Fundur tuttugu lífeyrissjóða, stærstu eigenda skuldabréfa ÍL-sjóðs, telur að óbreyttu ekki grundvöll fyrir samningaviðræðum við fjármálaráðuneytið um uppgjör skuldbindinga sjóðsins. Þetta kemur fram í tilkynningu sem lífeyrissjóðirnir sendu fjölmiðlum í dag.
Fram kemur að fulltrúar ráðuneytisins hafi ekki komið til móts við kröfur lífeyrissjóðanna um fullar efndir af hálfu íslenska ríkisins í umleitunum þess um mögulegt uppgjör.
ÍL-sjóður varð til á grundvelli laga sem samþykkt voru árið 2019, og skiptu Íbúðalánasjóði upp í tvennt. Hluti hans, sá sem snýr að fjármögnun á félagslegri uppbyggingu á húsnæði, færðist í nýja stofnun, Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Skuldir og eignir vegna íbúðalána á almennum markaði, sem rekja má að mestu til skuldabréfaútgáfu á árinu 2004, voru sett í ÍL-sjóð. Skuldabréfin, sem eru með gjalddaga til 2044, eru ekki uppgreiðanleg en lánin sem sjóðurinn veitti eru það hins vegar.
Áætlað tap vegna fyrirkomulagsins 200 milljarðar
Vandi ÍL-sjóðs er tilkominn vegna þess að íbúðalán bankans hafa verið greidd upp á miklum hraða, og eru einungis um 20 prósent af eignum sjóðsins, á meðan að enn þarf að þjónusta skuldabréfin. Áætlað er að tap vegna þessa fyrirkomulags verði að óbreyttu 200 milljarðar króna.
Þessi áætlun byggði á lögfræðiáliti sem ráðuneytið lét vinna fyrir sig sem komst að þeirri niðurstöðu að þetta væri gerlegt. Sá sem skrifaði það álit er Jóhannes Karl Sveinsson lögmaður. Samhliða var greint frá því að Steinþór Pálsson, fyrrverandi bankastjóri Landsbankans, hefði verið fenginn sem milligönguaðili í samtali við eigendur krafna á ÍL-sjóð. Hann átti að reyna að ná samkomulaginu við sjóðina.
Lífeyrissjóðir, sem eiga um 80 prósent skuldabréfa sem útgefin voru af ÍL-sjóði, áætluðu að sú leið sem Bjarni Benediktsson fjármála- og efnahagsráðherra boðaði myndi kosta þá yfir 100 milljarða króna. Tap eigenda bréfa ÍL-sjóðs stafar af því þau voru verðlögð miðað við 3,75 prósent verðtryggða vexti út líftíma bréfanna. Ef bréfin væru greidd upp miðað við stöðu þeirra í dag væri hægt að ávaxta þá fjármuni um 1,7 til 1,8 prósent með kaupum á verðtryggðum ríkisskuldabréfum. Í þessum mun felst áætlað tap eigenda bréfanna.
Þann 11. nóvember 2022 tilkynntu flestir lífeyrissjóðir landsins að þeir hefðu ákveðið að mynda sameiginlega vettvang til að greina stöðu sjóðanna vegna ÍL-sjóðs. Hver og einn sjóður myndi þó á endanum taka sjálfstæða ákvörðun um hvað hann vildi gera í málinu.
Sagðist ekki hafa beðið lífeyrissjóði um að skerða eignir sínar
Heimildin fjallaði um svar Bjarna við fyrirspurn Jóhanns Páls Jóhannssonar, þingmanns Samfylkingarinnar, í síðustu viku en í því kom fram að ráðuneytið liti svo á að það væri ekki að óska eftir samningi við lífeyrissjóði og aðra eigendur skulda ÍL-sjóðs um skerðingu eigna í þeim umleitunum sem farið höfðu fram á forræði þess við þá aðila. Fyrirsjáanlegt væri að ÍL-sjóður geti ekki staðið undir öllum skuldbindingum sínum og væri ógjaldfær. Þess vegna væru uppi sjónarmið um að ganga yrði til uppgjörs á sjóðnum. „Slíkt uppgjör gæti til að mynda falið í sér að eigendur bréfanna fái afhentan höfuðstól skuldarinnar ásamt vöxtum og verðbótum til uppgjörsdags. Ávöxtun af slíku eignasafni í höndum lífeyrissjóðanna kynni allt eins að verða jafn góð eða betri en af skuldabréfum ÍL-sjóðs,“ sagði í svarinu.
Þar kom enn fremur fram að Bjarni hefði ekki boðað eina tiltekna aðgerð eða ráðstöfun í málefnum ÍL-sjóðs, hvorki í skýrslu um málefni sjóðsins né á blaðamannafundi sem Bjarni hélt seint á síðasta ári. Þar hefði verið um að ræða kynningu á ósjálfbærri fjárhagsstöðu sjóðsins og „reifun á þremur leiðum sem helst virðast koma til greina við úrvinnslu sjóðsins. Líkt og fram hefur komið mun Alþingi svo þurfa að taka afstöðu til þeirra leiða sem farnar verða.“
Full samstaða meðal lífeyrissjóðanna
Fram kemur í tilkynningunni sem lífeyrissjóðirnir sendu út í dag að íslenska ríkið beri ótakmarkaða ábyrgð á öllum skuldbindingum ÍL-sjóðs. „Áætlun fjármálaráðherra um slitameðferð og uppgjör á skuldbindingum sjóðsins án tillits til vaxtagreiðslna í framtíðinni felur í sér skerðingu eignarréttinda sem brýtur í bága við ákvæði stjórnarskrár og mannréttindasáttmála Evrópu. Um það liggja fyrir ítarlega rökstudd lögfræðiálit LOGOS lögmannsþjónustu og Róberts Spanó, fyrrverandi forseta Mannréttindadómstóls Evrópu. Hugmyndir fjármálaráðherra um uppgjör sem ekki felur í sér fullar efndir af hálfu íslenska ríkisins eru því óásættanlegar.“
Þá koma svör fjármálaráðherra á Alþingi um málið í síðustu viku lífeyrissjóðunum á óvart hvað varðar ummæli um að ekki sé verið að óska eftir samkomulagi um skerðingu eigna. „Boðaðar ráðstafanir í tengslum við slit ÍL-sjóðs, sem miða að því að lækka verulega fjárhagslegar skuldbindingar íslenska ríkisins, með lagasetningu náist ekki samningar, leiða að óbreyttu til tugmilljarða króna tjóns lífeyrissjóðanna og þar með almennings í landinu í formi tapaðra lífeyrisréttinda. Við blasir að látið yrði reyna á allar slíkar aðgerðir fyrir dómstólum.
Lífeyrissjóðirnir hafa ríkum lögbundnum skyldum að gegna gagnvart sínum umbjóðendum, sjóðfélögum. Þessar skyldur útiloka gerð samkomulags af því tagi sem felst í uppleggi fjármálaráðuneytisins. Á meðan ekki er komið til móts við grundvallarkröfur lífeyrissjóðanna um fullar efndir þjóna samningaviðræður við fjármálaráðuneytið því ekki tilgangi. Um það er full samstaða meðal sjóðanna,“ segir að lokum í tilkynningunni.
Veit fjármálaráðherra ekki hvað ríkisábyrgð þýðir? Ríkisábyrgð þýðir að ef ÍL-sjóður getur ekki staðið undir skuldbindingum sínum ber ríkinu að greiða það sem upp á vantar.
Þetta eru bréf sem ganga kaupum og sölum og eru verðlögð miðað við að þau beri ákveðna vexti út lánstímann. Þar sem þetta eru hærri vextir en ávavöxtunarkrafan er í dag myndi verðgildi slíkra bréfa hrynja ef vilji Bjarna næði fram að ganga.
Er það ekki makalaust að auðmaðurinn Bjarni Ben vilji að lífeyrisþegar framtíðarinnar beri yfir 100 milljarða tjón af völdum stjórnmálamamna í stað þess að ná inn þessu fé með hærri sköttum á hæstu laun og ofureignir?