Danskar kvikmyndir eiga sér langa sögu og hafa notið mikilla vinsælda langt út fyrir danska landsteina. Danir hafa lengi verið mikil bíóþjóð og næstum þriðji hver bíómiði sem seldur er í Danmörku er aðgangur að danskri mynd.
Þrátt fyrir þetta er ekki allt í himnalagi í danskri kvikmyndagerð. Greinin á í fjárhagserfiðleikum og danskir kvikmyndaleikstjórar óttast að sá góði árangur sem náðst hefur á undanförnum árum verði að engu gerður innan fárra ára ef fjárhagsgrundvöllurinn verði ekki styrktur. Danska kvikmyndastofnunin er sama sinnis.
Á fyrsta áratug þessarar aldar voru að jafnaði frumsýndar árlega 25–30 danskar kvikmyndir. Þeim hefur nú fækkað og eru nú um 20, eða jafnvel færri sem frumsýndar eru árlega. Til þess að halda stöðu sinni, sem kvikmyndaframleiðsluland í fremstu röð, segja danskir sérfræðingar á þessu sviði nauðsynlegt að framleiða árlega að minnsta kosti 25 kvikmyndir. Til að viðhalda þekkingunni, þjálfa leikara, tæknifólk og annað sem til þarf sé þessi tala, 25 kvikmyndir árlega, lágmark.
Snýst um peninga
Claus Ladegaard, forstöðumaður Dönsku kvikmyndastofnunarinnar, sagði í blaðaviðtali fyrir nokkrum dögum að ef ekki komi aukið fjármagn til danskrar kvikmyndagerðar muni nýjum kvikmyndum sem árlega birtast á hvíta tjaldinu fækka um að minnsta kosti fjórar. „Ef sú verður raunin getum við ekki lengur boðið upp á kvikmyndir fyrir börn, fyrir þá sem eldri eru, listrænar kvikmyndir og myndir sem höfða til breiðs hóps áhorfenda. Þetta myndi veikja mjög kvikmyndaiðnaðinn sem hefur lengi átt mikillar velgengni að fagna. Þetta myndi líka þýða að iðnaðurinn sem við kennum við kvikmyndir myndi í auknum mæli framleiða sjónvarpsmyndaflokka og svo eina og eina kvikmynd.“
Skora á stjórnvöld að bæta í
Á þessu ári stendur til að danska þingið, Folketinget, samþykki nýjan rammasamning um fjárveitingar til kvikmyndagerðar. Slíkt samkomulag er gert til fimm ára í senn, núgildandi samningur rennur út um næstu áramót. Samningurinn sem gerður var 2018 og gilti á árunum 2019–2023 hljóðaði upp á 560 milljónir danskra króna (11 milljarðar íslenskir).
Danska kvikmyndastofnunin telur að til þess að tryggja framleiðslu danskra kvikmynda þyrfti árlega að auka styrki til kvikmyndagerðar um allt að 150 milljónum danskra króna (3 milljarðar íslenskir). Stofnunin og Samtök danskra kvikmyndaleikstjóra skora á þingmenn að tryggja þetta fjármagn með nýja samningnum sem nú er í undirbúningi og á að gilda frá næstu áramótum til ársloka 2027. Tvær leiðir eru mögulegar til að tryggja þetta fjármagn. Annars vegar gæti þingið einfaldlega ákveðið að hækka styrkinn eða ákveðið að minnst helmingur þeirra 6 prósenta sem streymisveitur greiða af veltu sinni fari í að styrkja kvikmyndagerðina. Sú upphæð gæti numið um 120 milljónum danskra króna á ári.
Danskt en þó ekki danskt
Samtök danskra kvikmyndahúsaeigenda, Danska kvikmyndastofnunin og Samtök danskra kvikmyndaleikstjóra hafa lýst áhyggjum af tilteknu atriði í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar. Þar er lagt upp með að alþjóðlegar streymisveitur geti valið að framleiða efni sem væri danskt í stað þess að borga menningarframlagið. En er það ekki gott og blessað? kynni nú einhver að spyrja. Upp að vissu marki er svarið.
Það jákvæða við tilkomu streymisveitnanna hvað Danmörku varðar er að efnið er danskt og leikararnir danskir. En ókostirnir eru aftur á móti þeir að framleiðendur geta algjörlega ráðið hvar upptökur fara fram. Þess eru mörg dæmi á síðustu árum að danskir sjónvarpsmyndaflokkar hafa verið teknir upp í öðrum löndum en Danmörku. Þetta gildir einnig um kvikmyndir. Ástæða fyrir þessu er peningar.
Afslættir og endurgreiðslur
Mörg lönd veita svonefnda framleiðsluafslætti, eða endurgreiðslur til kvikmyndaframleiðenda vegna upptaka sem fram fara í landinu. Algengt er að „afslátturinn“ sé 25 prósent af framleiðslukostnaði, sums staðar meiri. Dæmi um danskar myndir teknar upp í öðrum löndum á síðustu árum eru kvikmyndirnar „Pagten“ um Karen Blixen, „Erna i krig“ og „Så længe jeg lever“. Sú síðastnefnda fjallar um ævi John Mogensen tónlistarmanns og er að stórum hluta tekin upp í Tékklandi. „Pagten“ er að mestu tekin upp í Belgíu og upptökur á „Erna i krig“ fóru að langmestu leyti fram í Eistlandi og Belgíu. Í Danmörku bjóðast framleiðendum hvorki afslættir né endurgreiðslur.
Í viðtali sem birtist í dagblaðinu Politiken fyrir nokkrum vikum sagði kvikmyndaframleiðandinn Meta Louise Foldager frá því að hún hefði verið búin að fá 21 milljón danskra króna í styrk til framleiðslu á þáttaröðinni „Pelle Erobreren“ (Pelle sigurvegari). Til stóð að þættirnir yrðu teknir upp í Tékklandi og þar hefði framleiðandinn fengið afslátt sem næmi 17 milljónum danskra króna. Ekkert varð þó af gerð þáttanna þar sem framleiðslufyrirtækið HBO (Home Box Office) hætti á síðustu stundu við verkefnið. Í áðurnefndu viðtali sagði Meta Louise Foldager að fyrir utan afsláttinn væri framleiðslukostnaðurinn mun lægri en í Danmörku, „í Tékklandi er fólk tilbúið að vinna 12 tíma á dag, 6 daga í viku og launin eru lægri en hér heima í Danmörku“.
Fara þangað sem kostnaður er lægstur
Meta Louise Foldager sagði einnig frá því að á næstunni myndi hún gera nýja kvikmynd, eða þáttaröð, fyrir streymisveituna Netflix. „Ég hef skrifað undir að upptökur, hvort sem það verður kvikmynd eða þáttasería, skuli fara fram þar sem kostnaðurinn er lægstur. Ég er smeyk um að þessar upptökur fari ekki fram hér í Danmörku.“
Hún benti á að Svíar hefðu á síðasta ári tekið upp fyrirkomulag sem gerir ráð fyrir að framleiðendur fái afslátt, sem nemur 25 prósentum af þeim kostnaði sem til fellur við gerð sænskra kvikmynda, eða myndaflokka, sem teknir eru upp í Svíþjóð. „Eitthvað þessu líkt þyrfti að gera hér heima.“
Claus Ladegaard, forstöðumaður Dönsku kvikmyndastofnunarinnar, er sammála því að ekki sé æskilegt að stór hluti danskra kvikmynda skuli framleiddur í öðrum löndum en Danmörku. „Ég held að danskir leikstjórar og framleiðendur vilji gjarnan vinna hérna heima og ég tel lausnina vera þá að hækka styrkina til einstakra verkefna. Þá þyrfti ekki að leita til útlanda eftir styrkjum og afsláttum. Ef tekið yrði upp fyrirkomulag sem nær til allra, yrði ekki hægt að gera neinar kröfur varðandi efni og innihald.“
Ekki liggur fyrir á þessari stundu hvenær rammasamningurinn um styrki til kvikmyndagerðar í Danmörku kemur til meðferðar í danska þinginu.
Athugasemdir