„Stjórnarskrárákvæði um virka þjóðareign á náttúruauðlindunum er nauðsynleg forsenda þess að við nýtingu þeirra framvegis verði hagsmunir þjóðarheildarinnar hafðir að leiðarljósi en þær séu ekki lengur vettvangur arðráns, brasks og auðsöfnunar fárra.“

Þetta skrifar Indriði H. Þorláksson, hagfræðingur og fyrrverandi ríkisskattstjóri, í grein í nýju tölublaði Sameykis, stéttarfélags í almannaþjónustu. Í grein sinni fjallar Indriði um umræður um eignarhald á náttúruauðlindum og nefnir að eitt af því sem reynt hafi verið til að drepa umræðum um málið á dreif sé sú staðhæfing að þjóðin geti ekki átt neitt heldur sé eignarréttur tryggður einstaklingum í stjórnarskrá. Sú fullyrðing standist hins vegar ekki skoðun.

„Stjórnarskráin tiltekur ekki til hvers eignaréttur einstaklinga taki og ekki kemur fram í henni að hann taki til allra eigna eða verðmæta. Enn síður er með einhverjum hætti fyrir það byggt að samfélagsleg eign sé til staðar eins og sjá má í eignarhaldi sveitarfélaga og ríkissjóðs á alls kyns eignum og reyndar er að finna í lögum dæmi um eignarhald þjóðarinnar sbr. Þingvallaþjóðgarð.“

Varðsveit sérhagsmuna berst gegn þjóðareign auðlinda

Indriði rekur svo að það sem felist í þjóðareign á náttúruauðlindum séu annars vegar skyldur og hins vegar réttur. Þjóðareign feli þannig í sér þær skyldur að vernda náttúruauðlindir og sjá um sjálfbæra nýtingu þeirra. Þjóðareign feli enn fremur í sér óskorað eignarhald og þar með rétt þjóðarinnar til að nýta ein auðlindirnar, ákveða nýtingu á þeim og að þjóðin ein eigi óskipt tilkall til allrar rentu, arðsins af nýtingu þeirra eftir að kostnaður hefur verið greiddur.

Jafnframt skrifar Indriði að markverðasta innlegg síðasta áratugar í auðlindamálum hafi verið tillaga stjórnlagaráðs og þjóðaratkvæðagreiðsla um efni hennar, þar sem 83 prósent þeirra sem greiddu atkvæði voru því fylgjandi að náttúruauðlindir skyldu lýstar sem þjóðareign. „Það er til vansa að ómerkilegt og áhrifalaust formsatriði í atkvæðagreiðslunni sé notað til að ómerkja vilja þjóðarinnar sem kom svo ótvírætt fram og merkilegt er að Alþingi og stjórnvöld hafi komist upp með það í 8 ár að hundsa vilja þjóðarinnar í þessu efni, viðhalda óréttlæti og ræna almenning í landinu tekjum sem honum bar allan þennan tíma.“

Fámenn en fjársterk og áhrifamikil varðsveit sérhagsmuna berst gegn því að ákvæði um virkt eignarhald þjóðarinnar verði fellt inn í stjórnarskrá, skrifar Indriði enn fremur. „Það er óviðunandi að stjórnvöld, Alþingi og ríkisstjórn, láti það viðgangast lengur að þjóðin sé rænd réttmætri eign sinni fyrir allra augum án þess að nokkuð sé aðhafst.“