Ekki er hins vegar hjá því komist að vara sérstaklega við hugmyndum um fríar skólamáltíðir sem áætlað er að kosti ríkissjóð um 21,5 milljarða út samningstímann. Það er allt rangt við þessa ráðstöfun fjármuna. Verið er að styrkja stóran hóp foreldra sem þarf ekki á stuðningi að halda og færa má rök fyrir því að matarsóun aukist.“ Þetta skrifar Óli Björn Kárason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins sem var formaður þingflokks hans framan af kjörtímabili og þangað til í september í fyrra, í grein sem birtist í Morgunblaðinu í dag.

Tilefnið er að ríkisstjórnin, sem Sjálfstæðisflokkurinn situr í ásamt Vinstri grænum og Framsóknarflokki, hefur ákveðið að leggja til aðgerðarpakka til að liðka fyrir kjarasamningagerð til langs tíma sem hún metur á 80 milljarða króna á samningstímanum, sem fjögur ár. Óli Björn segist í greininni vera sannfærður um að kostnaðurinn eigi eftir að verða meiri þar sem vandséð sé að það verði undið ofan af útgjöldum sem stofnað hefur verið til þegar samningstímanum ljúki. 

Ef það haf verið ætlun ríkisstjórnarinnar að verja á þriðja tug milljarða króna til að styðja við barnafjölskyldur hefði, að mati Óla Björns, verið skynsamlegra að hækka barnabætur enn frekar en ráðgert er. „Fríar skólamáltíðir eru dæmi um vonda ráðstöfun sameiginlegra fjármuna. Von mín um að ríkisstjórnin gæti sameinast um að lækka skatta, og þá sérstaklega lækka neðsta þrep tekjuskattsins, gekk ekki eftir. Það er miður enda kemur fátt þeim sem lægri launin hafa betur en lækkun tekjuskatts fyrir utan lækkun útsvars.“

Margt réttlætanlegt

Á meðal annarra aðgerða sem ríkið ætlar að grípa til, og hafa það markmið að fjölga krónum í vasa þeirra sem þær ná til svo atvinnulífið þurfi ekki að greiða fyrir auknar ráðstöfunartekjur í gegnum umfangsmeiri launahækkanir, er hækkun barnabóta, útgreiðsla sérstaks vaxtastyrks í ár og hækkun á fæðingarorlofsgreiðslum. Auk þess verður stutt við uppbyggingu um þúsund íbúða á samningstímanum með stofnframlögum til almennra íbúða og hlutdeildarlánum. 

Óli Björn segir að góð rök séu fyrir því að hækka barnabætur og greiðslur í fæðingarorlofi, þrátt fyrir að hann hafi lengi talað fyrir því að barnabótakerfið verði lagt niður og þess í stað tekinn upp persónuafsláttur barna. „Hækkun vaxta- og húsnæðisbóta orkar tvímælis en virðist mikilvægur þáttur í að kjarasamningar hafi tekist. Sá kostnaður er minni háttar miðað við ávinninginn af langtímasamningum og meiri stöðugleika.“

Það er því mat þingmannsins að uppistaðan í kostnaðarsömum aðgerðarpakka ríkisstjórnarinnar sé réttlætanleg til að ná því að langtímasamningar um hóflegar launahækkanir. Það er, aðrar aðgerðir en sú að miðla rúmlega sjö milljörðum króna á ári til foreldra grunnskólabarna, án tilliti til tekna þeirra, með því að gera skólamáltíðir fríar. Í Reykjavík, stærsta sveitarfélagi landsins, eru 87 prósent barna í mat í skóla sínum. Foreldrar þeirra allra munu fá kjarabót upp á 12.836 krónur á hvert barn og um 1.900 börn í grunnskólum Reykjavíkur munu eiga kost á því að fá skólamáltíð sem ekki voru skráð í mat. 

Ekki að fara að hækka skatta á millitekjuhópa

Mikið hefur verið rætt um hvernig aðgerðirnar verði fjármagnaðar. Fyrr í vikunni kölluðu til að mynda formenn Samfylkingarinnar og Viðreisnar eftir upplýsingum um hvernig ríkisstjórnin eftir upplýsingum um það. Fjármála- og efnahagsráðherra og forsætisráðherra stóðu fyrir svörum.

Katrín Jakobsdóttir þvertók fyrir að fjármagna ætti aðgerðir með hækkun tekjuskatts á einstaklinga eða lögaðila í landinu. Enn fremur vísaði hún til orða Þórdísar Kolbrúnar Reykfjörð Gylfadóttur sem sagði að auka þyrfti aðhald. „Hér hefur verið unnið heilmikið í því verkefni að einfalda ríkisreksturinn og ég er ekki í nokkrum vafa um að það er áfram hægt að gera það án þess að það bitni á nokkurn hátt að þjónustu við almenning sem alltaf vera okkar forgangsmál.“ Þórdís Kolbrún bætti við að niðurskurður þyrfti ekki að vera sársaukafullur því gríðarlega mikil tækifæri væru til að fara betur með almannafé. „Ég er ekki að fara að hækka skatta á millitekjuhópa.“

„Særir alla skynsemi“

Óli Björn leggur línur um hvar hægt sé að skera niður í grein sinni í dag. „Við verðum að sætta okkur við að ríkissjóður hefur ekki bolmagn til að ráðast í mörg verkefni sem mörgum kann að finnast nauðsynleg. Stofnun ríkisóperu er eitt, þjóðarhöll er annað, stofnun ríkisstofnunar um mannréttindi er þriðja. Listinn er því miður lengri.“ 

Örfáir dagar eru síðan að Þórdís Kolbrún, sem er varaformaður flokks Óla Björns, sagði að bygging þjóðarhallar fyrir 15 milljarða króna væri „forgangsverkefni ríkisstjórnarinnar“.

Þá segir hann að endurgreiðslur til erlendra kvikmyndafyrirtækja, sem voru hækkaðar í 35 prósent eftir að Framsóknarflokkurinn gerði það að eitt af sínum helstu kosningaloforðum fyrir síðustu kosningar, séu komnar úr böndunum. „Fjögurra milljarða endurgreiðsla til bandarísks spennuþáttar særir alla skynsemi. Hækkun á hlutfalli endurgreiðslu, sem gerð var í mikilli samstöðu á þingi árið 2022, verður að fella úr gildi.“ Þar vísar Óli Björn í þær endurgreiðslur sem HBO, framleiðandi fjórðu þáttaraðar af True Detective, fengu úr ríkissjóði fyrir að framleiða þættina á Íslandi. 

Hann vill einnig endurskoða hinn svokallaða höfuðborgarsáttmálann frá grunni, en helsta verkefni hans er gerð borgarlínu, fækka stofnunum, sameina sýslumannsembætti og dómstóla, fækkun hæstaréttardómara í fimm og tryggja framgang þriggja frumvarpa Guðlaugs Þórs Þórðarsonar, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, um uppstokkun og sameiningar stofnana sem heyra undir ráðuneyti hans. „Fækkun stofnana ríkisins, útvistun verkefna og sala ríkisfyrirtækja stuðlar að auknu hagræði í ríkisrekstrinum.“