Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur staðfest að utanríkisráðuneytið hafi mátt neita að upplýsa Heimildina um hversu mörg neyðarvegabréf hafi verið gefin út á grundvelli reglugerðar sem utanríkisráðherra undirritaði í apríl í fyrra. Greint hefur verið frá því að reglugerðin hafi verið sett eftir að listamaðurinn Ragnar Kjartansson, sem hefur verið í framboði fyrir Vinstri græna, óskaði eftir aðstoð frá ríkisstjórninni fyrir hina rússnesku Mariu Alyokhina, aðgerðarsinna og liðskonu rússnesku pönkrokksveitarinnar Pussy Riot svo hún gæti flúið Rússland.
Utanríkisráðuneytið vísaði til þess í umsögn til úrskurðarnefndarinnar að ef upplýsingarnar kæmust á vitorð erlendra stjórnvalda, sér í lagi stjórnvalda í heimalandi þess erlenda einstaklings sem fær útgefið íslenskt vegabréf af sérstökum ástæðum, gæti það haft skaðleg áhrif á tengsl Íslands við önnur ríki, sem myndi raska þeim almannahagsmunum sem eru verndarandlag 10. greinar upplýsingalaga. Þá gæti afhending upplýsinganna einnig haft áhrif á tiltrú og trúverðugleika íslenskra vegabréfa. Í úrskurði nefndarinnar er greint frá því að utanríkisráðuneytið hafi komið á framfæri viðbótarskýringum á fundi með úrskurðarnefndinni til fyllingar framangreindum sjónarmiðum. Ekki er tilgreint í úrskurðinum hvaða viðbótarskýringar þar sé um að ræða.
Í niðurstöðu sinni segir úrskurðarnefndin að hún telji ótvírætt að gögnin sem óskað var eftir falli undir ákvæði 2. töluliðar 10. greinar upplýsingalaga. Sá liður veitir heimild til að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjist og 2. töluliður heimilar slíka takmörkun þegar gögnin hafa að geyma upplýsingar um samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir. Í niðurstöðu nefndarinnar segir að hún fallist á „það mat ráðuneytisins að ef gögnin yrðu afhent kynni það að leiða til þess að traust erlendra stjórnvalda á íslenskum stjórnvöldum glataðist og þannig raska mikilvægum almannahagsmunum sem ákvæðinu er ætlað að vernda.“
Þar er ekki greint efnislega frá því með hvaða hætti nefndin telur það traust geta glatast.
Neyðarvegabréf við „sérstakar aðstæður“
Umrædd reglugerð var undirrituð 26. apríl síðastliðinn. Í henni felst að Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir utanríkisráðherra má nú óska þess að Útlendingastofnun gefi út vegabréf til útlendings „ef sérstakar ástæður eru fyrir hendi“.
Í reglugerðinni er sérstaklega tekið fram að hægt sé að láta útlending fá slíkt neyðarvegabréf jafnvel þótt hann sé ekki löglega búsettur hérlendis. Utanríkisráðherra má nú líka fela sendiskrifstofum Íslands og kjörræðismönnum að gefa út neyðarvegabréf til útlendings til allt að eins mánaðar.
Kjarninn, sem hefur nú runnið inn í Heimildina, óskaði í maí í fyrra eftir upplýsingum um hversu mörg vegabréf hefðu verið gefin út á þeim tæpa mánuði sem liðinn var síðan að reglugerðin tók gildi og hvenær þau voru útgefin. Ekki var óskað eftir upplýsingum um hverjir hefðu fengið úthlutað slíkum vegabréfum.
Ráðuneytið neitaði að svara þeirri fyrirspurn með vísum í 9. og 10. grein upplýsingalaga. Kjarninn/Heimildin taldi að hvorug greinin ætti við um þá upplýsingabeiðni sem send var, enda snýst hún um ópersónugreinanlega tölfræði.
Fordæmi er fyrir því að utanríkisráðuneytið veiti persónugreinanlegar upplýsingar um einstaklinga sem hafa fengið sérstök vegabréf. Það gerðist haustið 2005 þegar Mörður Árnason, þáverandi þingmaður Samfylkingarinnar, spurði Geir H. Haarde, þáverandi utanríkisráðherra, um þá einstaklinga sem höfðu annars vegar diplómatísk vegabréf og hins vegar svokölluð þjónustuvegabréf. Geir birti lista með nöfnum allra þeirra einstaklinga í svari við skriflegri fyrirspurn Marðar á Alþingi.
Kjarninn/Heimildin kærði ákvörðun utanríkisráðuneytið um að svara ekki fyrirspurn hans til úrskurðarnefndar um upplýsingamál. Kæran var tekin til meðferðar 23. maí í fyrra. Niðurstaða lá fyrir í gær, eða 252 dögum síðar. Samkvæmt lögum á nefndin að birta úrskurð í málum að jafnaði innan 150 daga frá því að kæra er móttekin.
Hlutverk Ragnars Kjartanssonar
Þann 11. maí í fyrra birtist umfjöllun í New York Times um að listamaðurinn Ragnar Kjartansson, sem var frambjóðandi Vinstri grænna í síðustu kosningum og hefur leikið í kosningaauglýsingum fyrir flokkinn ásamt því að styðja Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra á opinberum vettvangi, hefði aðstoðað Alyokhina á flótta sínum frá Rússlandi. Í umfjölluninni kom fram að Ragnar hefði fengið ónefnt Evrópuland til að gefa út ferðaskilríki sem veitti Alyokhina sömu stöðu og íbúar Evrópusambandsins. Ferðaskilríkjunum var smyglað inn til Hvíta-Rússlands svo hún gæti notað þau til að komast þaðan og yfir til Litháens.
Alyokhina notaði í kjölfarið þessi nýju ferðaskilríki til að Pussy Riot gæti haldið tónleikaferð í Evrópu.
Stundin, sem nú er hluti af Heimildinni, greindi frá því þann 9. desember í fyrra að Alyokhina hefði fengið útgefið sérstakt vegabréf á Íslandi á grundvelli áðurnefndar reglugerðar. Í umfjölluninni sagði að fjölmiðillinn hefði heimildir fyrir því að Ragnar hefði leitað til Katrínar Jakobsdóttur um aðstoð við að tryggja Alyokhina íslenskt vegabréf og það hafi leitt til þess að reglugerðin var sett.
Ragnar vildi hvorki játa því né neita í samtali við Stundina/Heimildina hvort Katrín hefði verið á meðal þeirra sem hann hafi þurft að sannfæra til að hægt væri að gefa út sérstakt vegabréfa fyrir Alyokhina. Forsætisráðuneytið neitaði að tjá sig um málefni einstaklinga í svari til Stundarinnar/Heimildarinnar en þar sagði að forsætisráðherra samgleðjist „bæði Mariu Alyokhina og félögum hennar í Pussy Riot að þau hafi tækifæri til þess að nýta sér listrænt og pólitískt tjáningarfrelsi sitt.“
Utanríkisráðuneytið neitaði líka að tjá sig efnislega um málið þegar Stundin/Heimildin leitaði eftir því.
Athugasemdir