Hvernig á að bregðast við þegar níu ára gamalt barn truflar tíma í skólanum, rífst við bekkjarfélaga sína og sendir þeim fingurinn? Rífa það upp og rassskella, henda því síðan fram á gang?

Líklega ekki, þar sem barnaverndarlög kveða á um að þeir sem koma að uppeldi og umönnun barna skulu sýna þeim virðingu og umhyggju. Óheimilt er með öllu að beita börn ofbeldi eða annarri vanvirðandi háttsemi. Foreldrar níu ára drengs tilkynntu hins vegar kennara í Austurbæjarskóla til barnaverndaryfirvalda árið 2014 fyrir að gera nákvæmlega þetta. Kennarinn var áminntur en nú í vor, rúmum tveimur árum síðar, fékk hann aðra áminningu fyrir að rassskella barn og henda því úr tíma.

Sló hann á rassinn

Árið 2014 sögðu tveir aðrir drengir að sami kennari hefði líka rassskellt sig. Foreldrar annars þeirra létu skóla- og frístundasvið vita af ástandinu í skólanum með óformlegri tilkynningu. Samkvæmt heimildum Stundarinnar treystu þeir sér ekki til að fara alla leið með málið þar sem þeir voru ekki viðstaddir þegar drengurinn greindi fyrst frá meintu atviki, langt var um liðið og þeir þorðu ekki að treysta á frásögn hans. Þeir höfðu hins vegar ýmislegt út á framgöngu kennara í skólanum að setja og létu vita af því. Eftir því sem Stundin kemst næst virðist ekki hafa verið brugðist við þessari óformlegu tilkynningu.  Ekkert var aðhafst vegna hins drengsins, meðal annars vegna þess að hann sagði heldur ekki frá fyrr en löngu síðar, auk þess sem hann sagðist hafa verið óþekkur og átt þetta skilið. Móðir hans þekkir kennarann frá gamalli tíð og af góðu einu. Ástandið í bekknum var erfitt og álagið á kennarana allt of mikið að hennar mati.

Kennarinn, Pétur Hafþór Jónsson, viðurkennir þessi tvö atvik sem hann var áminntur fyrir í samtali við Stundina. „Mér urði á þau leiðu mistök að fleygja dreng úr tíma og því miður sló ég hann á rassinn. Það var alls ekki ætlunin og mér dauðbrá.“ Þá segir hann að í fyrra skiptið hafi þetta bara gerst í hugsunarleysi. „Ég hafði aldrei lesið lögin almennilega. Núna var þetta slys.“

Hin atvikin kannast hann ekki við, en minnist þess þó að hafa verið að „fljúgast á“ við drengi úr þessum árgangi þennan vetur. Hann segir að það hafi verið á léttu nótunum til að eyða illindum þeirra á milli. Í stað þess að skammast í þeim hafi hann ákveðið að fá þá til að hlæja. „Ég man ekki eftir öðru.“ Þennan vetur, skólaárið 2013–2014, hafi verið erfitt ástand í þessum bekk, en vegna trúnaðarskyldu sé honum óheimilt að greina nánar frá því.

Börnum fórnað

Foreldrar barna í árganginum taka undir það að þetta hafi verið erfiður vetur, þar sem þeim misbauð framganga kennara og viðbrögð skólayfirvalda sem einkenndust helst af ráðaleysi. Þeir segja að málið varði ekki eitt atvik, einn kennara eða einn nemanda. Jafnvel ekki þennan eina skóla, heldur úrræðaleysið sem blasir við þegar kennarar standa frammi fyrir börnum sem þeir ráða illa við og kerfi sem getur ekki mætt börnum sem passa ekki inn í rammann. Einn faðir orðaði það sem svo að foreldrar yrðu að geta treyst því að börnin væru örugg og gætu notið sín í skólanum. Það væri svo mikilvægt að kveðið væri á um það í mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

„Ég vildi bara að syni mínum væri tekið eins og hann er. En það kom aldrei til greina að endurskoða hvernig skólinn tók á málum, jafnvel þótt fullt af börnum liði illa í þessu kerfi. Sonur minn var ekki einn um það. Það virðist alltaf vera hægt að fórna börnum,“ segir móðirin sem tilkynnti rassskellinguna til barnaverndaryfirvalda.

Mistökin hlóðust upp 

Þau hjónin segjast alvarlega hugsi yfir refsistefnunni sem var viðhöfð í skólanum á þessum tíma og var frekar til þess fallin að brjóta son þeirra niður og herða hann í andstöðu sinni en að styrkja hann og hjálpa honum að vinna gegn óæskilegri hegðun. Sonur þeirra er með röskun sem veldur því að hann ræður illa við mikið áreiti og þarf á sterkum tengslum að halda. Eftir einn vetur í Austurbæjarskóla var búið að henda honum fram á gang þar sem hann var skilinn einn eftir grátandi, rífa í upphandlegg hans svo hann kom marinn heim og draga hann inn af skólalóðinni svo hann gæti setið af sér refsingu fyrir brot sem hann hafði framið daginn áður. Foreldrar hans fengu nánast daglegar tilkynningar um allt sem hafði farið úrskeiðis en aldrei um neitt sem hann gerði vel. Mistökin hlóðust upp og það var þung byrði að bera, sjálfsmyndin skekktist með tilheyrandi niðurbroti.

Móðir hans segir að hann gefi sig ekki við ógnarstjórn heldur herðist í afstöðu sinni. „Þetta hjálpaði honum ekki að gera betur heldur gróf undan honum og braut hann niður. Það er svo mikið valdamisræmi í þessari stöðu. Fullorðið fólk er alltaf að kveinka sér undan erfiðum börnum en börn eru alltaf í vanmætti gagnvart þessari stöðu, bæði ótta við refsingu og valdamisræminu sem birtist í aðstöðu- og aldursmuninum. En við erum alltaf að reyna að fá börn til að hlýða með því að beita afli okkar og valdi. Það er svo mikil almenn niðurlæging í þessu kerfi.“