Þessi grein birtist fyrir rúmlega 6 mánuðum.

Ný rannsókn byltir uppruna Færeyinga og Íslendinga: Ekki eins skyldir og talið hefur verið

DNA-rann­sókn­ir á jurta- og dýra­leif­um hafa þeg­ar breytt mynd­inni af upp­runa byggð­ar í Fær­eyj­um. Þær virð­ast hafa byggst fyrst langt á und­an Ís­landi. En nú hef­ur rann­sókn á upp­runa Fær­ey­inga líka breytt mynd okk­ar af upp­runa fær­eysku þjóð­ar­inn­ar og skyld­leik­an­um við Ís­lend­inga

Ný rannsókn byltir uppruna Færeyinga og Íslendinga: Ekki eins skyldir og talið hefur verið
Frá Færeyjum. Þarna býr vissulega frændfólk okkar Íslendinga. En skyldleikinn er ekki eins mikill og talið var.

Hingað til hefur verið talið að genetískur uppruni Íslendinga og Færeyinga sé nánast sá sami enda um nágrannaþjóðir að ræða sem segja má að hafi orðið til á mjög svipuðum tíma.

En nú er komið í ljós að svo er ekki. Íslendingar og Færeyingar eru vissulega áfram frændur en þeir eru þó ekki eins náskyldir og talið hefur verið.

Báðar þjóðirnar eiga svipaðan uppruna í kvenlegg, það er að segja góður hluti kvennanna meðal fyrstu landsnámsmannanna kom frá Bretlandseyjum, þar á meðal Írlandi. Skýringin er augljós. Norrænir menn héldu fyrst til Bretlandseyja og höfðu þaðan með sér konur — nauðugar eða viljugar — þegar þeir settust síðan að hvort heldur í Færeyjum eða á Íslandi.

En uppruni karlanna sem fluttust annars vegar hingað til Íslands og hins vegar til Færeyja er mun ólíkari en álitið var.

Þeir norrænu karlmenn sem settust að á Íslandi voru að yfirgnæfandi meirihluta frá Noregi og meira að segja frekar takmörkuðu svæði í Vestur-Noregi.

Eyðfinn Magnussenvar einn þeirra sem stýrðu rannsókninni.

Þeir sem settust að á Færeyjum höfðu hins vegar mun fjölbreyttari uppruna. Sumir þeirra voru vissulega frá Noregi en allt eins margir komu ýmist frá Danmörku eða Svíþjóð.

Hér má lesa nánar um þá erfðafræðirannsókn sem leitt hefur þetta í ljós.

Einn vísindamannanna sem stýrðu rannsókninni var Eyðfinn Magnussen líffræðingur á Náttúruvísindadeildini í Færeyjum. Hér segir hann frá niðurstöðunum og þykir að vonum merkilegt.

Uni Arge blaðamaður og rithöfundur í Færeyjum segir mér að þessar niðurstöður hafi vakið mikla athygli í eyjunum undanfarna daga og séu umtalaðar.

Raunar hefur verið skrifað um þessar niðurstöður víða um heim, enda hefur athygli umheimsins beinst í töluvert vaxandi mæli að Færeyjum.

Erfðarannsóknir á mönnum, dýrum og plöntum hafa reyndar breytt að ýmsu leyti hugmyndum um upphaf byggðar í Færeyjum. Samkvæmt skrifuðum heimildum, ekki síst Færeyingasögu sem skráð var á Íslandi, byggðust Færeyjar í upphafi 9. aldar frá Noregi, sjónarmun á undan Íslandi.

Fornleifar hafa hingað til ekki gefið annað til kynna en þetta sé í stórum dráttum rétt, þótt fáum hafi blandast hugur um að „papar“ þeir, sem voru í einhverjum mæli á Íslandi fyrir landnám norrænna manna, hafi einnig verið í Færeyjum.

Færeyjar og nágrenni.Hvers vegna litu norrænir menn frá Svíþjóð og Danmörku Færeyjar hýru auga en Ísland ekki? Rétt er að taka skýrt fram á þeim tíma sem hér um ræðir — árin 800-900 — er vart hægt að tala í alvöru um Dani, Norðmenn og Svíar sem aðgreinanlegar „þjóðir“. En eitthvað varð samt til þess að sæfarar frá Svíþjóð og Danmörku vildu setjast að í Færeyjum en síður á Íslandi.

Rannsóknir á jurta- og dýraleifum hafa hins vegar á undanförnum árum leitt í ljós að sennilega námu menn frá Írlandi og/eða Bretlandi land á Færeyjum mun fyrr en talið hefur verið.

Hinir djörfustu vísindamenn, til dæmis Hannes Gislason á Fróðskaparsetri Færeyja, telja jafnvel að menn kunni ef til vill að hafa flutt bygg til Færeyja þegar um árið 50.

Aðrir treysta sér til að nefna árið 300. Kindur hafi svo komið nokkru síðar, ef til vill í einhvers konar nýrri bylgju „papa“ um 500.

Eiginlegar mannvistarleifar frá þessum tíma hafa hins vegar ekki fundist ennþá, svo í bili er talið — sem fyrr — að þessir fyrstu íbúar Færeyja hafi fyrst og fremst verið karlmenn, einsetumenn af einhverju tagi, sem hafi ekki skilið eftir sig afkomendur.

Og húsakostur þeirra verið heldur forgengilegur.

Svo að hin núverandi færeyska þjóð sé í rauninni eftir sem áður komin af norrænum körlum og „keltneskum“ konum þeirra sem flust hafi til eyjanna í byrjun 9. aldar eða altént ekki löngu fyrr.

En eins og Eyðfinn bendir á, þá sýnir hin nýja rannsókn fram á að „færeyskir og íslenskir karlar hafi ekki sama uppruna og þetta er því viðbót við okkar sögu“.

Í bili er ekki gott að segja af hverju sænskir og danskir víkingar (ef við viljum nota það orð) settust glaðbeittir að í Færeyjum en létu Ísland norskum frændum sínum að mestu eftir.

Það er næsta verkefni vísindamanna að finna skýringu á því. Voru Norðmenn einfaldlega svona frekir til fjörsins á Íslandi að aðrir komust ekki að, eða var eitthvað það við Ísland sem Dönum og Svíum leist ekki á?

Kjósa
72
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir (2)

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
  • AI
    Andrés Ingason skrifaði
    Já, vissulega stórmerkilegt að enginn hafi uppgötvað áður að íslenskir Y-litningar séu einstakir og engum líkir.
    Skyldi maður þó ætla að íslenska erfðamengið hafi verið sæmilega rannsakað síðasta aldarfjórðung eða svo, þar með talið með tilliti til uppruna og frændskapar við nágrannaþjóðir.
    Bylting, eða bölvað bull og þvæla, þar liggur efinn.
    0
  • Örn Bárður Jónsson skrifaði
    Stórmerkileg grein og fróðleg.
    0
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Á ekki möguleika á að fá réttláta málsmeðferð“
2
Fréttir

„Á ekki mögu­leika á að fá rétt­láta máls­með­ferð“

Nauðg­un­ar­kær­an var felld nið­ur, en um­boðs­mað­ur Al­þing­is tek­ur und­ir að­finnsl­ur við rann­sókn lög­reglu, varð­andi at­riði sem hefðu getað skipt máli við sönn­un­ar­mat. Eft­ir at­hug­un á máli Guðnýj­ar S. Bjarna­dótt­ur sendi um­boðs­mað­ur Al­þing­is einnig rík­is­sak­sókn­ara ábend­ingu varð­andi varð­veislu gagna í saka­mál­um og árétt­aði mik­il­vægi þess að ákær­andi hafi öll gögn und­ir hönd­um þeg­ar hann tek­ur af­stöðu.
Komst loks í átröskunarmeðferð þegar veikindin voru orðin alvarleg
5
Viðtal

Komst loks í átrösk­un­ar­með­ferð þeg­ar veik­ind­in voru orð­in al­var­leg

El­ín Ósk Arn­ars­dótt­ir ákvað 17 ára að fara í „sak­laust átak“ til að létt­ast en missti al­gjör­lega tök­in og veikt­ist al­var­lega af átrösk­un. Hún lýs­ir bar­áttu sinni, ekki ein­ung­is við lífs­hættu­leg­an sjúk­dóm held­ur líka brot­ið heil­brigðis­kerfi þar sem fólk fær ekki hjálp fyrr en sjúk­dóm­ur­inn er orð­inn al­var­leg­ur, en dán­ar­tíðni vegna hans er sú hæsta á með­al geð­sjúk­dóma.

Mest lesið í mánuðinum

Forsprakki útifundar játaði fjárdrátt á leikskólanum Klettaborg
1
Fréttir

Forsprakki úti­fund­ar ját­aði fjár­drátt á leik­skól­an­um Kletta­borg

Sig­fús Að­al­steins­son, stofn­andi hóps­ins Ís­land - þvert á flokka, sem stend­ur fyr­ir úti­fund­um um hæl­is­leit­end­ur, ját­aði á sig fjár­drátt frá leik­skól­an­um Kletta­borg þeg­ar hann var for­stöðu­mað­ur þar. Hann vill ekki dæma hvort brot af því tagi séu nógu al­var­leg til að inn­flytj­end­ur sem gerð­ust sek­ir um þau ætti að senda úr landi.
Einhverfir á vinnumarkaði: Starfsmannaskemmtanir bara ólaunuð yfirvinna
5
Úttekt

Ein­hverf­ir á vinnu­mark­aði: Starfs­manna­skemmt­an­ir bara ólaun­uð yf­ir­vinna

Í at­vinnu­aug­lýs­ing­um er gjarn­an kraf­ist mik­illa sam­skipta­hæfi­leika, jafn­vel í störf­um þar sem þess ekki er þörf. Þetta get­ur úti­lok­að fólk, til að mynda ein­hverfa, sem búa yf­ir öðr­um mik­il­væg­um styrk­leik­um. Bjarney L. Bjarna­dótt­ir gerði tíma­mót­a­rann­sókn á þessu og legg­ur áherslu á að at­vinnu­rek­end­ur efli fötl­un­ar­sjálfs­traust.
Drengir kvörtuðu undan kennara og var meinað að sitja kennslustundir
6
Úttekt

Dreng­ir kvört­uðu und­an kenn­ara og var mein­að að sitja kennslu­stund­ir

Tólf ára gaml­ir dreng­ir leit­uðu til skóla­stjóra vegna meints of­beld­is af hálfu kenn­ara. Í kjöl­far­ið var þeim mein­að að sitja kennslu­stund­ir hjá kenn­ar­an­um. Ann­ar baðst af­sök­un­ar eft­ir tvær vik­ur og fékk þá að koma aft­ur í tíma. Hinn sætti út­skúf­un í tvo mán­uði, áð­ur en skól­an­um var gert að taka dreng­inn aft­ur inn í tíma. For­eldr­ar drengs­ins segja kerf­ið hafa brugð­ist barn­inu og leit­uðu að lok­um til lög­reglu.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár