneytisins og Kristins framkvæmdastjóra RT Iceland um orðalag í rannsóknarleyfi.

Síðar sama dag:

Utanríkisráðuneytið gefur Running Tide „leyfi til vísindalegrar rannsóknar“. Leyfið gildir í fjögur ár og „er takmarkað við fleytingu 50.000 tonna af flothylkjum“ með ákveðnum skilyrðum.

Í leyfinu segir m.a.: „Um er að ræða umfangsmikið kolefnisförgunarverkefni þar sem langtíma markmiðið er að farga allt að 500.000 tonnum af kolefni á svæði utan lögsögu Íslands“. Er sérstaklega tekið fram að til standi að nota þara til að taka upp kolefni við ljóstillífun. „Rækta á stórþörunga á kúlum/flothylkjum sem unnið er að því að hanna en áætlað er að verði á stærð við körfubolta og búin til úr m.a. viðarmassa, kalki og bindiefnum“.

FrumkvöðullKristinn Árni Lár Hróbjartsson, framkvæmdastjóri Running Tide Iceland var í miklum samskiptum við stofnanir og ráðuneyti á margra mánaða tímabili.

Mynd: Golli

20. júlí 2022

Fyrirspurn Running Tides til Umhverfisstofnunar um leyfisskyldu samkvæmt skilyrðum sem sett voru fram af utanríkisráðuneytinu í rannsóknarleyfi. „Tæknin sem Running Tide hannar til kolefnisförgunar felst í því að fleyta kolefnisríkum flothylkjum sem innihalda kalkefni og eru undirlag fyrir ræktun á stórþörungum á rúmsjó.“

21. október 2022

Umsögn Landhelgisgæslunnar um „fyrsta áfanga“ rannsókna Running Tide sem þá var kominn fram. Hann átti, samkvæmt gögnum fyrirtækisins til Umhverfisstofnunar, að felast í að að setja í hafið 10 þúsund tonn af einingum sem væru 1-3 sm að stærð og samsettar eru úr timbri, kalki og kalsíumoxíði, þ.e. viðarkurl húðað efnum úr kalksteini.

26. október 2022

Umsögn Hafrannsóknastofnunar um fyrsta áfanga rannsókna Running Tide. „Hafrannsóknastofnun telur að veruleg óvissa ríki um framkvæmdina, hvort hún virki á þann hátt sem ætlast er til og hver umhverfisáhrif hennar séu. Ljóst er að umtalsverðu magni af efnum verðum varpað í hafið og illmögulegt að meta hvort hún standist á við markmið laga um vendun hafs og stranda.“

27. október 2022

Andmæli Kristins Árna Lárs Hróbjartssonar framkvæmdastjóra Running Tide við umsögn Hafrannsóknastofnunar. „Félagið vill koma því á framfæri að ekki er um neina efnislega breytingu að ræða á rannsókninni frá því leyfið var gefið út“.

15. nóvember 2022

Áform um niðurstöðu Umhverfisstofnunar um það hvort áætlanir Running Tide, og þá ekki síst áætlanir um fyrsta áfanga rannsóknanna um að varpa þúsundum tonna af trjákurli í hafið, sé leyfisskyld.

22. desember 2022

Úrskurður Umhverfisstofnunar um áform Running Tide. „Með hliðsjón af framangreindu telur Umhverfisstofnun að ekki hafi annað komið fram en að rannsóknir Running Tide, sem óskað hefur verið eftir afstöðu til, feli í sér varp í hafið samkvæmt 1. mgr. 9. gr. sbr. 27. tl. 1. mgr. 3. gr. l. nr. 33/2004. Varp efna í hafið er bannað samkvæmt ákvæðinu og er því leyfisskylt en heimildir til leyfisveitingar eiga eingöngu við um þau efni sem talin eru upp í ákvæðinu.“ 

Á haf útDráttarbátur dregur norska prammann á haf út. Á þessari mynd, sem tekin er rétt við Viðey, er pramminn ekki fulllestaður.

18. janúar 2023

Stjórnsýslukæra Running Tide til umhverfis-, orku- og loftlagsráðuneytis vegna ákvörðunar Umhverfisstofnunar. „Við meðferð málsins hefur stofnunin ítrekað lagt rangar forsendur til grundvallar umfjöllun sinni sem byggjast einkum á að verkefnið hafi breyst frá því að rannsóknarleyfið var gefið út. Þær fullyrðingar eru hvorki í samræmi við gögn málsins né afstöðu utanríkisráðuneytisins.“

25. apríl 2023

Úrskurður Bjarna Benediktsson, setts umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra um stjórnsýslukæru RT. „Hin kærða ákvörðun Umhverfisstofnunar, frá 22. desember 2022, þess efnis að rannsóknir félagsins feli í sér varp í hafið samkvæmt 1. mgr. 9. gr., sbr. 27. töluliðar 1. mgr. 3. gr. laga nr. 33/2004 um varnir gegn mengun hafs og stranda, er felld úr gildi.“

30. maí 2023

Bréf Umhverfisstofnunar til umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytis: „Umhverfisstofnun telur, í ljósi úrskurðar ráðuneytisins, að ekki sé til staðar lagagrundvöllur fyrir stofnunina til frekara samráðs um rannsóknina eða eftirlit með þeim efnum og hlutum sem sökkva í hafið við framkvæmd hennar né heimildir til að grípa inn í ef um verður að ræða neikvæð umhverfisáhrif af framkvæmdinni.“

Júní 2023

Running Tide hefur aðgerðir og flytur næstu vikur 19 þúsund tonn af trjákurli, í fimmtán leiðöngrum, á pramma út að endimörkum íslenskrar landhelgi.

Í kjölfarið fullyrti Running Tide að með því að setja kurlið í hafið hefði tekist að binda varanlega yfir 25 þúsund tonn af CO2.