Kjósendur í Chile sóttust í aukið öryggi og kusu öfgahægrimanninn Jose Antonio Kast forseta í dag.
Kast er mest hægrisinnaði forsetaframbjóðinn í 35 ára sögu lýðræðis í landinu og bar hann sigurorð yfir meðlim kommúnistaflokksins sem leiddi breiðfylkingu vinstrimanna, Jeannette Jara.
Í miðborg Santiago þeyttu stuðningsmenn Kasts bílflautur, veifuðu fánum og hylltu mann sem eitt sinn varði alræmda einræðisstjórn Augusto Pinochet opinskátt.
Kast byggði kosningabaráttu sína á loforðum um að vísa hundruðum þúsunda ólöglegra innflytjenda úr landi, loka norðurlandamærunum, taka á hárri tíðni ofbeldisglæpa og koma stöðnuðu efnahagslífi aftur af stað.
Chile, sem eitt sinn var eitt öruggasta og velmegnasta land Ameríku, hefur orðið fyrir búsifjum vegna Covid-19 heimsfaraldursins, ofbeldisfullra mótmæla og innstreymis skipulagðra glæpahópa, ekki síst frá Venesúela.
„Ég hef miklar væntingar um að hann muni laga innflytjendamálin,“ sagði Maribel Saavedra, 42 ára félagsráðgjafi.
Þessi nýjasti sigur hægrimanna í Rómönsku Ameríku kemur í kjölfar kosningasigurs hægrisins í Argentínu, Bólivíu, Hondúras, El Salvador og Ekvador. Marco Rubio, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, fagnaði sigrinum og sagðist vænta góðs samstarfs í innflytjendamálum.
Fyrir Kast, 59 ára níu barna föður, var þetta þriðja tilraun til forsetaembættis og í þetta sinn hafði hann heppnina með sér.
Eftir að hafa greitt atkvæði í dag lofaði Kast að leita eftir einingu: „Sigurvegarinn verður að vera forseti allra Chilebúa.“
Andstæðingur Kasts, Jeannette Jara, hringdi í hann til að játa sig sigraða, samkvæmt færslu hennar á X skömmu eftir að fyrstu niðurstöður voru birtar, og bætti við að kjósendur hefðu talað „skýrt og greinilega“.
„Öfgafullar aðgerðir“
Chile, sem eitt sinn var eitt öruggasta og mest velmegandi land Ameríku, hefur orðið fyrir hörðum búsifjum vegna Covid-19 heimsfaraldursins, ofbeldisfullra þjóðfélagsmótmæla og innstreymis skipulagðrar glæpastarfsemi.
Kast er mun lengra til hægri en flestir Chilebúar í mörgum málum.
En margir Chilebúar sem eru orðnir langþreyttir á mikilli glæpatíðni og litlum hagvexti á fjögurra ára valdatíð vinstrimanna segjast ætla að kjósa breytingar, þrátt fyrir efasemdir.
Kast hefur heitið því að vísa hundruðum þúsunda ólöglegra innflytjenda úr landi, er alfarið á móti þungunarrofi og hefur lýst yfir stuðningi við blóðuga einræðisstjórn Augusto Pinochet (1973-1990).
Ursula Villalobos, 44 ára heimavinnandi húsmóðir í höfuðborginni Santíagó, sagðist ætla að kjósa Kast og væri tilbúin að sætta sig við róttækar breytingar ef þær færðu öryggi.
„Það sem skiptir máli,“ sagði hún við AFP, „er að fólk geti farið að heiman án ótta og komið heim á kvöldin án þess að hafa áhyggjur af því að eitthvað komi fyrir það á götuhornum.“
Skoðanakannanir sýna að meira en 60 prósent Chilebúa telja öryggi vera helsta vandamál landsins – sem skyggir á mál eins og efnahag, heilbrigðisþjónustu eða menntun.
Og þótt tölfræði sýni að ofbeldisglæpum – sem knúnir eru áfram af glæpagengjum frá Venesúela, Perú, Kólumbíu og Ekvador – hafi fjölgað á síðustu 10 árum, hefur ótti við glæpi aukist enn hraðar.
„Pinochet án einkennisbúnings“
Harðlínustefna Kasts hefur einnig vakið ótta um að hann muni færa Chile aftur í átt að gömlu dögunum þegar einræðisstjórn myrti eða lét yfir 3.000 eigin borgara hverfa og pyntaði marga þúsundir til viðbótar.
„Ég er hrædd vegna þess að ég held að við munum upplifa mikla kúgun,“ sagði Cecilia Mora, 71 árs eftirlaunaþegi, sem sagðist „undir engum kringumstæðum“ myndu kjósa Kast.
„Ég sé hann sem Pinochet án einkennisbúnings,
„Hægriframbjóðandinn minnir mig mikið á einræðisstjórnina. Ég lifði einræðisstjórnina. Ég var ung, en ég lifði hana, þjáðist í gegnum hana.“
„Ég sé hann sem Pinochet án einkennisbúnings,“ sagði hún.
Pinochet lét af völdum árið 1990, eftir að Chilebúar höfnuðu tilraun hans til að framlengja 17 ára valdatíð sína með þjóðaratkvæðagreiðslu.
Sem háskólanemi tók Kast þátt í kosningabaráttu fyrir Pinochet.
Fjölskyldubakgrunnur hans hefur einnig vakið spurningar. Rannsóknir fjölmiðla hafa leitt í ljós að faðir Kasts, sem fæddist í Þýskalandi, var meðlimur í nasistaflokki Adolfs Hitlers og hermaður í seinni heimsstyrjöldinni.
Kast heldur því fram að faðir hans hafi verið skyldaður í herinn og hafi ekki stutt nasista.
Vandræði sitjandi stjórnar
Jara leiddi í fyrri umferð kosninganna í nóvember, en hægriframbjóðendur fengu meirihluta atkvæða.
Tíð þessarar 51 árs gömlu konu sem vinnumálaráðherra undir stjórn fráfarandi forseta, Gabriel Boric, hefur reynst vera Akkilesarhæll hennar.
Valdatíð Boric lamaðist af ítrekuðum misheppnuðum tilraunum til að endurbæta stjórnarskrána frá tímum Pinochets.
Frá árinu 2010 hafa Chilebúar skipt á milli vinstri- og hægristjórna í hverjum forsetakosningum.
Í þessum kosningum er kosningaskylda í fyrsta sinn í meira en áratug. Næstum 16 milljónir borgara eru á kjörskrá.
Hver er Jose Antonio Kast?
Kast er 59 ára gmall lögfræðingur og níu barna faðir. Hann hefur heitið því að vísa hundruðum þúsunda óskráðra innflytjenda úr landi, aðallega frá Venesúela.
Boðskapur hans féll í kramið hjá kjósendum sem hafa áhyggjur af óöryggi, þótt gögn sýni að glæpatíðni sé ekki eins alvarleg og almennt er talið.
Kast fæddist í Santíagó, lærði lögfræði við kaþólska háskólann í borginni og hefur verið í stjórnmálum í 30 ár.
Afdrif hans á löggjafarþinginu takmörkuðust við að samþykkja lög sem heimiluðu bað reisa styttur, veittu nunnu chileskan ríkisborgararétt og lög sem stjórna happdrætti.
Hann er staðfastur kaþólikki og sagði sig úr meginstraums íhaldsflokki Chile árið 2016 til að stofna róttækari Repúblikanaflokkinn.
Bannaði eiginkonu sinni að nota pilluna
Kast er á móti fóstureyðingum í nauðgunartilfellum og er andvígur neyðargetnaðarvörnum, skilnaði, hjónabandi samkynhneigðra og líknardrápi.
Eitt sinn bannaði hann eiginkonu sinni, lögfræðingnum Maria Pia Adriasola, að nota getnaðarvarnarpillur.
Hann hefur einnig lýst yfir aðdáun á einræðisstjórn Augusto Pinochet, hershöfðingja sem bar ábyrgð á dauða meira en 3.000 Chilebúa.
Hann er yngstur tíu systkina og erfði farsælt pylsufyrirtæki frá þýskum innflytjendaforeldrum sínum.
Talið er að faðir hans hafi verið meðlimur í nasistaflokknum og barist í seinni heimsstyrjöldinni.
Kast hefur sagt að það hafi verið nauðungarkvaðning og að hann hafi ekki trúað á hugmyndafræði nasista.
Í kosningabaráttunni hefur Kast komið fram á bak við skothelt gler og viðurkennt að bera skammbyssu.
Yfirvegaður og íhaldssamur?
Samt sem áður lýsti ævisöguritarinn Amanda Marton honum sem „yfirveguðum, raunsæjum og rólegum í samanburði við aðra öfgahægri leiðtoga.“
„Hann er mun íhaldssamari og skortir persónutöfra,“ sagði Robert Funk, stjórnmálafræðingur við Háskólann í Chile.
Stuðningsmenn segja að róleg framkoma sé hluti af aðdráttarafli hans.
„Hann móðgar ekki né ögrar,“ sagði Maria Eugenia Rosas, 69 ára, á eftirlaunum í miðborg Temuco.
En fyrrverandi samstarfsmenn lýsa honum sem einræðissinnuðum: „Þú ert með honum eða á móti honum,“ rifjaði blaðamaðurinn Lily Zuniga upp.
„Honum finnst hann fæddur til stórræða,“ sagði Zuniga.
Samsæriskenning um innflytjendur
Talsmaður kosningabaráttunnar hrósaði þrautseigju hans og vinnusiðferði og hélt því fram að hann gæti verið sveigjanlegur þegar þess væri þörf.
Í sigurgöngu sinni gerði Kast lítið úr íhaldssamri stefnuskrá sinni og einbeitti sér að öryggi og innflytjendamálum.
Sérfræðingurinn Claudia Heiss er ósammála. „Hann hefur ekki“ mildast, sagði hún.
Kast hefur varað óskráða innflytjendur við: „Pakkið saman og farið.“
Hann hefur haldið því fram að innflutningur sé samsæri „róttækra vinstrimanna“ til að binda enda á frelsi og að innflytjendur taki heimili, sjúkrarúm og ríkisfé frá Chilebúum.
Þeir „sögðu okkur að þeir gætu ekki lokað landamærunum og nú getum við ekki opnað gluggana okkar af ótta við ofbeldi,“ sagði hann.
Valdataka hans kemur í kjölfar íhaldssamrar bylgju sem gengur yfir Rómönsku Ameríku og endurkjör Donalds Trump í Bandaríkjunum.
Athugasemdir