Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, segir í færslu á Facebook að hinn endanlegi mælikvarði á hagstjórn og efnahagsmál á Íslandi sé kjör fólksins í landinu. Þau séu, á flesta mælikvarða, afbragðs góð og hafi vaxið verulega undanfarin ár. Horft sé til okkar Íslendinga um margt í þeim efnum. „Við Íslendingar höfum allt sem til þarf til að takast á við verðbólguna og endurheimta stöðugleika og lægri vexti. Til þess þarf áfram aga í opinberum fjármálum, samkomulag á vinnumarkaði um kjarabætur sem samrýmast efnahagslegum veruleika okkar og árangursríka framkvæmd peningastefnunnar. Það verður eflaust ekki auðvelt og gerist ekki án fórna frekar en annað sem eftirsóknarvert er í lífinu. Þeir sem boða lausnir sem ekkert þarf að hafa fyrir eru enda almennt lýðskrumarar og tækifærissinnar.“
Tilefni færslunnar var áframhaldandi umræða um þátt Kveiks um gjaldmiðlamál á þriðjudag, sem Bjarni hafði þegar gagnrýnt fyrir að vera „áróður gegn íslensku krónunni“ og kallað hneyksli í fyrri færslu. Hann sagði enn fremur að umfjöllunina hafi skort „allt jafnvægi, alla fagmennsku og yfirvegun í efnahagslega samhenginu. Það er hálf sorglegt að boðið sé upp á svona efni á Ríkisútvarpinu.“
Bjarni ítrekar í nýju færslunni, sem birtist seint í gærkvöldi, að það þurfi ekki að taka upp nýjan gjaldmiðil til að tryggja stöðugleika. „Nýr gjaldmiðill mun ekki leysa okkur undan því að takast á við efnahagslegar áskoranir með sama hætti og aðrar þjóðir þurfa að gera. Evra leysir okkur ekki undan ábyrgð eigin ákvarðana og skapar engin sjálfstæð ný verðmæti fyrir landsmenn. Ekkert af þessu kom fram í slökum Kveiksþætti Ríkisútvarpsins í gær. Þar skorti allt heildarsamhengi hlutanna og þátturinn fær þess vegna falleinkunn hjá mér.“
„Eins og korktappi í sjónum“
Í umræddum Kveiks-þætti var fjallað um óstöðugleika íslensku krónunnar gagnvart helstu viðskiptagjaldmiðlum, þá staðreynd að alls 248 íslensk félög hafi fengið heimild frá ársreikningaskrá ríkisskattstjóra til að færa bókhald og semja ársreikning í erlendri mynt og hvernig þau vaxtakjör sem bjóðast í krónuhagkerfinu séu mun verri en þau sem bjóðast fyrirtækjum sem geta tekið lán í erlendum bönkum. Auk þess losna umrædd félög við alla gengisáhættu gagnvart þeirri mynt sem þau gera upp í, 93 prósent þeirra gera upp í evru eða Bandaríkjadal.
Heimildin greindi frá því í október að flest þeirra félaga sem geri upp í annarri mynt en íslensku krónunni, alls 68 talsins, séu eignarhaldsfélög. Þá eru 39 eru annaðhvort í útgerð, frystingu, söltun eða annarri vinnslu á fiski, umboðssölu á fiski og öðrum fiskafurðum eða fiskeldi og 13 félaganna í hugbúnaðargerð samkvæmt atvinnugreinaflokkun Hagstofu Íslands.
Í umfjöllun Kveiks var rætt við ýmsa hagfræðinga um stöðu krónunnar, þar á meðal Katrínu Ólafsdóttur, doktor í hagfræði og dósent við viðskiptadeild HR. Hún sagði í þættinum að fyrirtækin sem geti gert upp í öðrum gjaldmiðlum, og fjármagnað sig í þeim, búi „ekki alveg í sama veruleika og íslensku heimilin. Þau geta tekið lán í erlendri mynt. Þau búa við gjaldmiðil sem er miklu stöðugri en íslenska krónan“. Katrín hefði stundum sagt að krónan væri „svona eins og korktappi í sjónum. Svo eru aðrir gjaldmiðlar eins og flugmóðurskip“ þar sem sveiflur á erlendum gjaldmiðlum séu miklu minni en á krónunni.
Nýi Bjarni að gagnrýna gamla Bjarna
Sigmar Guðmundsson, þingmaður Viðreisnar, brást við gagnrýni Bjarna á þingi í gær og skaut föstum skotum að honum. Hann sagði það hneyksli að ásaka fjölmiðil um áróður fyrir að vinna vinnuna sína og að Bjarni hafi ekki bent á staðreyndavillur í umfjöllun Kveiks. Bjarni sjálfur beri mikla ábyrgð á „vaxtarbrjálæðinu sem núna er allt að drepa.“
Vísaði Sigmar til þess í ræðu sinni að í kjölfar efnahagshrunsins 2008 hefði Bjarni sjálfur haldið því fram að krónan hefði þá skuggahlið að vera sveifluvaldandi. Hann skrifaði meðal annars grein ásamt öðrum þingmanni Sjálfstæðisflokks í lok árs 2008 þar sem þeir lögðu til að Ísland myndi hefja aðildarviðræður við Evrópusambandið, meðal annars vegna þess að krónan myndi reynast okkur fjötur um fót til lengri tíma. Það gæti, að sögn Bjarna, ýtt undir óstöðugleika í hagkerfinu sem drægi úr trausti á því. Sigmar sagði að .egar nákvæmlega sömu sjónarmið og Bjarna árið 2008 hafi viðruð í Kveiksþættinum af virtum hagfræðingum þá heiti það hneyksli og áróður gegn krónunni. „Nýi Bjarni er sem sagt að gagnrýna gamla Bjarna fyrir áróður og er hneykslaður.“
Segir Sigmari hvað hann ætti frekar að gera
Bjarni, sem var fjármála- og efnahagsráðherra meira og minna í áratug en situr nú í utanríkisráðuneytinu, segir að Sigmar, sem hann kallar sinn ágæta gamla vin, haldi áfram að valda sér vonbrigðum með málflutningi sínum. Það sé sorglegt að fólk noti gjaldmiðil Íslendinga endurtekið sem blóraböggul fyrir efnahagslega krefjandi aðstæðum sem við stöndum frammi fyrir. „Sumt af því sem við erum að glíma við leiðir af aðstæðum sem við höfum ekki náð nægilega góðum tökum á, eins og framboði af húsnæði, á meðan annað leiðir af ytri aðstæðum líkt og stríði og orkukreppu. Vinnumarkaðurinn hefur verið ósamstíga og kröfugerð ólíkra hópa ósamrýmanleg, en vonandi horfir það til betri vegar í yfirstandandi kjaralotu. Hér hefur þess utan verið mun meiri hagvöxtur en í flestum nálægum ríkjum sem óhjákvæmilega hefur áhrif á vaxtastig. Þessi viðfangsefni hverfa ekki með öðrum gjaldmiðli.“
Viðreisn hafi í kosningum reynt að höfða til kjósenda með loforði um nýjan gjaldmiðil ásamt ESB aðild og mistekist. „Sigmar ætti e.t.v. að taka upp samtal við fólkið í landinu að nýju í stað þess að hneykslast á því að ég hafi skoðun á umfjöllun Ríkisútvarpsins. Hann biður um rök fyrir gagnrýni minni líkt og hann sé enn starfsmaður Ríkisútvarpsins. Þeir eru allnokkrir núverandi og fyrrverandi starfsmenn sem sjá rautt ef orði er hallað á þessa stofnun sem við þó eigum öll saman. Hún er hvorki eign núverandi né fyrrverandi starfsmanna. Og má aldrei vera yfir gagnrýni hafin.“
Það sem Sigmar og aðrir andstæðingar íslensku krónunnar ættu að gera sé að efna til málefnalegrar umræðu um raunverulega ástæðu verðbólgu og vaxta í landinu í stað þess að benda á gjaldmiðilinn, mælitækið, sem sökudólg. „Það væri, tel ég, gagnleg og þörf umræða, langt umfram þessa þráhyggju með evruna. Í því samhengi má hafa í huga að eðlilegt er að hér á landi séu vextir hærri en þar sem enginn hagvöxtur er, eða jafnvel samdráttur, líkt og víða í evrulandi. Sigmar segir mig ekki benda á staðreyndavillur. Ég bendi honum á að lesa færslu mína að nýju og velta fyrir sér hvort það sé í alvöru óeðlilegt sé að fyrirtæki með meginþorra tekna sinna í erlendri mynt fái að gera upp í þeirri mynt. Auðvitað er það sjálfsagt mál og formaður Viðreisnar greiddi því atkvæði árið 2002 á Alþingi. Er reyndar eini þingmaðurinn á Alþingi sem tók þátt í þeirri atkvæðagreiðslu og var ekki í vafa þá. Ég hvet alla, ekki síst Kveiksfólk, að lesa alla þá umræðu, nefndarálitin og ræðurnar sem fluttar voru. Í Kveiksþættinum var gefið í skyn að heimilin ættu skilið að fá lágu evruvextina án þess að rætt væri með eðlilegum hætti um gengisáhættuna af slíku hættuspili. Þarf virkilega að ræða þetta eitthvað frekar eftir allt sem við höfum upplifað á öldinni í þeim efnum?“
Viðsnúningur í stuðningi við inngöngu
Frá því í mars í fyrra hafa verið gerðar fimm kannanir þar sem spurt er um hug landsmanna til þess að ganga í Evrópusambandið, sem myndi hafa í för með sér upptöku evru. Þær hafa allar sýnt fleiri fylgjandi því að ganga í Evrópusambandið en eru á móti því. Um viðsnúning er að ræða í afstöðu þjóðarinnar enda var könnunin í mars 2022 sú fyrsta frá árinu 2009 sem meirihluti mældist fyrir aðild í könnunum hérlendis. Hlutfall þeirra sem eru hlynntir inngöngu Íslands í sambandið, og þar með upptöku evru, hafði raunar ekki mælst meira en rúmlega 37 prósent í mánaðarlegum könnunum sem MMR framkvæmdi frá 2011 og út árið 2021.
Í könnun sem Maskína gerði í lok apríl 2023 kom í ljós að alls voru 44,2 prósent landsmanna fylgjandi því að Íslandi gangi í Evrópusambandið. Hlutfall þeirra sem eru fylgjandi inngöngu hefur aldrei mælst hærra í könnunum sem Maskína eða fyrirrennari hennar MMR hafa gert.
Þeir sem voru á móti inngöngu mældust þá 33,3 prósent og fækkaði um þrjú prósentustig frá síðustu könnun, sem gerð var í febrúar.
Hlutfall þeirra sem sögðust fylgjandi því að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort Ísland eigi að ganga í sambandið hefur vaxið hratt undanfarin misseri, og mældist 59 prósent í könnuninni. Það hlutfall var 48 prósent í könnun sem gerð var í desember í fyrra.
Fjandinn ser um SINA.