Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 2 árum.
Spurningaþrautin

859. spurningaþraut: Þemaþraut um 1. september

859. spurningaþraut: Þemaþraut um 1. september
Illugi Jökulsson
skrifar

Í tilefni þess að 1. september er í dag, þá flýti ég þemaþrautinni um einn dag og spurningarnar snúast allar um 1. september á einn eða annan hátt.

Fyrri aukaspurning:

Karlinn hér í miðið var handtekinn á Íslandi 1. september 1998. Hann varð í kjölfarið heilmikil fjölmiðlastjarna og kunnur á djamminu. Hvað heitir hann?

***

Aðalspurningar:

1.  Þann 1. september 1715 andaðist í Frakklandi konungur sem ríkt hafði í 72 ár og 110 daga, lengur en nokkur annar. Hvað nefndist þessi langlífi og dýrðlegi konungur? — og númerið verður að vera rétt! 

2.  Annar franskur leiðtogi beið mikinn ósigur á þessum degi löngu síðar, eða 1870. Þá tapaði her hans orrustu gegn Þjóðverjum þar sem heitir Sedan í Norður-Frakklandi og fjórum dögum síðar hrökklaðist þessi franski leiðtogi úr embætti. Hvað nefndist hann? — og aftur verður númerið að vera rétt!   

3.  Þann 1. september 1910 var opnaður spítali í nágrenni Reykjavíkur sem var helgaður umönnun berklasjúklinga. Hvar er þessi spítali?  

4.  Þýskaland var ekki eina ríkið sem réðist inn í Pólland 1. september 1939, þau voru tvö. Hvað var hitt?

5.  Auk innrásar í Póllands er sérstök tilskipun Adolfs Hitlers dagsett 1. september 1939 þótt raunar muni hann hafa skrifað undir hana í október. Þar er kveðið á um kerfisbundin morð á sérstökum þjóðfélagshópi og á næstu misserum voru tugþúsund myrt. Aldrei þessu vant, þá mótmæltu stórir og áhrifamiklir hópar Þjóðverja þessum morðum, og tilskipunin var afturkölluð tveim árum seinna — þótt morðin héldu áfram í kyrrþey. Gegn hvaða þjóðfélagshópi var þessari tilskipun beint?

6.  Þann 1. september 1969 var Idris konungur 1. settur af í tilteknu landi og herforingjastjórn tók við sem mjög skjótlega þróaðist yfir í harðsvírað einræði eins manns. Í hvaða landi hafði Idris verið kóngur?

7.  Þann 1. september 1972 var fiskveiðilandhelgi Íslands færð út og átti eftir að kosta þorskastríð. Lögsagan var færð úr 12 sjómílum í ... hvað?

8.  Sama dag lauk skákeinvígi einu miklu sem fram hafði farið á Íslandi þá um sumarið. Hverjir áttust þar við — og nefna þarf báða!

9.  Á þessum degi árið 1985 fannst tiltekinn og nokkur stór hlutur á 3.800 metra dýpi í Atlantshafinu. Fransk/bandarískur leiðangur var þar á ferðinni, en hver var hluturinn?

10.  1. september 1988 varð kona í fyrsta sinn ráðuneytisstjóri á Íslandi þegar 33 ára kona úr Ólafsvík varð skipuð yfir félagsmálaráðuneytið. Hún starfaði þar lengi en fór svo til utanríkisráðuneytisins og var m.a. sendiherra í Frakklandi í skeið, sem og á Spáni og Ítalíu og víðar. Hún gegndi trúnaðarstöðum innan OECD og þangað til 2020 var hún sendiherra í Rússlandi. Hvað heitir hún?

***

Seinni aukaspurning:

Karlinn hér að neðan fæddist 1. september 1934 en lést fyrir fjórum árum. Hann var leikari, myndlistarmaður og fleira — og jólasveinn! Hvað hét hann?

***

Svör við aðalspurningum:

1.   Loðvík 14.

2.  Napóleon 3. 

3.  Á Vífilstöðum.

4.  Slóvakía.

5.  Fötluðum, jafnt andlega sem líkamlega, og geðsjúkum.

6.  Líbýu.

7.  Fimmtíu.

8.  Fischer og Spasskí.

9.  Flakið af Titanic.

10.  Berglind Ásgeirsdóttir.

***

Svör við aukaspurningum:

Á efri myndinni er Kio Briggs.

Á neðri myndinni er Ketill Larsen.

Kjósa
1
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.
Tengdar greinar

Spurningaþrautin

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Mest lesið

Það er eitthvað í samfélaginu sem ýtir undir kulnun
1
Viðtal

Það er eitt­hvað í sam­fé­lag­inu sem ýt­ir und­ir kuln­un

Streita er vax­andi vandi í nú­tíma­sam­fé­lagi og ekki óal­gengt að fólk fari í kuln­un. Dr. Ólaf­ur Þór Æv­ars­son er sjálf­stætt starf­andi geð­lækn­ir og stofn­andi Streitu­skól­ans sem er hluti af heild­stæðri vel­ferð­ar­þjón­ustu Heilsu­vernd­ar. Hann seg­ir að for­varn­ir og fræðsla séu mik­il­væg­ir þætt­ir til að fólk verði bet­ur með­vit­að um eig­in heilsu og geti tek­ið ábyrgð og sporn­að við streitu en hún get­ur haft víð­tæk áhrif á fólk bæði lík­am­lega og and­lega.
Frá endurlífgun á bráðamóttökunni í umönnun leikskólabarna
2
ViðtalÍ leikskóla er álag

Frá end­ur­lífg­un á bráða­mót­tök­unni í umönn­un leik­skóla­barna

Líf Auð­ar Ólafs­dótt­ur hjúkr­un­ar­fræð­ings og fjöl­skyldu tók stakka­skipt­um síð­asta haust þeg­ar hún sagði skil­ið við Bráða­mót­töku Land­spít­al­ans eft­ir átta ára starf og hóf störf á leik­skóla barn­anna sinna til að koma yngra barn­inu inn á leik­skóla. „Ég fór úr því að vera í end­ur­lífg­un einn dag­inn yf­ir í að syngja Kalli litli kóngu­ló hinn dag­inn.“
Foreldrar vinna á leikskóla til að brúa bilið
5
FréttirÍ leikskóla er álag

For­eldr­ar vinna á leik­skóla til að brúa bil­ið

Veru­leiki barna­fjöl­skyldna í Reykja­vík ein­kenn­ist af því að börn eru orð­in alltof göm­ul til að telja ald­ur í mán­uð­um þeg­ar þau loks kom­ast inn á leik­skóla. Ár­um sam­an hef­ur öll­um 12 mán­aða göml­um börn­um ver­ið lof­að leik­skóla­plássi en raun­in er að mán­uði barna sem fá pláss er hægt að telja í tug­um. For­eldr­ar hafa grip­ið til sinna ráða, með­al ann­ars með því að starfa á leik­skóla til að fá for­gang að leik­skóla­plássi.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Læknir á Landspítalanum lenti aldrei í sama vanda í Noregi
4
Á vettvangi

Lækn­ir á Land­spít­al­an­um lenti aldrei í sama vanda í Nor­egi

Frá­flæðis­vandi Land­spít­al­ans náði nýj­um hæð­um á síð­asta ári, segja flæð­is­stjór­ar. Elf­ar Andri Heim­is­son er lækn­ir á Land­spít­al­an­um sem hef­ur unn­ið bæði hér og í Nor­egi. Þar þyk­ir al­var­legt ef sjúk­ling­ur er leng­ur en fjóra tíma á bráða­mót­töku: „Ég lenti aldrei í því að við gæt­um ekki út­skrif­að sjúk­ling.“
Helmingi dýrari matarkarfa eina ráðið við sjúkdómnum
6
Skýring

Helm­ingi dýr­ari mat­arkarfa eina ráð­ið við sjúk­dómn­um

„Við höf­um oft íhug­að mjög al­var­lega að flytja bara út af þessu,“ seg­ir Anna Gunn­dís Guð­munds­dótt­ir um þær hindr­an­ir sem fólk með selí­ak mæt­ir hér á landi. Dótt­ir henn­ar, Mía, er með sjúk­dóm­inn sem er ein­ung­is hægt að með­höndla með glút­en­lausu fæði. Mat­arkarfa fjöl­skyld­unn­ar hækk­aði veru­lega í verði eft­ir að Mía greind­ist. Þá er það þraut­in þyngri fyr­ir fólk með selí­ak að kom­ast út að borða, panta mat og mæta í mann­fögn­uði.

Mest lesið í mánuðinum

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Foreldrar vinna á leikskóla til að brúa bilið
FréttirÍ leikskóla er álag

For­eldr­ar vinna á leik­skóla til að brúa bil­ið

Veru­leiki barna­fjöl­skyldna í Reykja­vík ein­kenn­ist af því að börn eru orð­in alltof göm­ul til að telja ald­ur í mán­uð­um þeg­ar þau loks kom­ast inn á leik­skóla. Ár­um sam­an hef­ur öll­um 12 mán­aða göml­um börn­um ver­ið lof­að leik­skóla­plássi en raun­in er að mán­uði barna sem fá pláss er hægt að telja í tug­um. For­eldr­ar hafa grip­ið til sinna ráða, með­al ann­ars með því að starfa á leik­skóla til að fá for­gang að leik­skóla­plássi.
Frá endurlífgun á bráðamóttökunni í umönnun leikskólabarna
ViðtalÍ leikskóla er álag

Frá end­ur­lífg­un á bráða­mót­tök­unni í umönn­un leik­skóla­barna

Líf Auð­ar Ólafs­dótt­ur hjúkr­un­ar­fræð­ings og fjöl­skyldu tók stakka­skipt­um síð­asta haust þeg­ar hún sagði skil­ið við Bráða­mót­töku Land­spít­al­ans eft­ir átta ára starf og hóf störf á leik­skóla barn­anna sinna til að koma yngra barn­inu inn á leik­skóla. „Ég fór úr því að vera í end­ur­lífg­un einn dag­inn yf­ir í að syngja Kalli litli kóngu­ló hinn dag­inn.“
Kallar saman þingmenn og sérfræðinga vegna varnarmála
Viðtal

Kall­ar sam­an þing­menn og sér­fræð­inga vegna varn­ar­mála

Ís­land stend­ur frammi fyr­ir nýj­um áskor­un­um í ör­ygg­is- og varn­ar­mál­um í breyttu al­þjóð­legu um­hverfi. Þor­gerð­ur Katrín Gunn­ars­dótt­ir ut­an­rík­is­ráð­herra trú­ir að varn­ar­samn­ing­ur Ís­lands við Banda­rík­in haldi enn, en tel­ur nauð­syn­legt að bæta við stoð­um í vörn­um lands­ins og úti­lok­ar ekki var­an­legt varn­ar­lið. Hún vill að Ís­land efli eig­in grein­ing­ar­getu í stað þess að treysta al­far­ið á önn­ur ríki.
Sprittgát á göngunum
Á vettvangi#6

Spritt­gát á göng­un­um

Stund­um þarf starfs­fólk bráða­mót­tök­unn­ar að fjar­lægja spritt­brúsa af göng­um bráða­mót­tök­unn­ar svo sjúk­ling­ar kom­ist ekki í alkó­hól­ið. Oft eru vanda­mál við komu þess­ara sjúk­linga - and­leg van­líð­an. Í þætt­in­um er kaf­að of­an í erf­ið til­felli sem tengj­ast and­legri van­líð­an og al­var­leg­um af­leið­ing­um áfeng­is­drykkju og vímu­efna­neyslu. Þá koma fram ráð til fólks sem líð­ur illa og hvað við sem sam­fé­lag get­um gert til að hjálpa þeim. Í lok þátt­ar­ins fá­um við frétt­ir um líð­an móð­ur þátta­stjórn­anda. Í fjóra mán­uði hef­ur Jó­hann­es Kr. Kristjáns­son ver­ið á vett­vangi bráða­mót­töku Land­spít­al­ans í Foss­vogi. Í þáttar­öð­inni Á vett­vangi sem unn­in er fyr­ir Heim­ild­ina veit­ir hann ein­staka inn­sýn í starf­semi bráða­mót­tök­unn­ar, þar sem líf og heilsa ein­stak­linga er und­ir.
Það er eitthvað í samfélaginu sem ýtir undir kulnun
Viðtal

Það er eitt­hvað í sam­fé­lag­inu sem ýt­ir und­ir kuln­un

Streita er vax­andi vandi í nú­tíma­sam­fé­lagi og ekki óal­gengt að fólk fari í kuln­un. Dr. Ólaf­ur Þór Æv­ars­son er sjálf­stætt starf­andi geð­lækn­ir og stofn­andi Streitu­skól­ans sem er hluti af heild­stæðri vel­ferð­ar­þjón­ustu Heilsu­vernd­ar. Hann seg­ir að for­varn­ir og fræðsla séu mik­il­væg­ir þætt­ir til að fólk verði bet­ur með­vit­að um eig­in heilsu og geti tek­ið ábyrgð og sporn­að við streitu en hún get­ur haft víð­tæk áhrif á fólk bæði lík­am­lega og and­lega.

Mest lesið undanfarið ár