Félagið Ísland-Palestína sendi forsetaframbjóðendunum bréf fyrir viku síðan þar sem þeir voru beðnir um að greina frá afstöðu sinni gagnvart stríðinu fyrir botni Miðjarðarhafs og hvernig þeir sjái fyrir sér frjálsa Palestínu. Þá voru frambjóðendurnir einnig beðnir um að svara því hvort þeir muni beita sér fyrir frelsi Palestínu nái þeir kjöri.   

Flestir frambjóðendur segja að stöðva þurfi átökin sem nú geisa og semja þurfi um vopnahlé tafalaust. Þeir frambjóðendur sem mælast með mest fylgi í könnunum eru á sama máli að forsenda fyrir friðarsamningum sé gagnkvæm viðurkenning á fullveldi og sjálfstæði Palestínu og Ísraelsríkis.     

Arnar Þór segist þurfa skoða málið betur

Arnar Þór Jónsson segist vera í hjarta sínu friðarsinni og á þeim forsendum sé afstaða hans sú að „stöðva þurfi blóðbaðið tafarlaust.“ Hann tekur þó fram að hann viti ekki nægilega mikið um ástandið til þess að geta lagt mat á það og segist þurfa skoða málið betur.  

„Út frá mínum fyrri störfum vil ég vera viss um að ég hafi fengið að skoða málið út frá öllum hliðum áður en ég legg mat á viðfangsefnið.“

Spurður hvernig hann sjái fyrir sér frjálsa Palestínu, svarar Arnar Þór því að að hann óski öllum „þess að fá að lifa við frelsi, öryggi og óttaleysi.“

Nái hann kjöri segist Arnar Þór ekki munu beita sér einhliða fyrir frelsi Palestínu í embætti forseta Ísland. „Í þessu máli eins og öllum öðrum þarf forseti að eiga náið samstarf við ríkisstjórn Íslands. Forseti Íslands getur ekki farið að reka sjálfstæða utanríkisstefnu.“

Steinunn Ólína segir Twitter-færslur ráðherra duga skammt

„Mér finnst ótækt að Ísland hafi ekki með formlegum hætti líkt og margar þjóðir aðrar fordæmt yfirstandandi þjóðarmorð í Gaza. Að ráðherrar tjái sig í þá veruna á Twitter dugar ekki til. Allt annað en yfirlýstur stuðningur Íslands við Palestínumenn og afdráttarlaus fordæming á gjörðum Ísraelsmanna er óafsakanlegt,“ segir Steinunn Ólína í svari sínu við fyrirspurn félagsins. 

Þá segist hún styðja sjálfstæði Palestínu. Hún telur að það geri flestir Íslendingar líka með vísan í sögu sjálfstæðisbaráttunar hér landi.

Nái hún kjöri sem næsti forseti Íslands segist Steinunn Ólína munu nýta dagskrárvald sitt til þess að minna Alþingi og ríkisstjórn á vilja íslensku þjóðarinnar.

„Ísland var eitt fyrsta Evrópuríkjanna til að lýsa yfir sjálfstæði Palestínu. Ég myndi sem forseti alltaf vera hlynnt sjálfstæðri og frjálsri Palestínu og nýta dagskrárvald mitt til að minna þing og stjórn á vilja íslensku þjóðarinnar í þeim efnum.“

Jón Gnarr leggur áherslu á mannréttindi

Spurður um afstöðu sína gagnvart „ísraelskri nýlendustefnu og yfirstandandi þjóðarmorði í Palestínu,“ segist Jón ekki taka stöðu með Palestínu eða Ísrael, hans afstaða byggi fyrst og fremst á að standa vörð um mannréttindi. 

„Landnemabyggðir á herteknum svæðum eru óþarfa ögrun og niðurlæging fyrir palestínsku þjóðina og stór hluti af því að viðhalda átökum með hræðilegum afleiðingum. Ég fordæmi þetta stríð og hefði ég nokkurt vald til þess þá myndi ég krefjast tafarlaus vopnahlés og mannúðaraðstoðar. Grundvallarafstaða mín er sú að ég ekki pro Palestína eða pro Ísrael, ég er pro mannréttindi. Ef yfirvöld í þessum löndum geta ekki tryggt öryggi almennra borgara sinna ber Alþjóðasamfélaginu skylda til að gera það.“

Þá segist Jón styðja sjálfstæði Palestínu og hann að hann sé hlynntur tveggja ríkja lausn, sem honum hefur þótt skynsamleg. Í svari sínu bætir hann þó við að hann veit ekki hversu raunhæf lausnin er í framkvæmd. 

Nái hann kjöri segist Jón tvímælalust munu beita sér fyrir frelsi Palestínu og bendir á að það sé í takti við utanríkisstefnu Íslands sem hefur viðurkennt sjálfstæði landsins.

Þá nefnir Jón að hann hafi á tíð sinni sem borgarstjóri reynt að „koma á systraborgarsambandi milli Reykjavíkur og Bethlehem með áherslu á barnamenningu og hitti þá meðal annars utanríkisráðherra Palestínu til að ræða þetta þegar hann var hér. Þessi hugmynd náði ekki fram að ganga vegna flækjustiga í alþjóðamálum. „En ásetningur minn var skýr þá eins og nú.“

Helga styður tveggja ríkja lausn

Helga Þórisdóttir segist fordæma það sem er að gerast fyrir botni Miðjarðarhafs. „Eina lausnin sem ég sé er að vopnin verði lögð niður og friðsamleg sáttaleið fundin. Það mun aldrei nást friður með þessu áframhaldi. Þessari martröð þarf að ljúka“ segir Helga.

Þá telur Helga að skynsamlegt sé að stefna að tveggja ríkja lausn til þess að tryggja frelsi Palestínu. Hún tekur fram að leggja þurfi öruggan grunn að slíku ferli til þess að sáttaferlið geti yfirleitt hafist. 

Spurð hvort hún muni beita sér fyrir frjálsri Palestínu, nái Helga kjöri, segist hún munu tala fyrir friði og beita sér í ræðu og riti „fyrir frelsi allra undirokaðra.“

Ekki á stefnuskrá Viktors

Spurður um afstöðu sína gagnvart ísraelskri nýlendustefnu og þjóðarmorði í Palestínu svarar frambjóðandinn Viktor Traustason því ósköp einfaldlega að hún þyki þetta allt saman sorglegt.

Þá segist Viktor ekki þekkja málið nógu vel til að svara því hvernig hann sjá fyrir sér frjálsa Palestínu. „Ég þekki það ekki nógu vel og ég held að það velti ekki á mér. Betra væri að spyrja Palestínumenn að því.“

„Það er ekki á minni stefnuskrá og ég sé það ekki sem hlutverk forseta að blanda þjóðinni inn í blóðugar deilur úti í heimi. Fólki er frjálst að gera slíkt að sínu eigin frumkvæði.“

Eiríkur Ingi fer yfir söguna 

Eiríkur Ingi Jóhannsson svaraði fyrirspurn félagsins í talsvert lengra máli en aðrir frambjóðendur. Í svari sínu segir Eiríkur Ingi að ástandið sé „erfitt viðureignar“ vegna þess valdaójafnvægis sem ríki á svæðinu, á milli Ísrael annars vegar og Palestínu hins vegar.

Rætur ójafnvægisins og ófriðarins segir Eiríkur Ingi mega rekja til afskipta stórvelda á borð við Bandaríkjanna og Bretlands sem „styðja við öfgasinnaða Zíonista.“ Eiríkur telur þessi ríki hafa haft stríðandi fylkingar að leiksoppum „oftast til að auðgast og nálgast auðlindir.“  

Í svari sínu fer Eiríkur hratt yfir söguna, stofnun Ísraelsríkis, upphaf ófriðarins, og hvernig átök Ísrael og Palestínu, ásamt öðrum nágrannaríkjum hafi þróast á undanfarna áratugi.

Af svari Eiríks má greina að hann telji Palestínu eiga rétt á því að vera frjálst og fullvalda ríki. Sömuleiðis telur Eiríkur að Palestínumenn að eigi rétt á að endurheimta landsvæði sem hafa verið hernumin af Ísraelum. 

Þá telur Eiríkur Ingi að forseti Íslands eigi að tala fyrir friði og leita leiða til að stuðla að friðarviðræðum milli stríðandi fylkinga. „Meira getum við stóra Ísland ekki gert í þessu nema leitað sé eftir frekari ráðum af okkur,“ segir Eiríkur. 

Í svari sínu nefnir Eiríkur einnig að það mætti skora á „bresku ríkisstjórninni að virða það samkomulag sem þeir gerðu við Palestínumenn þegar Bretar ákváðu að leita aðstoðar Palestínumanna við að hrekkja Ottómenn af þessu landsvæðum sem tilheyrðu að hluta til Palestínu. Þar var samið um að Palestínumenn fengu að vera sjálfráða í eigin ríki að stríði loknu þetta var snemma á 20. öldinni og enn bíða Palestínumenn.“

Halla Tómasdóttir segir ofbeldi gegn almennum borgurum óréttlætanlegt

Í svari sínu við fyrirspurn Félags Ísland-Palestínu segir Halla Tómasdóttir það vera óbærilegt að að fylgjast með þjáningum barna og fullorðinna á Gaza. 

„Undanfarna mánuði höfum við orðið vitni að algerlega ólíðandi mannfalli og hörmungum meðal óbreyttra borgara Gaza. Ofan á fjölda myrtra og særðra, eyðileggingu lífsnauðsynlegra innviða og vísvitandi hömlun á mannúðaraðstoð, bætist nú við manngerð hungursneyð.“

Þá segist Halla einnig harma grimmdarverkin sem Hamas-liðar unnu gegn ísraelskum almenningi með árás sinni 7. október 2023. „Ekkert réttlætir slíkt ofbeldi gegn almennum borgurum. Það er nauðsynlegt að greina á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka,“ segir Halla. 

Spurð hvort hún muni beita sér fyrir frjálsri Palestínu segist Halla leggja á skapa þurfi aðstæður til þess að raunverulegar friðarumleitanir milli Ísrael og Palestínu geti farið fram.

Nái hún kjöri segist Halla munu styðja við íslensk stjórnvöld „með ráðum og dáðum“ ef þau vilja leggja friðarumleitunum lið, eins og áður hefur verið gert.

Í svari sínu segir hún þó ekki beinlínis hvort munu beita sér fyrir frelsi Palestínu nái hún kjöri. Halla segist þó vilja vera „talskona friðar og þess að Ísland velji ávallt frið, tali fyrir friði og bjóðist til að vera vettvangur friðarumleitana.“

Ásdís Rán vill sjá efnahagslega þróun í frjálsri Palestínu

Ásdís Rán Gunnarsdóttir segir ástandið í Palestínu vera þyngra en tárum taki. Þá segist hún stenda með frelsisbaráttu Palestínumanna og fordæmir þjóðarmorð. Í svari hennar við fyrirspurn félagsins kemur fram að hún sjái frjálsa Palestínu fyrir sér sem fullvalda ríki, með fullkomna sjálfstjórn og óháða dómstóla. 

„Ég myndi vilja sjá efnahagslega þróun til að styrkja innviði landsins, skapa störf og tengingu við alþjóðlega markaði og að þar ríki samfélag án aðgreiningar með menntunartækifærum fyrir ungt fólk,“ segir Ásdís og bætir við að hún myndi vilja sjá alþjóðasamfélagið bjóða fram meiri aðstoð og stuðla að efnahagslegri uppbyggingu á svæðinu.

Þá segist Ásdís munu beita sér fyrir frelsi Palestínu ásamt  öðrum mannréttindamálum. 

„Vald forseta liggur að mestu í því að hann hefur rödd og getur verið talsmaður friðar á erlendri grundu og sett fordæmi fyrir því að vera þjóðhöfðingi sem fordæmir þjóðarmorðin í Palestínu.“

Katrín Jakobsdóttir segir vonina um frið mega aldrei kulna

Í svari sínu við fyrirspurn félagsins segir Katrín Jakobsdóttir hernað Ísraels hafa valdið „ólýsanlegum hörmungum.“ Binda þurfi enda á átökin tafarlaust með vopnahléi, að hennar mati. Í framhaldi af því segir hún mikilvægt að „þrýst verði á um varanlega friðarsamninga.“

Katrín telur að forsendur fyrir frjálsri Palestínu vera frið og fullveldi. „Í mínum huga er forsenda fyrir frjálsri Palestínu að gerður verði friðarsamningur á milli Palestínu og Ísraels á grundvelli þjóðaréttar og ályktana Sameinuðu þjóðanna sem meðal annars feli í sér gagnkvæma viðurkenningu Ísraelsríkis og Palestínuríkis,“ segir Katrín og bætir við að mikilvægt sé að réttur palestínsks flóttafólks til að snúa aftur til heimkynna sinna sé tryggður.  

Hún segir að átökin á milli Ísrael og Hamas undanfarna mánuði hafa veikt vonina um frið. Katrín leggur áherslu á að ríki heims megi ekki gefa upp vonina. Alþjóðasamfélagið þurfi að haldi áfram að beita sér af fullum þunga fyrir vopnahléi og friðarsamningum í kjölfarið.     

„Sem forseti Íslands mun ég leggja mitt lóð á þær vogarskálar í samræmi við okkar gildi og ályktun Alþingis,“ segir Katrín. 

Halla Hrund fylgjandi tveggja ríkja lausn

Í svari sínu segir Halla Hrund Logadóttir ekkert geta réttlætt „þær stórfelldu árásir sem gerðar hafa verið á börn og almenna borgara síðustu mánuði, og þær hræðilegu þjáningar sem þeim fylgja.“

Þá tekur hún fram að „jafnvel í stríði gilda reglur sem öll ríki ættu að fara eftir.“ Hún hvetur alþjóðasamfélagið til þess að bregaðst við til þess stöðva frekar átök og tryggja það að mannréttindi séu virt. Þá telur Halla Hrund einnig brýnt að greiða fyrir aðgengi starfsfólks Sameinuðu þjóðanna, hjálparstofnana og fjölmiðlafólks inn á átakasvæði Gaza.

Halla Hrund segist vera fylgjandi tveggja ríkja lausn sem sé í takt við áherslur utanríkisstefnu Íslands. „Það er grundvallaratriði að Palestínumenn fái að lifa í friði og mannlegri reisn og geti mótað framtíð sína,“ segir Halla Hrund.

Nái hún kjöri segist hún munu fylgja utanríkisstefnu Íslands gagnvart svæðinu, eins og forseta ber skylda til.

„Sem forseti friðsællar þjóðar mun ég alltaf leggja áherslu á að finna farsælar lausnir í átt að friði og beita mér fyrir því að mannréttindi og alþjóðalög séu virt,“ segir Halla Hrund og bætir við að Ísland eigi allt undir því að alþjóðalög og mannréttindi séu virt.

Svör frá Baldri og Ástþóri tínast inn

Svör frá kosningaframbjóðendunum Baldri Þórhallssyni og Ástþóri Magnússyni bárust Heimildinni eftir að svarfrestur Félags Ísland-Palestínu var liðinn. 

Ástþór Magnússon segir brýnt að Alþjóðasamfélagið nái samstöðu um að stöðva „án tafar þjóðarmorðið sem er nú í gagn í Palestínu með öllum tiltækum ráðum.“ Nefnir Ástþór því samhengi lausnir á borð við viðskiptaþvinganir og stöðvun á vopnaflutningum til Ísrael. 

Þá segir Ástþór að félag hans Friður 2000 sé um þessar mundir að vinna að verkefni sem kallast „Alþingi Jerúsalem.“ Þar sem lagt til að samið verði um frið í anda við Alþingisfundina sem haldnir voru hér á landi fyrir þúsund árum. 

„Forfeður okkar sýndu mikið umburðarlyndi og virðingu fyrir mannréttindum þegar þeir afstýrðu
borgarastyrjöld með sáttmála friðar um trúmál. Þennan boðskap þurfum við að kynna í Ísrael og Palestínu til að ná fólki saman til að vinna að friðsamlegum lausnum. Landfræðilega getur tveggja ríkja lausn í dag verið flókin lausn. Það getur þurft nýja hugmyndafræði að því hvernig tveggja ríkja lausn getur virkað á sameiginlegu landsvæði,“ segir Ástþór.

Þá segist Ástþór að nái hann kjöri muni hann gera allt í sínu valdi til þess að koma á friði um allan heim. Hann segist muni beita sér „með afgerandi hætti til friðar í Ísrael og Palestínu.“ 

Baldur Þórhallsson segir í svari sínu að ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs sé þyngra en tárum taki og staðan hafi sjaldan verið erfiðari en nú. 

„Ég hef þá skoðun að forseti Íslands eigi alltaf að tala fyrir friði. Við sem smáríki eigum allt okkar undir að deilumál séu leyst með friðsælum hætti og að alþjóðalögum sé fylgt,“ segir Baldur. 

Hann bætir við að ríkisstjórn Íslands marki utanríkisstefnu landsins og það falli í hlut forseta að fylgja henni. 

„Ég hef verið mjög ánægður með þá stefnu Íslands og er sjálfur fylgjandi tveggja ríkja lausn á deilum Ísraels og Palestínu. Ísland varð fyrst vestrænna ríkja til að viðurkenna sjálfstæði Palestínu fyrir 13 árum síðan og sífellt fleiri Evrópuríki fylgja nú okkar fordæmi. Af því er ég mjög stoltur.“ 

Í svari sínu við þriðju spurningu félagsins segir Baldur að það sem mestu máli skiptir núna sé að stilla til friðar „og það þegar í stað.“

„Skiptir þar máli að Ísland stilli sér upp með nágrannaþjóðum okkar og beiti sér af fullum þunga í þeim efnum. Sem forseti myndi ég stoltur leggjast á árar með stjórnvöldum til þess að svo verði.“