„Mér fannst Verbúðin alveg frábær, mjög mikilvægt að menningin sé þátttakandi í samfélagsumræðunni og mér fannst það einstaklega vel gert í þessum þáttum sem vakti okkur auðvitað til vangaveltna og spurninga um ákvarðanir sem voru teknar á vettvangi stjórnmálanna á sínum tíma, bæði hér í þinginu en ekki síður á vettvangi sveitarfélaganna og þeirra sem áttu fyrirtækin á þeim tíma.“
Þetta sagði Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra þegar hún ræddi við Ingu Sæland formann Flokks fólksins um sjávarútvegsmál í óundirbúnum fyrirspurnatíma á Alþingi í dag. Inga spurði Svandísi meðal annars hvort hún hefði áhyggjur af því hvert Íslendingar stefndu í þessum málaflokki og hvort hún hefði séð Verbúðina sem svo margir sáu hér á landi.
Verbúðin vakti mikla athygli í byrjun síðasta árs en þættirnir gerast á árunum 1983 til 1991 og fjalla um vinahóp sem kaupir gamlan togara með og byggir lítið sjávarútvegsveldi í þorpi í Vestfjörðum. Þættirnir eru mikil ádeila á kvótakerfið og sýna á dramatískan hátt afleiðingar þess, sérstaklega á sjávarþorp á landsbyggðinni.
Sjálf alin upp í sjávarþorpi
Inga hóf fyrirspurn sína með því að benda á að nú hefði einn stærsti starfshópur sem skipaður hefur verið af ráðherra skilað drögum til matvælaráðherra um sjávarútvegs- og kvótamál. „Drögum um það hvernig best og gerst eigi að haga málum þar sem þjóðin er ekki sátt. Hún er ekki sátt við stöðuna eins og hún er í dag.“
Hún nefndi að ein af þessum tillögum væri sú „að hreinlega þurrka út strandveiðikvótann, taka þessi aumu 5,3 prósent sem hefur verið úthlutað til litlu sveitar- og sjávarplássanna sem eiga náttúrlega í vök að verjast nú þegar“.
„Mig langar að nefna að ég er fædd og uppalin í einu slíku, sem heitir Ólafsfjörður, þar sem voru tugir báta, togara, smábáta, netabáta, þar sem var líf og fjör úti um allt, þar sem voru tvö risastór frystihús og tugir sjóhúsa, þar sem hver einasti Ólafsfirðingur gat valið um þá vinnu sem hann vildi fá og laut að sjávarútvegi. Það er ekkert eftir nema tvær trillur í þessu litla sjávarplássi.
Mínar vangaveltur um þetta núna eru þær að í ljósi þessa langar mig einnig að benda á þessa gríðarlegu samþjöppun í greininni. Það má til dæmis nefna Þormóð ramma. Sæberg í Ólafsfirði kaupir upp tapreksturinn hjá Þormóði ramma til að losna við að greiða skatta og skyldur til okkar, samfélagsins – frekar er tapreksturinn keyptur til að þurfa ekki að borga krónu, ekkert frekar en þau gera fyrir aðganginn að auðlindinni. Nú er síldarvinnslan í Vestmannaeyjum komin í eina sæng með þessu fyrirtæki, Þormóður rammi-Sæberg-Síldarvinnslan,“ sagði hún.
Inga spurði því Svandísi hvort hún hefði ekki áhyggjur af því hvert Íslendingar væru raunverulega að stefna. „Svo ég vendi nú mínu kvæði í kross og komi með eitthvað rosa fyndið inn í þetta: Hvað fannst hæstvirtum ráðherra um Verbúðina sem allir Íslendingar sáu? Hvað var hæft í þeim þætti og erum við að stefna enn þá lengra og eigum við kannski von á annarri þáttaröð?“ spurði hún.
Hvetur fólk til að gera athugasemdir við tillögurnar
Svandís svaraði og sagði, eins og áður segir, að henni hefði fundist þættirnir frábærir. Varðandi tillögurnar sem eru í samráðsgátt stjórnvalda vildi Svandís hvetja fólk til að skoða og gera athugasemdir við þær. „[Þær] eru í raun og veru þannig að þær mynda ekki heildstætt nýtt kerfi heldur koma þarna fram tillögur sem mögulega draga fram valkosti, eins og til að mynda valkosti sem varða það sem kallað er félagslega kerfið eða 5,3 prósent.
Þar er líka dreginn fram sá valkostur að færa á milli þeirra potta sem þar eru til að styrkja strandveiðiþáttinn. Samráðsnefndin sem heldur utan um allar tillögur þessara undirhópa er að fara að funda núna á næstu vikum og ég hvet fulltrúa Flokks fólksins til þess að taka þátt í þeirri vinnu en við munum á næstu vikum fara yfir þessar tillögur. Við byrjum á þeim tillögum sem lúta að auðlindinni sem slíkri og síðan efnahagsþættinum og loks að hinum félagslega. Það er spennandi vinna fram undan og ég treysti því að Flokkur fólksins sé tilbúinn að taka þátt í henni,“ sagði hún.
Stærðarinnar togurum leyft að veiða „nánast inni í hjónarúmi hjá hjá fólki í landinu“
Inga kom aftur í pontu og sagði að ekki skorti vilja flokks hennar til góðra verka og hefði aldrei gert.
„Ég vil enn spyrja spurningar í ljósi þess að Vinstrihreyfingin – grænt framboð hélt fund núna í sumar á Ísafirði þar sem eindreginn vilji var til þess að auka við strandveiðikvótann ef eitthvað var,“ sagði hún og spurði Svandísi hvort hún hefði engar áhyggjur af því ef búið yrði að þurrka út þennan kvóta og láta fólk fara að rækta kartöflur í staðinn.
„Hefur ráðherrann ekki áhyggjur af því að við förum að horfa upp á enn brothættari byggðir en nú er? Og í öðru lagi: Hvað kostaði þessi stóra nefnd? Varla hafa þau verið í sjálfboðavinnu. Í þriðja lagi: Miðað við að allt er vænt sem vel er grænt hjá Vinstri grænum þá er staðreyndin sú að nú er jafnvel verið að leyfa stærðarinnar togurum með manni og mús og trolli og öllu saman hreinlega að fara að veiða nánast inni í hjónarúmi hjá hjá fólki í landinu. Er það umhverfisvænt að ætla að níðast svona rosalega á lífríkinu algerlega upp í fjöru?“ spurði hún jafnframt.
„Mér hafa fyrst og fremst fylgt góðar óskir í þessu verkefni“
Svandís svaraði á ný og sagði að hún væri ekki með kostnaðartölur á hraðbergi en hvatti Ingu til að leggja fram skriflega fyrirspurn um það því að þau gögn liggi öll fyrir.
„Þetta er auðvitað gríðarlega víðfeðm vinna og það er sannarlega rétt sem háttvirtur þingmaður nefnir að hún er umfangsmeiri heldur en hefur verið lagt upp í áður vegna þess að við erum að freista þess að reyna að ná utan um umhverfisþáttinn, efnahagslega þáttinn og félagslega þáttinn í þessu kerfi, freista þess að reyna að ná meiri samfélagslegri samstöðu um verkefnið.
Mér finnst samskipti samfélagsins við sjávarútveginn verðskulda að við reynum að gera þetta með eins breiðum og víðtækum hætti og hægt er. Tímaáætlunin hefur staðist hingað til og ég vonast auðvitað til þess að hún geri það áfram. Það er ekki útlátalaust en enn þá er það þannig að mér hafa fyrst og fremst fylgt góðar óskir í þessu verkefni,“ sagði ráðherrann.
t.d.Flateyri, aldrei.