Þessi grein birtist fyrir rúmlega 6 mánuðum.

Raunir hins móralska meðalmanns

Men fjall­ar meist­ara­lega um með­al­mennsku og þá „sýnd­ar­mennsku sem límdi sam­an póli­tík, pen­inga og list­sköp­un í þessu þjóð­fé­lagi“, eins og það er orð­að í bók­inni.

Bók

Men

Vorkvöld í Reykjavík
Höfundur Sigrún Pálsdóttir
Forlagið
145 blaðsíður
Niðurstaða:

Men er feikilega fyndin og vel stíluð bók um íslenska spillingu og hvernig íslenski meðalmaðurinn fótar sig, misstígur sig og rís aftur upp innan hennar. Knappt formið lætur mann stundum óska eftir meiru en maður fær.

Gefðu umsögn

Undir lokin á kvikmyndinni Amadeus (1984) fyllist aldraða tónskáldið Salieri andagift eftir að hafa játað syndir sínar, morðið á sjálfum Mozart, fyrir presti. „Ég mun tala fyrir þína hönd, faðir“, segir hann prestinum eftir játninguna: „Ég tala fyrir alla meðalmenn heimsins. Ég er þeirra talsmaður og verndardýrlingur.“ Meðan hann er færður í gegnum geðveikrahælið sem hann er vistaður á lyftir hann tveimur fingrum á loft og hrópar til sjúklinganna: „Meðalmenni hvaðanæva að! Ég veiti ykkur aflausn! Ég veiti ykkur aflausn!“

Salieri var auðvitað aðeins meðalmenni að hæfileikum ef miðað var við sjálfan Mozart og þar deilir hann hlutskipti með okkur öllum. Lausn Salieris var að stuðla að dauða keppinautar síns, nokkuð sem gerði hann að allt öðru en meðalmanni, sérstaklega á hinu siðferðislega sviði. En það er ekki öllum gefið að fá svo auðvelda lausn á meðalmennsku sinni. Hvað ef það er enginn Mozart sem skyggir á mann heldur eitthvað miklu óræðara, einhver ímynd sem maður hefur af sjálfum sér, sem maður veit ekki hvaðan kom en alltaf gerir mann að ómerkingi í samanburði?

Rétt eins og Amadeus fjallar Men eftir Sigrúnu Pálsdóttur um meðalmann í heimi klassískrar tónlistar, uppgjafarflautuleikarann Baldvin, og ferðalag hans í gegnum heim annarra meðalmanna sem engu að síður hafa eignast auð og völd langt handan við það sem ekki bara þau sjálf, heldur nokkur manneskja á skilið. Baldvin hefur í upphafi bókar lagt flautuna á hilluna í bili og tekið að sér starf sem hann ætti, lífsskoðana sinna vegna, ekki að líta við: Menningarblaðamaður á eina eftirlifandi dagblaði Íslands sem er í eigu gjörspilltra peningaafla sem Baldvin hefur ímugust á. En Baldvin á von á barni og þarf að greiða leigu, og þarf ekki menningin einhvers staðar að vera, jafnvel þótt henni sé haldið uppi af djúpum vösum ættgengrar spillingar sem nær bæði inn í viðskiptalíf og stjórnmál og raunar þurrkar mörkin á milli þeirra út? Baldvin sannfærir sig nokkuð auðveldlega um að svo sé og er það aðeins eitt dæmið af mörgum um gráglettnar, vafasamar siðferðislegar málamiðlanir í bókinni.

Dag einn fær blaðamaðurinn Baldvin það verkefni að taka hátíðarviðtal við konu sem er sjaldnast kölluð annað en Men, sem er skammstöfun á nafni hennar. Talið er að Men eigi dagblaðið gjörspillta á bak við tjöldin en hefur lítið látið til sín fréttast síðan árið 2003, þegar hún, sem utanríkisráðherra ákveðins ónefnds stjórnmálaflokks, kom Íslandi á lista hinna „viljugu þjóða“ sem studdu innrás Bandaríkjanna í Írak. Skemmst er frá því að segja að viðtalið fer ekki eins og það átti að gera og í því miðju ratar (eða hrapar) Baldvin alveg óvart ofan í sjálft hjarta íslenskrar spillingar. Sú spilling er auðvitað einstök: svo hjákátleg, svo grátleg, svo barnaleg, svo misheppnuð, svo full af innistæðulausum þótta.

Men fjallar þannig meistaralega um „þá sýndarmennsku sem límdi saman pólitík, peninga og listsköpun í þessu þjóðfélagi“, eins og það er orðað í bókinni, en algjörlega án þess að predika eða rausa. Eins og lesendur fyrri bóka Sigrúnar kannast við er stíllinn knappur og beinn. Höfundur tekur sér enga yfirburðastöðu yfir umfjöllunarefni sínu heldur gefur í skyn að listsköpun á þessu landi geti vart losað sig úr þeim samfélagslega vef sem henni er búin, sérstaklega ekki fyrir „móralska meðalmenn“ eins og Baldvin (og við erum jú flest eins og Baldvin). 

Lesendur fyrri bóka Sigrúnar munu kannast við ýmislegt í Men, til dæmis skelfileg skakkaföll sem henda karakterana upp úr engu; tilviljunin leikur líklega stærra hlutverk í bókum Sigrúnar en flestra annarra íslenskra höfunda. Þó sker Men sig úr höfundarverkinu að því leyti að hún er drepfyndin. Þannig endurspeglar hún ágætlega þetta blessaða land okkar þar sem menn komast til metorða og í álnir í gegnum aulahrollsvaldandi blöndu af meðvirkni, frændhygli og hendingu. Það sem sameinar okkur er meðalmennskan, stundum yfirskyggð af sannfæringu um eigin yfirburði. Hver ætti að veita okkur aflausn? Salieri myndi fórna höndum.

Kjósa
9
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Mest lesið

Skuldir á hvern íbúa í Garðabæ og Hafnarfirði nálgast tvær milljónir króna
2
Greining

Skuld­ir á hvern íbúa í Garða­bæ og Hafnar­firði nálg­ast tvær millj­ón­ir króna

Mik­ið er skegg­rætt um fjár­hags­stöðu sveit­ar­fé­laga á höf­uð­borg­ar­svæð­inu. Þeg­ar horft er á skulda­stöðu þess hluta rekst­urs þeirra sem er fjár­magn­að­ur með skatt­tekj­um er stað­an skást í Kópa­vogi og Reykja­vík en versn­ar hrað­ast í Garða­bæ og á Seltjarn­ar­nesi, þar sem veltu­fé frá rekstri var nei­kvætt í fyrra. Hafn­ar­fjörð­ur er eina sveit­ar­fé­lag­ið á höf­uð­borg­ar­svæð­inu sem var með veltu­fjár­hlut­fall, sem seg­ir til um getu sveit­ar­fé­lags til að borga skuld­ir sín­ar, um­fram það sem æski­legt er. Heim­ild­in rýndi í árs­reikn­inga sveit­ar­fé­lag­anna.
Læknir segir lífi Blessing ógnað með brottvísun
5
Fréttir

Lækn­ir seg­ir lífi Bless­ing ógn­að með brott­vís­un

Lækn­ir á Land­spít­ala seg­ir að það sé ófor­svar­an­legt með öllu út frá lækn­is­fræði­legu sjón­ar­miði að Bless­ing Newt­on frá Níg­er­íu verði vís­að úr landi á morg­un. Hún sé með sex æxli í legi og lífs­nauð­syn­legt að hún hafi greið­an að­gang að bráða­þjón­ustu. Bless­ing er nú í gæslu­varð­haldi á Hólms­heiði að sögn lög­manns henn­ar. Hann seg­ir lækn­is­vott­orð­ið þess eðl­is að ekki sé ann­að hægt en að fresta fram­kvæmd brott­vís­un­ar.
„Óviðunandi“ að bíða í þrjú ár – Var læstur inni árum saman
7
FréttirFatlað fólk beitt nauðung

„Óvið­un­andi“ að bíða í þrjú ár – Var læst­ur inni ár­um sam­an

Þriggja ára bið eft­ir ráð­gjöf frá sér­fræðiteymi um að­gerð­ir til að draga úr beit­ingu nauð­ung­ar í þjón­ustu við fatl­að fólk er óvið­un­andi að mati fé­lags- og vinnu­mark­aðs­ráðu­neyt­is­ins. Það var hins veg­ar sá tími sem Ak­ur­eyr­ar­bær beið eft­ir ráð­gjöf­inni í máli Sveins Bjarna­son­ar sem var læst­ur inni í íbúð á veg­um bæj­ar­ins. Ráðu­neyt­ið ít­rek­ar þó ábyrgð þeirra sem beita slíkri nauð­ung.
Menning mótmæla í Bandaríkjunum gleymd og grafin
9
GreiningÁrásir á Gaza

Menn­ing mót­mæla í Banda­ríkj­un­um gleymd og graf­in

Nú­tíma­saga Banda­ríkj­anna er mót­uð af kröft­ug­um mót­mæla­hreyf­ing­um. Mót­mæli gegn Víet­nam­stríð­inu og fyr­ir rétt­inda­bar­áttu þeldökkra og annarra minni­hluta­hópa höfðu áhrif á stjórn­mála­vit­und heilla kyn­slóða. Mót­mæli há­skóla­nema þessa dag­ana gegn fjár­hags­leg­um tengsl­um há­skóla sinna við Ísra­el og gegn stríð­inu á Gaza mæta þó harka­legri vald­beit­ingu yf­ir­valda. Sögu­legi bak­sýn­is­speg­ill­inn dæm­ir slík­ar að­gerð­ir hart.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Samsæriskenningar um forsetaframbjóðendur
4
FréttirForsetakosningar 2024

Sam­særis­kenn­ing­ar um for­setafram­bjóð­end­ur

Sam­særis­kenn­ing­ar um fram­bjóð­end­ur til for­seta Ís­lands hafa lát­ið á sér kræla, sér­stak­lega hvað varð­ar tengsl við Al­þjóða­efna­hags­ráð­ið og meint­ar fyr­ir­ætlan­ir þess um heims­yf­ir­ráð. Stjórn­mála­sál­fræð­ing­ur seg­ir kenn­ing­arn­ar ekki eiga við rök að styðj­ast þótt vissu­lega sitji valda­mik­ið fólk í ráð­inu.
Telja frumvarpið gert fyrir fjármálafyrirtæki sem fá auknar þóknanir verði það að lögum
9
Skýring

Telja frum­varp­ið gert fyr­ir fjár­mála­fyr­ir­tæki sem fá aukn­ar þókn­an­ir verði það að lög­um

Al­þýðu­sam­band Ís­lands (ASÍ) og Sam­tök at­vinnu­lífs­ins eru sam­mála um að frum­varp sem á að heim­ila að­komu eign­a­stýr­inga fjár­mála­fyr­ir­tækja að því að fjár­festa við­bót­ar­líf­eyr­is­sparn­að fólks sé í besta falli ekki tíma­bær. ASÍ seg­ir að eng­in al­menn krafa sé uppi í sam­fé­lag­inu um þetta. Ver­ið sé að byggja á hug­mynd­um fyr­ir­tækja sem sjá fyr­ir sér að græða á um­sýslu verði frum­varp­ið að lög­um.

Mest lesið í mánuðinum

Skólastjórinn hættir eftir áralanga óánægju foreldra
1
Fréttir

Skóla­stjór­inn hætt­ir eft­ir ára­langa óánægju for­eldra

Móð­ir á Kirkju­bæj­arklaustri ætl­ar að flytja með börn­in sín úr bæn­um þar sem hún tel­ur ástand­ið í Kirkju­bæj­ar­skóla óvið­un­andi. Son­ur henn­ar hef­ur lít­ið mætt í skól­ann í á ann­að ár eft­ir at­vik í skól­an­um sem for­eldr­arn­ir kærðu til lög­reglu. Mál­ið var lát­ið nið­ur falla. Skóla­stjór­inn er nú á för­um en sveit­ar­stjór­inn seg­ir það „eng­um ein­um að kenna þeg­ar tveir deila“.
Rúlletta Róberts og vitnisburðir starfsfólks: „Þetta er bara rosalega mikið álag“
2
ÚttektRóbert Wessman, Alvogen og Alvotech

Rúll­etta Ró­berts og vitn­is­burð­ir starfs­fólks: „Þetta er bara rosa­lega mik­ið álag“

Starfs­menn Al­votech lýsa vinnu­álag­inu sem ómann­eskju­legu og hafa leit­að til stétt­ar­fé­laga út af ógreiddri yf­ir­vinnu og fleiri mál­um. Vinnu­að­stæð­urn­ar hafa ver­ið svona út af því að Al­votech hef­ur unn­ið að því að fá mark­aðs­leyfi fyr­ir sam­heita­lyf Humira í Banda­ríkj­un­um. Fyr­ir­tæk­ið hef­ur veðj­að öllu á þetta lyf en sala á því hef­ur dreg­ist sam­an og sam­heita­lyfj­um þess hef­ur alls ekki geng­ið eins vel í Banda­ríkj­un­um og reikn­að var með.
Ákveðið að saksækja þrjá í Lindsor-málinu rúmum 15 árum síðar
8
Skýring

Ákveð­ið að sak­sækja þrjá í Lindsor-mál­inu rúm­um 15 ár­um síð­ar

Sama dag og Geir H. Haar­de flutti ræðu til þjóð­ar­inn­ar þar sem hann bað guð um að blessa Ís­land veitti Kaupþing af­l­ands­fé­lagi lán sem not­að var til að kaupa verð­lít­il skulda­bréf af starfs­mönn­um og vild­ar­við­skipta­vini bank­ans. Nú, 15 og hálfu ári eft­ir að lán­ið var veitt, stend­ur til að sak­sækja þrjá ein­stak­linga í Lúx­em­borg vegna þess.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár

Loka auglýsingu