Hannes Hólmsteinn Gissurarson stjórnmálafræðiprófessor og Björn Bjarnason, fyrrverandi dómsmálaráðherra, eru sammála um að sigur hægriöfgamannsins Jair Bolsonaro í forsetakosningum Brasilíu megi rekja til spillingar vinstrimanna þar í landi og upplausnarástandsins sem skapaðist í stjórnartíð sósíalista í nágrannaríkinu Venesúela. Einar Hannesson, aðstoðarmaður Sigríðar Andersen dómsmálaráðherra, segir að brasilískir vinstrimenn hafi verið spilltir og veruleikafirrtir þegar kemur að efnahagsmálum. „Þá er betra að fá forseta sem heldur uppi lögum og reglu, hefur skynsamlega efnahagsstefnu,“ skrifar Einar. Þessi orðaskipti birtast á Facebook-síðu Hannesar Hólmsteins þar sem rætt er um nýkjörinn forseta Brasilíu. 

Hlynntur pyntingum og vill fangelsa vinstrimenn 

Bolsonaro hefur líkt Brasilíumönnum af afrískum uppruna við búfénað, úthúðað minnihlutahópum, meðal annars samkynhneigðum og hælisleitendum, og heitið því að berja niður mótmæli og andóf í Brasilíu.

Þá hefur hann hvatt til þess að lögreglan fái ótakmarkar heimildir til að drepa glæpamenn og sagt að hrekja þurfi vinstrimenn úr landi eða fangelsa þá.

Athygli vakti árið 2014 þegar Bolsonaro sagði við þingkonu að hann myndi ekki nauðga henni, enda væri hún ekki þess verðug að vera nauðgað. Í kosningabaráttu sinni undanfarna mánuði beitti Bolsonaro ítrekað fasískri orðræðu og hvatti til ofbeldis gegn pólitískum andstæðingum og minnihlutahópum. Þá hefur hann sagst vilja leggja niður löggjafarsamkunduna og hverfa aftur til stjórnarfars í anda herforingjastjórnarinnar sem ríkti í landinu frá 1964 til 1985.

Hannes Hólmsteinn segir á Facebook að sér blöskri af hve mikilli vanþekkingu sé talað um brasilísk stjórnmál á Íslandi. Velgengni Bolsonaro megi fyrst og fremst rekja til þess að kjósendur hafni Verkamannaflokknum sem sé rammspilltur, enda hafi fyrrum forseti Brasilíu og formaður Verkamannaflokksins, Luiz Inácio Lula da Silva, verið fangelsaður fyrir mútubrot. 

Hannes segir að aðalráðgjafi Bolsonaro í efnahagsmálum, Paulo Guedes, sé mjög skynsamur maður. Guedes er hagfræðingur sem nam hjá Milton Friedman við Chicago-háskóla í Bandaríkjunum á áttunda áratugnum og gegndi svo prófessorsstöðu í Chile í stjórnartíð Augusto Pinochets. Hefur Guedes kallað eftir því að ráðist verði í harkalegan niðurskurð og einkavæðingu í Brasilíu auk þess sem komið verði á flötu skattkerfi.

Bolsonaro hefur lýst velþóknun á Pinochet, sem rændi völdum í Chile með aðstoð Bandaríkjastjórnar árið 1973 og lét drepa þúsundir pólitíska andstæðinga og pynta tugþúsundir um leið og hann innleiddi efnahagslega frjálshyggju þar í landi. Í nýjasta tölublaði The Economist er því velt upp hvort skeið Pinochetisma sé að renna upp í Brasilíu, þar sem stjórnlyndi og efnahagsleg frjálshyggja fari hönd í hönd. Pistlahöfundur blaðsins hefur vissar efasemdir um það. „Bolsonaro er ekki herforingi og reyndar var hann rekinn úr hernum fyrir agabrot árið 1988. Og hann er ekki sannfærandi frjálshyggjumaður í efnahagsmálum heldur korporatisti inni við beinið,“ segir The Economist. Engu að síður telur blaðið að Brasilíumenn geti gert sér vonir um hagvöxt næstu árin og að forsetinn haldi aftur af alræðistilhneigingum sínum. Ýmsar hættur séu þó fyrir hendi, einkum sú er felst í lýðræði án frjálslyndis (e. illiberal democracy), þar sem fjarar undan aðhaldi, réttlátri málsmeðferð og sanngjörnum leikreglum þótt áfram séu haldnar kosningar. 

Hannes vill herða refsingar í Brasilíu

Hannes Hólmsteinn greinir frá því á bloggsíðu sinni að nýlega hafi hann verið spurður að því á ráðstefnu í São Paulo hvaða ráð hann gæti gefið Brasilíumönnum. „Hann svaraði því til, að svo virtist sem þrjár nornir stæðu yfir höfuðsvörðum þessarar sundurleitu, suðrænu stórþjóðar, ofbeldi, spilling og fátækt. Brasilíumenn þyrftu að reka þessar nornir á brott, einbeita sér að koma á lögum og reglu, meðal annars með því að herða refsingar fyrir ofbeldisglæpi, og þá myndi tækifærum fátæks fólks til að brjótast í bjargálnir snarfjölga,“ skrifar Hannes. „Aðkomumönnum yrði starsýnt á hina ójöfnu tekjudreifingu í landinu. Ef til vill hefði auður sumra Brasilíumanna skapast í krafti sérréttinda og óeðlilegrar aðstöðu ólíkt því, sem gerðist í frjálsari hagkerfum, en reynslan sýndi, að hinir fátæku yrðu ekki ríkari við það, að hinir ríku yrðu fátækari. Happadrýgst væri að mynda skilyrði til þess, að hinir fátæku gætu orðið ríkari, en með aukinni samkeppni, sérstaklega á fjármagnsmarkaði, myndu hinir ríku þurfa að hafa sig alla við að halda auði sínum. Eitt lögmál hins frjálsa markaðar væri, að flónið og fjármagnið yrðu fljótt viðskila. Skriffinnska stæði líka brasilískum smáfyrirtækjum fyrir þrifum.“ 

„Vill hann stjórnarfar eins og í Venesúela?“

Fjörugar umræður um málið eiga sér stað á Facebook-síðu Hannesar. Andri Sigurðsson tölvunarfræðingur, bendir á að Jair Bolsonaro sé ekki barnanna bestur, styðji harðstjórn, pyntingar og morð án dóms og laga. Björn Bjarnason, fyrrverandi dómsmálaráðherra bregst við og skrifar: „Hefur nágrennið við sósíalistana í Venesúela ekki áhrif á afstöðu Brasilíumanna? Einkennilegt þegar menn hafa þann veruleika fyrir framan sig skuli menn skrifa eins og Andri Sigurðsson hér að ofan. Vill hann stjórnarfar eins og í Venesúela?“ 

Vildu ekki að Brasilía yrði önnur Venesúela

Hannes bendir á að Bolsonaro hafi einmitt notfært sér upplausnarástandið í Venesúela í kosningabaráttunni, og spyrt Verkamannaflokk Brasilíu við Hugo Chavez, fyrrverandi forseta Venesúela. „Segja má, að kjósendur hafi sagt með þessum úrslitum: Við viljum ekki, að Brasilía verði önnur Venesúela,“ skrifar hann.

Noam Chomsky, málvísindaprófessor og heimsþekktur þjóðfélagsrýnir af vinstrivængnum, birti nýlega pistil þar sem hann fjallaði um stjórnmálaástandið í Brasilíu og hélt því fram að eins konar „mjúkt valdarán“ væri að eiga sér stað með pólitískum réttarhöldum og fangelsun Lula, vinsælasta stjórnmálamanns Brasilíu sem var bannað að bjóða sig fram í kosningunum. Reuters lýsir Lula sem „fyrsta brasilíska stjórnmálamanninum af verkamannastétt sem rak velferðarstefnu sem lyfti milljónum upp úr fátækt í stærsta ríki Rómönsku Ameríku“ en margt bendir til þess að Lula hefði farið með sigur af hólmi ef hann hefði fengið að halda framboði sínu til streitu. Mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna kallaði eftir því að Lula fengi að bjóða sig fram og gagnrýndi brasilísk stjórnvöld harðlega fyrir að vega að pólitískum réttindum hans, en allt kom fyrir ekki.

Björn Bjarnason segir að umboð Bolsonaro sé ótvírætt. Ef kjör hans sé „kennt við valdarán en borið blak af stjórnarháttum í Venesúela ber það vott um að lenínisma og stalínisma megi enn verja í þágu sósíalismans“. 

Einar Hannesson, aðstoðarmaður Sigríðar Andersen blandar sér í umræðurnar. Einar hefur áður vakið athygli fyrir sjónarmið sem ekki eru algeng á vettvangi íslenskra stjórnmála. Til að mynda hefur hann sagst vera stuðningsmaður Repúblikanaflokksins í Bandaríkjunum og þess að reistur sé veggur við landamæri Mexíkó. Þá er hann andvígur Parísarsamkomulaginu sem hann kallar „gróðurhúsarugl“ og „algert svindl“.

Telur efnahagsstefnu Bolsonaro skynsamlegri

Einar lýsir ekki yfir stuðningi við Bolsonaro en virðist þó telja hann skömminni skárri heldur en vinstrimennina í Brasilíu. „Það voru margháttuð vöruskipti milli Brasílíu og Venesúela sem virtust vera bandamenn í draumi sínum um 21. aldar sósíalisma. Sem dæmi gaf Venezúela Brasilíu olíu í skiptum fyrir nautakjöt. Þetta hafði því miður þær afleiðingar að gera landbúnað í Venesúela óarðbæran og hann þurrkaðist út í gjöfulasta landi álfunnar enda búið að taka markaðsverðlagningu úr sambandi,“ skrifar hann. „Þetta var allt byggt á pólitískri draumsýn þannig að það var alveg vel til fundið að benda á að Verkamannaflokknum væri trúandi til að taka Brasilíu í sömu glötun enda leiðtogarnir spilltir og veruleikafyrrtir þegar kom að efnahagsmálum. Þá er betra að fá forseta sem heldur uppi lögum og reglu hefur skynsamlega efnahagsstefnu.“ 

Hæstaréttarlögmaður vill meiri hörku á Íslandi

Mynd: Alþingi

Jón Magnússon, hæstaréttarlögmaður og fyrrum þingmaður Sjálfstæðisflokksins og Frjálslynda flokksins, hefur einnig tjáð sig um Bolsonaro á Facebook-síðu sinni. Hann kallar eftir því að Íslendingar taki sér Brasilíumenn til fyrirmyndar og hjóli í stjórnmálamenn og embættismenn. Þá vísar hann meðal annars til Braggamálsins í borginni og þess að ráðherrar „ráði til sín aðstoðarfólk að geðþótta“ en slíkt virðist hann líta á sem spillingu.

„Vonandi gengur nýjum forseta þar
í landi vel að uppræta spillinguna“

„Í Brasilíu hika löggæsluyfirvöld ekki við að hjóla í valdamikla stjórnmálamenn vegna afbrota þeirra og spillingar. Vonandi gengur nýjum forseta þar í landi vel að uppræta spillinguna,“ skrifar hann. „Er það í lagi að eyða hunduðum milljóna í bragga, að ráðherrar ráði til sín aðstoðarfólk að geðþótta, að yfirstétt hins opinbera stjórnmálamenn, ríkisforstjórar og háembættismenn taki sér launakjör sem eru margföld laun daglaunafólks. Er ekki kominn tími til að siðvæða íslensk stjórmál og koma þessu sjálftökuliði frá völdum?“