Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 6 árum.

Helsti lærdómur Hannesar: Forysta Davíðs skipti sköpum

Með­lim­ir rann­sókn­ar­nefnd­ar Al­þing­is eru sak­að­ir um hlut­drægni og þröng­sýni í skýrslu sem fjár­mála­ráðu­neyti Bjarna Bene­dikts­son­ar greiddi 10 millj­ón­ir fyr­ir. For­stöðu­mað­ur Fé­lags­vís­inda­stofn­un­ar Há­skóla Ís­lands seg­ir erfitt að svara því hvort skýrsla Hann­es­ar hefði stað­ist form­lega ritrýni.

Helsti lærdómur Hannesar: Forysta Davíðs skipti sköpum

Einn mikilvægasti lærdómurinn sem hægt er að draga af bankahruninu 2008 er sá að traust forysta Davíðs Oddssonar í Seðlabankanum skipti sköpum og varð Íslendingum til happs. Seðlabankinn varaði við ofvexti og útlánaþenslu bankanna og lagði til lausnir en talaði fyrir daufum eyrum. Þegar Bretar og Bandaríkjamenn brugðust Íslendingum á ögurstundu lék Seðlabankinn lykilhlutverk í því að reisa varnarvegg um Ísland. Rannsóknarnefnd Alþingis leit framhjá mikilvægum atriðum, enda voru meðlimir hennar að vissu leyti hlutdrægir í störfum sínum og með litla reynslu af bankastarfsemi.

Traust forystaÍ niðurstöðukafla skýrslunnar dregur Hannes saman helstu lærdómana af bankahruninu.

Þetta er sú söguskýring sem birtist í skýrslu Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands um erlenda áhrifaþætti bankahrunsins. Aðalhöfundur skýrslunnar er Hannes Hólmsteinn Gissurarson stjórnmálafræðiprófessor, æskuvinur og samherji Davíðs Oddssonar til margra áratuga, einn helsti hugmyndafræðingur Sjálfstæðisflokksins á árunum fyrir hrun og fulltrúi flokksins í bankaráði Seðlabankans frá 2001 til 2009. Á meðal helstu heimilda sem skýrslan byggir á eru viðtöl Hannesar við Davíð sjálfan og fleiri, einkum sjálfstæðismenn, sem voru í hringiðu atburðarásarinnar haustið 2008. 

„Hannes ber náttúrlega ábyrgð á skýrslunni og umfjölluninni sjálfur,“ segir Guðbjörg Andrea Jónsdóttir, forstöðumaður Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands, í samtali við Stundina en bendir á að starfsmenn stofnunarinnar hafa lesið skýrsluna yfir og gert athugasemdir sem Hannes hafi brugðist við. 

Erfitt að svara því hvort skýrslan geti
skaðað orðspor Félagsvísindastofnunar

Í vísindasiðareglum Háskóla Íslands er lögð áhersla á sjálfstæði rannsakenda og rannsóknarstofnana og bent á að persónulegtengsl geti vakið  spurningar um hæfi, hvort sem þau megi rekja til ættartengsla, vinfengis eða langvarandi tengsla rannsakanda og viðfangsefnisins sem rannsakað er. „Slík tengsl geta leitt til þess að rannsóknin verði notuð til varnar einstökum málsaðilum, að ekki verði gerður nægilegur greinarmunur á rannsókn og rannsóknarviðfangi eða að sjálfstæði sé ógnað vegna þess að rannsóknarviðfangið er í stöðu til þess að hafa áhrif á rannsakandann,“ segir í reglunum. 

Skýrsla Félagsvísindastofnunar sem birt var í gær er skrifuð af Hannesi Hólmsteini, einum ötulasta talsmanni Sjálfstæðisflokksins innan fræðasamfélagsins, fyrir fjármálaráðuneytið að beiðni Bjarna Benediktssonar fjármálaráðherra og formanns Sjálfstæðisflokksins. Í skýrslunni tekur Hannes upp hanskann fyrir fyrrverandi ráðherra Sjálfstæðisflokksins og ein af meginniðurstöðum skýrslunnar er sú að Íslendingar geti prísað sig sæla að jafn dugmikill leiðtogi og Davíð Oddsson, náinn vinur Hannesar, hafi setið við stýrið í Seðlabankanum á árunum fram að hruni. 

Aðspurð hvort það þyki ekki á gráu svæði að fræðimaður rannsaki embættisverk vinar síns á grundvelli viðtala við hann og komist að afgerandi niðurstöðu um að hann hafi farið rétt að í hvívetna segir Guðbjörg: „Það er alltaf lögð áhersla á að vera eins hlutlægur og hlutlaus og hægt er í umfjöllun. Það gengur ekki alltaf fullkomlega. En þessi skýrsla hefur ekki farið í formlega ritrýni eins og tíðkast með fræðirit, hún er ekki þess eðlis.“ Heldurðu að hún hefði staðist slíkar kröfur? „Það eru svo mismunandi kröfur eftir birtingarvettvangi, svo það er erfitt að segja til um það. En fyrir það fyrsta hefði aldrei nema brot af henni getað birst í tímariti.“ 

Óttist þið ekkert að þessi skýrsla hafi skaðleg áhrif á ímynd og orðspor Félagsvísindastofnunar?

„Þetta er nú mjög erfið spurning. Ég held ég geti ekki svarað henni, en við gætum þess auðvitað alltaf að það sem fer frá okkur sé vel unnið.“

En þessar skoðanir sem koma fram í skýrslunni, þetta er semsagt ekki afstaða Félagsvísindastofnunar?

„Nei, eins og kemur skýrt fram er umfjöllunin alfarið á ábyrgð Hannesar. Eins og gjarnan er þegar fræðimenn við skólann skrifa þá bera þeir ábyrgð á því sem þar kemur fram.“

Hannes telur meðlimi rannsóknarnefndarinnar hlutdræga

Hannes leggur áherslu á það í skýrslu sinni að Ísland sé lítið samfélag þar sem flestir tengist með einum eða öðrum hætti. „Hannes H. Gissurarson var til dæmis í bankaráði Seðlabankans frá 2001 til 2009 og skipulagði ýmsar ráðstefnur og atburði sem viðskiptabankarnir tóku þátt í fyrir hrun. Það sama gildir um samstarfsmenn hans. Ásgeir Jónsson var aðalhagfræðingur Kaupþings fyrir hrun bankans og faðir hans var ráðherra í vinstristjórninni milli 2009 og 2013. Birgir Þór Runólfsson var varamaður í bankaráði Seðlabankans og sat um tíma í stjórn sparisjóðs í heimabæ sínum. Eiríkur Bergmann vann á tímabili fyrir fyrir framkvæmdastjórn Evrópusambandsins og sat í stjórnlagaráði sem kom saman 2011 til 2012,“ segir í skýrslunni (þýðing er blaðamanns) þar sem bent er á að allt svona lagað geti haft áhrif á sjónarhorn og skoðanir fólks en jafnframt veitt sérstaka innsýn og þekkingu. Fræðimenn séu ekki dómarar og taki ekki veigamiklar ákvarðanir um líf og frelsi fólks, svo varla geti fortíð þeirra eða sjónarmiðin sem þeir eru þekktir af dæmt þá úr leik. Á endanum hljóti gögnin og röksemdirnar að ráða úrslitum.

Athygli vekur að í skýrslu Hannesar eru meðlimir rannsóknarnefndar Alþingis, þau Páll Hreinsson, Tryggvi Gunnarsson og Sigríður Benediktsdóttir, sökuð um hlutdrægni í störfum sínum. Hannes telur þó að þau hafi starfað í góðri trú og ekki verið hlutdræg viljandi. Hér beri að hafa í huga að Ísland sé lítið samfélag. Að mati Hannesar sáu meðlimir rannsóknarnefndar ekki skóginn fyrir tjánum og einblíndu um of á einstaklinga og athafnir þeirra fremur en kerfislæga bresti evrópska bankakerfisins sem Ísland var hluti af. „Meðlimir rannsóknarnefndar Alþingis höfðu litla, ef nokkra beina reynslu af bankastarfsemi eða annars konar viðskiptum,“ skrifar Hannes. 

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Fjármálahrunið

Jón Ásgeir var á „djöflamergnum“ og reyndi að fá Samherja inn í Stím
FréttirFjármálahrunið

Jón Ás­geir var á „djöfla­mergn­um“ og reyndi að fá Sam­herja inn í Stím

Tölvu­póst­ur frá Sam­herja, sem send­ur var fyr­ir hönd Þor­steins Más Bald­vins­son­ar, til Jóns Ás­geirs Jó­hann­es­son­ar sýn­ir hvernig það var Jón Ás­geir sem reyndi að setja sam­an fjár­festa­hóp­inn í Stím. Lár­us Weld­ing var dæmd­ur í fimm ára fang­elsi í mál­inu en Jón Ás­geir sagði fyr­ir dómi að hann hefði ekk­ert kom­ið að við­skipt­un­um.

Mest lesið

Konan fékk ekki læknisfræðilega skoðun á neyðarmóttöku vegna kynferðisofbeldis
2
Fréttir

Kon­an fékk ekki lækn­is­fræði­lega skoð­un á neyð­ar­mót­töku vegna kyn­ferð­isof­beld­is

Fram­burð­ur Al­berts Guð­munds­son­ar var „stað­fast­ur, skýr og trú­verð­ug­ur“ að mati Hér­aðs­dóms Reykja­vík­ur þar sem hann var sýkn­að­ur í dag af ákæru vegna nauðg­un­ar. Fram­burð­ur kon­unn­ar fái ekki fylli­lega stoð í gögn­um máls­ins. Tek­ið er fram að ekk­ert liggi fyr­ir um nið­ur­stöð­ur lækn­is­fræði­legr­ar skoð­un­ar á neyð­ar­mótt­töku vegna kyn­ferð­isof­beld­is - „hverju sem þar er um að kenna.“
Foreldrar og fullorðið fólk lykilbreyta sem stjórnar líðan ungmenna
6
Viðtal

For­eldr­ar og full­orð­ið fólk lyk­il­breyta sem stjórn­ar líð­an ung­menna

Van­líð­an ungs fólks er að fær­ast í auk­ana og hef­ur ólík­ar birt­ing­ar­mynd­ir; allt frá óæski­legri hegð­un í skól­um til of­beld­is­hegð­un­ar og auk­inn­ar tíðni sjálfsskaða, seg­ir banda­ríski sál­fræð­ing­ur­inn Christoph­er Will­ard. Hann kenn­ir með­al ann­ars nú­vit­und og sam­kennd sem hann tel­ur að geti ver­ið sterk for­vörn.
Tugmilljónir í húfi fyrir stjórnina að kjósa ekki strax
9
Fréttir

Tug­millj­ón­ir í húfi fyr­ir stjórn­ina að kjósa ekki strax

Út­lit er fyr­ir að rík­is­stjórn­ar­flokk­arn­ir verði af meira en 170 millj­ón­um króna tóri sam­starf þeirra ekki fram yf­ir ára­mót. Greiðsl­ur úr rík­is­sjóði upp á 622 millj­ón­ir skipt­ast á milli flokka eft­ir at­kvæða­fjölda í kosn­ing­um. Stuðn­ing­ur við stjórn­ar­flokk­ana þrjá hef­ur hrun­ið og það gæti stað­an á banka­reikn­ing­um þeirra líka gert.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Fann fyrir sterkri þörf fyrir að vernda dóttur sína eftir að hún kom út
2
ViðtalBörnin okkar

Fann fyr­ir sterkri þörf fyr­ir að vernda dótt­ur sína eft­ir að hún kom út

Guð­rún Karls Helgu­dótt­ir, bisk­up Ís­lands, er tveggja barna móð­ir en dótt­ir henn­ar kom út sem trans 14 ára göm­ul. „Fyrstu til­finn­inga­legu við­brögð­in voru svo­lít­ið eins og það hefði ver­ið spark­að harka­lega í mag­ann á mér því ég fór strax að hugsa um hvað henni hlyti að hafa lið­ið illa und­an­far­ið. En um leið fann ég fyr­ir svo mik­illi ást; svo sterkri þörf fyr­ir að vernda hana,“ seg­ir Guð­rún.
„Ég þekki hana ekki öðruvísi en sem stelpu“
4
ViðtalBörnin okkar

„Ég þekki hana ekki öðru­vísi en sem stelpu“

Jón Ein­ars­son er fað­ir trans stúlku sem í leik­skóla vildi leika sér með stelpu­dót og klæð­ast kjól­um. Nafni henn­ar var breytt í Þjóð­skrá þeg­ar hún var átta ára og í dag er hún 12 ára. „Ef hún væri að koma út sem trans í dag, 12 ára göm­ul, þá væri þetta eðli­lega meira sjokk fyr­ir okk­ur. Ég þekki hana ekki öðru­vísi en sem stelpu,“ seg­ir Jón um dótt­ur sína.
Dóttirin neyðist til að hitta geranda sinn í skólanum: „Við erum dauðhrædd um að missa hana“
5
Fréttir

Dótt­ir­in neyð­ist til að hitta ger­anda sinn í skól­an­um: „Við er­um dauð­hrædd um að missa hana“

Kristjana Gísla­dótt­ir, móð­ir tæp­lega 14 ára stúlku, seg­ir að sam­nem­andi dótt­ur henn­ar hafi brot­ið á henni kyn­ferð­is­lega í grunn­skóla þeirra í vor og að barna­vernd Kópa­vogs hafi ekki tal­ið ástæðu til að kanna mál­ið. Kristjönu þyk­ir Snæ­lands­skóli ekki koma til móts við dótt­ur henn­ar, sem þol­ir ekki að hitta dreng­inn dag­lega, og get­ur því ekki mætt til skóla.

Mest lesið í mánuðinum

Enginn tekur ábyrgð á slysi sem leiddi til kvalafulls dauðdaga
1
Rannsókn

Eng­inn tek­ur ábyrgð á slysi sem leiddi til kvala­fulls dauð­daga

Dæt­ur manns sem lést eft­ir að 60 kílóa hurð féll inni í her­bergi hans á hjúkr­un­ar­heim­ili segja óvið­un­andi að eng­inn hafi tek­ið ábyrgð á slys­inu og að föð­ur þeirra hafi ver­ið kennt um at­vik­ið. Önn­ur eins hurð hafði losn­að áð­ur en slys­ið varð en eng­in frek­ari hætta var tal­in vera af hurð­un­um. Það reynd­ist röng trú. Kon­urn­ar kröfð­ust bóta en rík­is­lög­mað­ur vís­aði kröfu þeirra frá. Þær vilja segja sögu föð­ur síns til þess að vekja at­hygli á lök­um að­bún­aði aldr­aðra á Ís­landi.
Fann fyrir sterkri þörf fyrir að vernda dóttur sína eftir að hún kom út
3
ViðtalBörnin okkar

Fann fyr­ir sterkri þörf fyr­ir að vernda dótt­ur sína eft­ir að hún kom út

Guð­rún Karls Helgu­dótt­ir, bisk­up Ís­lands, er tveggja barna móð­ir en dótt­ir henn­ar kom út sem trans 14 ára göm­ul. „Fyrstu til­finn­inga­legu við­brögð­in voru svo­lít­ið eins og það hefði ver­ið spark­að harka­lega í mag­ann á mér því ég fór strax að hugsa um hvað henni hlyti að hafa lið­ið illa und­an­far­ið. En um leið fann ég fyr­ir svo mik­illi ást; svo sterkri þörf fyr­ir að vernda hana,“ seg­ir Guð­rún.
„Oft á dag hugsa ég til drengjanna minna“
7
Viðtal

„Oft á dag hugsa ég til drengj­anna minna“

Jóna Dóra Karls­dótt­ir hef­ur lif­að með sorg helm­ing ævi sinn­ar en hún missti unga syni sína í elds­voða ár­ið 1985. Í þá daga mátti varla tala um barn­smissi en hún lagði sig fram um að opna um­ræð­una. Fyr­ir starf sitt í þágu syrgj­enda hlaut Jóna Dóra fálka­orð­una í sum­ar. „Ég er viss um að ég á fullt skemmti­legt eft­ir. En það breyt­ir ekki því að ég er skít­hrædd um börn­in mín og barna­börn. Það hætt­ir aldrei“.
Sigmundur Davíð skríður inn í breiðan faðminn
8
ÚttektBaráttan um íhaldsfylgið

Sig­mund­ur Dav­íð skríð­ur inn í breið­an faðm­inn

Fylgi virð­ist leka frá Sjálf­stæð­is­flokki yf­ir til Mið­flokks í stríð­um straum­um. Sjúk­dóms­grein­ing margra Sjálf­stæð­is­manna er að flokk­ur­inn þurfi að skerpa á áhersl­um sín­um til hægri í rík­is­stjórn­ar­sam­starf­inu. Deild­ar mein­ing­ar eru uppi um það hversu lík­legt það er til ár­ang­urs. Heim­ild­in rýn­ir í stöðu Sjálf­stæð­is­flokks­ins. Hvaða kosti á þessi forni risi ís­lenskra stjórn­mála? Hef­ur harð­ari tónn Bjarna Bene­dikts­son­ar í út­lend­inga­mál­um vald­eflt Sig­mund Dav­íð Gunn­laugs­son í sam­fé­lagsum­ræð­unni?

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár