Alþingi samþykkti í dag lög sem heimila gengistryggð lán til þeirra sem hafa nægar tekjur til að standa undir verulegum sveiflum í greiðslubyrði lánanna.

Vilhjálmur Bjarnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og framsögumaður málsins í efnahags- og viðskiptanefnd, veifaði blaði með reikniformúlum þegar hann hvatti þingmenn til að styðja frumvarp Benedikts Jóhannessonar, fjármála- og efnahagsráðherra, um lán tengd erlendum gjaldmiðlum. Lögin voru samþykkt með 32 atkvæðum á móti 31 um þrjúleytið í dag.

„Þetta mál snýst ekki um fjármálastöðugleika, þetta snýst um einfaldar reikniaðferðir,“ sagði Vilhjálmur Bjarnason. „Ég hef sett hér fram á blaði tvær reikniformúlur með nokkrum breytistærðum og þegar ég er búinn að setja þessar reikniformúlur upp þá eru sömu breytistærðir í sömu formúlunum. Annað hefur Hæstiréttur dæmt með einhverjum hætti óheimilt, hitt er heimilt.“

Sagði hann frumvarpið hvorki hafa neitt að gera með fjárhagsstöðugleika né lánveitingar til efnafólks. „Þetta kemur fjármálastöðugleika ekkert við, þetta kemur lánveitingum til efnafólks ekkert við, það eru allar sömu kröfur gerðar til greiðslumats í þessu frumvarpi sem er til atkvæða, þannig að hér eru hreinar rangfærslur.“

MYND: AUÐUNN NÍELSSON

Í frumvarpinu er kveðið á um að aðeins skuli veita lán tengd erlendum gjaldmiðlum ef neytandi „a. hefur nægilegar tekjur í þeim gjaldmiðli sem lánið tengist til að standast greiðslumat, eða b. hefur staðist greiðslumat þar sem gert er ráð fyrir verulegum gengisbreytingum og verulegum hækkunum á vöxtum, eða c. hefur staðist greiðslumat og leggur fram fjárhagslegar tryggingar sem draga verulega úr gjaldeyrisáhættu hans vegna lánsins á lánstímanum.“ Þrátt fyrir þetta fullyrti Vilhjálmur á Alþingi í dag að frumvarpið hefði ekkert með lánveitingar til efnafólks að gera. 

Í greinargerð frumvarpsins er bent á að eftirlitsstofnun EFTA telur að bann íslenskra laga við gengistryggingu ekki samræmast meginreglu EES-samningsins um frjálst fjármagnsflæði. Hingað til hafa íslensk stjórnvöld, í svörum sínum til stofnunarinnar, fallist á að endurskoða bannið, en ekki talið ráðlegt að gera slíkt án takmarkana sem eru byggð á sjónarmiðum um fjármálastöðugleika. Í frumvarpinu, sem nú er orðið að lögum, er Seðlabankanum veitt heimild til að setja gjaldeyristryggðum lánveitingum skorður til að varðveita fjármálastöðugleika. Þannig getur Seðlabankinn sett lánastofnunum reglur um útlán tengd erlendum gjaldmiðlum til aðila sem ekki eru varðir fyrir gjaldeyrisáhættu; ákveðið lánstíma, tegundir tryggingar og hámarkshlutfall lána sem tengjast erlendum gjaldmiðlum af heildarútlánasafni lánastofnunar. 

MYND: PRESSPHOTOS

Fulltrúar stjórnarandstöðunnar í efnahags- og viðskiptanefnd skiluðu áliti um miðjan maímánuð þar sem frumvarpið er gagnrýnt harðlega. Útgangspunkturinn í álitinu er sá að með frumvarpinu sé verið að greiða fyrir aðgangi efnaðs fólks að lánum sem ekki standa öðrum til boða. 

„Sterkur hvati er til að taka slík lán enda vextir víða erlendis mun lægri en hér. Með því að ávaxta féð hér á landi geta lántakendur fengið í sinn hlut umtalsverðan vaxtamun. Sá ávinningur er þó ekki kostnaðarlaus. Stýrivextir Seðlabanka Íslands hrífa síður ef efnafólk getur tekið gengistryggð lán á vöxtum sem eiga ekkert skylt við stýrivextina. Á móti þurfa aðrir í samfélaginu að þola meira aðhald af hálfu peningastefnunnar og því greiða hærri vexti. Mikil erlend lántaka óvarinna lántaka getur einnig magnað upp gengissveiflur og aukið fjármálaóstöðugleika. Líkur eru til að margir þeirra leitist samtímis við að kaupa gjaldeyri til að lágmarka gengistap ef krónan tekur að lækka. Það ýkir lækkunina sem hækkar verð innflutts varnings og eykur því verðbólgu. Hún hækkar aftur verðtryggðar skuldir fólks,“ segir í álitinu.