Hafró birti nýverið veiðiráðgjöf fyrir komandi fiskveiðiár. Mesta athygli vakti tillaga um 4% lækkun aflamarks í þorski. SFS kom því á framfæri með yfirlýsingu að þessi lækkun muni kosta þjóðarbúið 6 til 7 mrd. kr. í útflutningstekjur, mælikvarði sem þau jafnan nota þegar um samdrátt á veiðum er að ræða. Með því að miða við breytingu á brúttótekjum eru áhrifin ýkt nokkuð og gefið er í skyn að skerðing þessi lendi á útgerðinni. Í yfirlýsingunni segir að slíkur samdráttur á sé mikil áskorun og hafi mikil áhrif á afkomu greinarinnar. Í henni er einnig dregið fram að lækkun kvótans frá fiskveiðiárinu 2019/20 sé um 25% og hann hafi ekki verið jafn lítill síðan á fiskveiðiárinu 2012/13. Ekki var getið annarra breyttra aðstæðna svo sem þess að frá árunum 2012 og 2013 hefur útflutningsverðmæti þorskafurða á föstu gengi hækkað úr um 75 mrd. kr. á ári í um 140 mrd. kr.¹

Þjóðartekjur og vinnsluvirði

Talan sem SFS notar til að sýna áhrif á þjóðarbúið, 6 til 7 mrd. kr., tekur ekki tillit til þess að með lægra aflamarki dregst aðfangakostnaður saman og nettó tekjuáhrifin verða því minni. Á árunum 2010 til 2020 var aðfangakostnaður í sjávarútvegi, þ.e. rekstrarkostnaður án fjármagnskostnaðar, launa og veiðigjalda, að meðaltali um 35% af heildartekjum en vinnsluvirðið var um 65%^.2  Þótt aðfangakostnaður sé ekki allur breytilegur við skammtíma breytingar á aflamagni er ljóst að hluti hans, olíukostnaður, löndunarkostnaður, hafnargjöld o.fl., sparast í takti við lækkun aflamagns. Sé varlega áætlað og talið að sá sparnaður sé um 25% í stað 35% af lækkun heildartekna eru líkleg áhrif að skerðingu aflamarksins á þjóðarbúið nær 4,5 til 5 mrd. kr. fremur en 6 til 7 mrd, kr.

Áhrif skerðingarinnar á útgerð sem atvinnugrein eru ennþá minni því lækkun vinnsluvirðinu lendir að hluta á launafólki og ríkissjóði en ekki á útgerðinni. Vinnsluvirði sjávarafurða á nefndu árabili var að meðaltali um 65% heildartekna. Lækkun heildartekna um 6-7 milljarða ætti því að leiða til 4-4,5 mrd. kr. lækkunar á vinnsluvirði. Laun og tengd gjöld voru rúmur helmingur vinnsluvirðisins  og myndi því lækka um 2-2,3 mrd. kr. vegna skerðingarinnar og hluti útgerðarinnar í vinnsluvirðinu myndi lækka um svipaða fjárhæð. 

Umframhagnaður, auðlindarenta, hefur að jafnaði verið um 20% af heildartekjum í sjávarútvegi. Við samdrátt afla um 6-7 mrd. kr. lækkar stofn veiðigjalda því um 20% af þeirri fjárhæð. Veiðigjöldin lækka um 33% af stofninum miðað við fyrirliggjandi lagafrumvarp eða um 0,4 mrd.kr. „Tekjutap“ útgerðarinnar af þessari skerðingu á aflamarki er því í reynd tæpir 2 mrd. kr. en tekjutap hjá launafólki og ríkissjóði er nokkru meira.

Breyting veiðigjalda

Lækkun á vinnsluvirði í sjávarútvegi um 4,5 til 5 mrd. kr. er vissulega há fjárhæð en samt fjarri því að vera mikið högg fyrir þjóðarbúskapinn. Umfang hans, þ.e. verg landsframleiðsla, er um 4.500 mrd. kr. Lækkun þáttatekna vegna skerðingar á aflamarki í þorski er því aðeins um 0,1% VLF. Annar helmingur hennar lendir á launafólki og ríkissjóði og hinn á útgerðareigendum. Sá hluti er þó aðeins brot af hækkun útflutningstekna af þorskafurðum frá fiskveiðiárinu 2012/13 þegar veiðigjald var fyrst lagt á sem auðlindagjald. Ekkert tilefni er því til endurmats á þeirri tillögu sem sjávarútvegsráðherra hefur lagt fram um hækkun á veiðigjaldi. Enn vantar mikið á til að hlutur almennings í tekjum af eigin auðlind sé kominn í eðlilegt horf. Lækkun á fyrirhuguðu gjaldi jafngildir því að velta enn stærri hluta tekjutaps vegna skerðingar kvótans af útgerðinni yfir á herðar almennings.

Fiskistofnar og hafið

Skýring Hafró á minnkandi veiðistofni er helst sú að loðnuskortur valdi minni vaxtarhraða þorsk. Það má rétt vera en telst varla fullnægjandi skýring nema skýring á minni loðnugengd fylgi. Ráðstefna Sameinuðu þjóðanna um málefni hafsins hófst 9. júní sl. Meginviðfangsefni hennar er sjálfbær nýting sjávarauðlinda og verndun sjávar. Af fregnum erlendra fjölmiðla að ráða verða þar til umræðu tillögur um friðun stórra hafsvæða m.a. fyrir veiðum botnlægra veiðafæra sem talin eru afar skaðleg fyrir lífríki á hafsbotni og vistkerfi fiskistofna. Í heimildarmyndinni „The Ocean“ um störf David Attenborough að könnun og verndun sjávar sem sýnd var hér nýverið er ófagur vitnisburður um áhrif botnvörpuveiða og vekur þá spurningu hvort tregan vöxt fiskistofna hér við land megi að einhverju leyti skýra með eyðileggingu þeirra vistkerfa sem þeim eru nauðsynleg.

Lítið hefur borið á fréttum hér á landi af þessari ráðstefnu um eina mestu náttúruauðlind landsins og umræðum um friðun hafsvæða.

1 SFS; Mælaborð sjávarútvegsins

2 IHÞ: Fiskeiðiauðlindin og þjóðin