Alþýðusamband Íslands birti nýlega myndband sem vakið hefur mikla athygli fyrir þær sakir að þar leggur stærsta fjöldahreyfing launafólks á Íslandi lykkju á leið sína til að tala fyrir hóflegum launakröfum almennings — umbjóðenda félagsins. Forsendurnar sem kynntar eru í myndbandinu eru þær að kaupmáttur launa, hve mikið greidd laun geta keypt, sé hið raunverulega markmið launahækkana og það náist frekar með því að semja um lægri laun en hærri.

Málflutningi sínum til stuðnings birtir Alþýðusambandið myndrit sem sýnir vísitölu kaupmáttar á tveimur tímabilum, og á myndritið að styðja þá kenningu að lægri hækkun tímalauna skili sér til lengri tíma í meiri kaupmætti launþega. Því miður er grafið svo skrumskælt að ekki verður hjá því komist að kalla það fölsun. Grafið sem birtist í myndbandinu er hér að neðan.

Mynd: Skjáskot af Facebook

Við þetta er margt að athuga.

Í fyrsta lagi er síðara tímabilið, sem á að sýna mikla aukningu kaupmáttar, sex árum lengra en fyrra tímabilið. Það ætti kannski engan að undra að meiri kaupmáttaraukning geti átt sér stað á lengra tímabili en skemmra.

Í öðru lagi er línan sem táknar alla kaupmáttaraukningu á síðara tímabilinu höfð styttri til hliðanna, með minni lengd mælt lárétt, sem eykur halla línunnar og blekkir þar með augað svo hækkunin virðist meiri.

Í þriðja lagi er blekkjandi að línan sem táknar síðara tímabilið byrji ofar, hafi hærri upphafspunkt, og sé þar með meira og minna öll fyrir ofan línuna sem táknar fyrra tímabilið.

Látum ótalið hér hvort gögnin séu góð eða réttmæt. Skoðum hvað gerist ef við látum tímabilin vera jafn löng, 20 ár, látum línuna byrja á sama stað og lögum það að önnur línan er kramin en hin teygð. Samanburður að teknu tilliti til þessa gefur allt aðra mynd:

Til að auðvelda samanburð milli tímabila sýna bláu línurnar breytingu kaupmáttar á fyrra tímabili.

Mynd: Breytt skjáskot af Facebook

Kaupmáttaraukning var sem sagt svipuð með hærri launahækkunum á tuttugu ára tímabili eftir að síldarstofninn hrundi, og með lægri launahækkunum á tuttugu ára tímabili hnattvæðingar og stafrænnar byltingar. 

Hvaða ályktanir megi draga af öllu þessu um réttmæti þess að Alþýðusamband Íslands mæli fyrir lágum launahækkunum í dag er eftirlátið lesanda.

Kannski er eðlilegt að spurt sé: Hver þarf óvini þegar hann á svona vini?

-----------------------------------------

E.S. hér er myndin leiðrétt en seinna tímabilið nær til 2016