Níu mánaða drengur sem vistaður var á Vöggustofunni Hlíðarenda fannst látinn í rúmi sínu í maí árið 1950. Aðstæðum er lýst þannig í vistunarskrám vöggustofunnar að drengurinn hafi fundist látinn með sæng yfir höfði og að lífgunartilraunir hefðu verið án árangurs.

Litli drengurinn er eitt sex barna sem vöggustofunefndin, sem rannsakaði starfsemi vöggustofa Reykjavíkur og skilaði nýverið skýrslu sinni, telur hafa látist á meðan vistun á stofnununum stóð.

Vöggustofunefndin fékk aðgang að vistunarskjölum allra þeirra 1.083 barna sem dvöldu á Vöggustofunni Hlíðarenda og Vöggustofu Thorvaldsensfélagsins á árunum 1949-1973. Skjölin nálgaðist nefndin ýmist hjá Borgarskjalasafni eða í skjalasafni Thorvaldsensfélagsins.

Í þessum skjölum er að jafnaði að finna upplýsingar um hvenær hvert og eitt barn var vistað og hvenær það fór af vöggustofunni, heilsufar barnsins við læknisskoðanir, svo og hverjir foreldrar þess eru. Þá er þar jafnframt eftir atvikum að finna upplýsingar um ástæður vistunar á vöggustofu.

Veikindi skýra ekki takmarkanir á heimsóknum

Nefndarmenn lásu öll þessi skjöl og í skýrslu þeirra segir að í þeim komi ekkert fram sem gefi til kynna að heilsufar barna sem vistuð voru á vöggustofunum hafi verið lakara en almennt þekktist hjá börnum á þessum tíma. Enda voru vöggustofurnar ekki sjúkrahús heldur vistunarúrræði á vegum barnaverndarnefndar.

Af þessu dregur nefndin þá ályktun að eitthvað annað en veikindi barnanna hafi skýrt þær miklu takmarkanir sem voru á heimsóknum aðstandenda til barna sinna á vöggustofunum. Líkt og ítrekað hefur komið fram, m.a. í fréttum Heimildarinnar, máttu foreldrar almennt ekki snerta börn sín heldur þurftu að láta sér duga að horfa á þau í gegnum gler á skilgreindum heimsóknartímum. Dæmi eru um börn sem dvöldu á vöggustofunum í tvö ár sem foreldrarnir fengu aldrei að snerta á þeim tíma.

Fyrrverandi starfsmenn sem og fólk sem ýmist dvaldi sjálft á vöggustofunum á unga aldri eða átti börn sem þar voru vistuð, hafa einnig lýst hreinni og klárri „hreinlætisáráttu“ forstöðukvenna stofnananna. Sóttvarnir voru í hávegum hafðar, samkvæmt lýsingum þessa fólks, en minna fór fyrir örvun barnanna sem þar voru vistuð í hundraðavís á starfstíma vöggustofanna.

Sett í fóstur og á aðrar stofnanir

Samkvæmt því sem vöggustofunefndin kemst næst var 171 barni ráðstafað í fóstur eftir dvöl á vöggustofunum. Sum fóru beint inn á aðrar stofnanir sem reknar voru á þessum tíma. Hversu mörg fóru beint af vöggustofu og á aðrar stofnanir er ekki fullvíst en nefndin segir gögn gefa til kynna að 151 barn sem vistað var á vöggustofu á unga aldri hafi síðar meir verið vistað á stofnunum ríkis og sveitarfélaga sem áttu að þjóna sem úrræði á sviði barnaverndar. Samkvæmt þessu voru því 13,9 prósent þeirra einstaklinga sem vistaðir voru á vöggustofum borgarinnar einnig vistaðir síðar meir á slíkum stofnunum.

Börnin sex sem létust

En sum barnanna fóru aldrei af vöggustofunum. Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar er að finna gögn sem benda til að minnsta kosti sex börn hafi látist á meðan vistun þeirra stóð.

Þrjú börn sem vistuð voru á Hlíðarenda létust á meðan sú vöggustofa var starfrækt eftir því sem vöggustofunefndin kemst næst.

Sá fyrsti sem þar lést var níu mánaða drengurinn sem sagt var frá hér að framan. Sjö árum seinna eða í desember árið 1957 lést níu mánaða stúlka. Í vistunargögnum kemur fram að hún hafi veikst á vöggustofunni og verið flutt á Landspítalann þar sem hún lést.

Í maí árið 1962 kemur fram í gögnunum að tæplega hálfs árs drengur hafi látist á vöggustofunni. Dánarorsök er ekki skráð en dánarstund tilgreind.

Árið 1963 tók Vöggustofa Thorvaldsensfélagsins við af Hlíðarenda. Í janúar árið 1971 lést rúmlega árs gamall drengur eftir að hann var fluttur á sjúkrahús. Í vistunargögnum segir að dánarorsök hafi verið hjartagalli. Aðeins nokkrum dögum seinna, í febrúar þetta sama ár, lést annar árs gamall drengur á vöggustofunni. Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar segir að hann hafi fæðst með erfðasjúkdóm.

Stúlka sem lést í svefni

Upplýsingar um þriðja andlátið sem varð á Vöggustofu Thorvaldsensfélagsins á rannsóknartímabilinu og fjallað er um í skýrslu nefndarinnar er ekki að finna í skriflegum heimildum.  Auður Jónsdóttir, sem var forstöðukona vöggustofanna frá 1960 og til ársins 1967, greindi hins vegar frá því í viðtali við vöggustofunefndina að stúlkubarn hefði látist af völdum nýrnaveiki á starfstíma hennar. Nefndin segir það fara saman við frásögn annars starfsmanns.

Er þar líklega verið að vísa til frásagnar konu sem hóf störf árið 1963. Í viðtali við nefndina sagði hún að eitt dauðsfall hefði orðið á starfstíma hennar. Barnið hefði látist í svefni og Auður forstöðukona búið um það. Dauðsfallið hafi ekki verið rætt frekar.