Viðmiðunarverð á bensínlítra á Íslandi lækkaði um 4,5 krónur milli apríl og maímánaða og var 307,9 krónur um miðjan þennan mánuð. Viðmiðunarverðið miðar við næstlægstu verðtölu hverju sinni til að forðast áhrif tíma­bund­innar verð­sam­keppni á allra lægsta verð. Við­mið­un­ar­verðið er þó með lægstu verðum og sýnir þar með lægri hlut olíu­fé­lags­ins en reikna má með að raunin sé með­al­talið af öllu seldu bens­íni á land­inu.

Í krónum talið er verðið nánast það sama og það var fyrir einu ári síðan. Á sama tíma hefur heimsmarkaðsverð á tunnu af hráolíu lækkað um tæplega þriðjung. Innkaupverð íslenskra olíufélaga á eldsneyti, sem ákvarðast einkum af heimsmarkaðsverði og gengi krónunnar gagnvart Bandaríkjadal, hefur á lækkað um 30 prósent. 

Þetta má lesa út úr nýrri bensínvakt Heimildarinnar.

Ef horft er lengra aftur í tímann, til maí 2020, þá kostar bensínlítrinn nú 59 prósent fleiri krónur en hann gerði þá. Að teknu tilliti til verðbólgu er hann 29 prósent dýrari í dag en hann var fyrir þremur árum síðan.

Álagningin hefur tvöfaldast á einu ári

Íslensku olíufélögin kaupa alla sína olíu af sama aðilum, Equinor í Noregi. Álagning olíufélaga á Íslandi nú um 20 prósent af hverjum seldum lítra. Samkvæmt bensínvaktinni taka þau til sín 62,67 krónur af hverjum seldum lítra. Fyrir ári síðan, í maí 2022, tóku þau til sínu 31,24 krónur af lítra sem kostaði nánast það sama og lítri í dag, eða tíu prósent af hverjum seldum lítra.. Inni í þessari álagningu er áætlaður kostnaður á borð við flutninga og tryggingar.

Að hluta til mátti skýra þá lágu álagningu sem var í fyrrasumar með því að olíu­­­­­­­fé­lögin voru ekki, tímabundið, að velta hækk­­­­­­unum á heims­­­­­­mark­aðs­verði að fullu út í verð­lag­ið. Það hafa þau hins vegar verið að gera undanfarna mánuði og þar með aukið hagnað sinn af eldsneytissölunni. 

Tæplega 156 krónur af hverjum lítra fara til ríkisins

Hlutur rík­­­­­­­is­ins í hverjum seldum bens­ín­lítra sam­anstendur af virð­is­auka­skatti, almennu og sér­­­­­­­­­­­­­stöku bens­ín­gjaldi og kolefn­is­gjaldi. Alls er virðisaukahlutfallið sem leggst á bensínlítrann 19,35 prósent, almenna bensíngjaldið hækkaði úr 30,2 krónum í 32,5 krónur um síðustu áramót og sérstaka bensíngjaldið fór úr 48,7 krónum í 52,45 krónur. Þá hækkaði kolefnisgjaldið úr 10,5 krónum í 11,3 krónur. 

Alls tekur íslenska ríkið nú um 155,89 krónur af hverjum seldum lítra af bensíni, eða um 51 prósent. 

Von er á fleiri hækkunum á þá sem keyra um á bílum á næstu árum. Ráðamenn hafa lengi boðað veggjöld víða til að standa undir nauðsynlegum samgönguframkvæmdum og á höfuðborgarsvæðinu styttist í að svokölluð flýti- og umferðargjöld leggist á. Þau eiga að að fjármagna helming kostnaðar vegna samgöngusáttmála fyrir höfuðborgarsvæðið, þar sem stærsti einstaki kostnaðarliðurinn er hin svokallaða Borgarlína. 

Til stóð að leggja fram frumvarp um þau í nóvember í fyrra og áætlanir gerðu ráð fyrir að þau yrðu lögð á í ár.  Því var þó frestað og nú stendur til að frumvarpið líti dagsins ljós á þessu ári, og gjöldin raunar boðuð í fimm ára fjármálaáætlun sem kynnt var í mars. Gangi það eftir eiga gjöldin að leggjast á frá byrjun næsta árs. Nú er reiknað með, að teknu tilliti til verðlagsbreytinga, að gjöldin skili 74,6 milljörðum króna inn í verkefnið á tíu árum.

Gögn og aðferðafræði

Hér að ofan er birt niðurstaða útreikninga og áætlunar á því hvernig verð á lítra af bensíni skiptist milli aðila.

• Viðmiðunarverð er fengið frá hugbúnaðarfyrirtækinu Seið ehf. sem meðal annars heldur úti síðunni Bensínverð.is og fylgst hefur með bensínverði á flestum bensínstöðum landsins daglega síðan 2007. Miðað er við næstlægstu verðtölu í yfirlitinu til að forðast að einhverju leyti áhrif tímabundinnar verðsamkeppni á allra lægsta verð. Viðmiðunarverðið er þó með lægstu verðum og sýnir þar með lægri hlut olíufélagsins en reikna má með að raunin sé meðaltalið af öllu seldu bensíni á landinu.

• Hlutur ríkisins liggur ljós fyrir út frá sköttum sem eru ýmist fastir og hlutfallslegir. Upplýsingar um breytingar á skattalögum eru fengnar frá Viðskiptaráði sem fylgst hefur með slíkum breytingum um árabil.

• Líklegt innkaupaverð er reiknað útfrá verði á bensíni til afhendingar í New York-höfn í upphafi mánaðar frá bandarísku orkustofnuninni EIA og miðgengi dollars gagnvart íslenskri krónu í yfirstandandi mánuði frá Seðlabanka Íslands. Í þessum útreikningum kann að skeika nokkru á hverjum tímapunkti vegna lagerstöðu, skammtímasveiflna á markaði o.s.frv. Nákvæmara væri að miða við verð á bensíni til afhendingar í Rotterdam, en verðupplýsingar þaðan liggja ekki fyrir á opnum gagnaveitum. Mismunur á verði í New York og Rotterdam er þó yfirleitt mjög lítill.

• Hlutur olíufélags er loks reiknaður sem afgangsstærð enda haldgóðar upplýsingar um einstaka kostnaðarliði olíufélaganna ekki opinberar. Hafa ber í huga að þar sem viðmiðunarverð er með lægstu verðum á hverjum tíma er þessi liður ef til vill einhverju hærri sé litið til heildarviðskipta með bensín á Íslandi.

Verðupplýsingar miðast við verðlag hvers tíma. Gögnin eru uppfærð mánaðarlega í kringum 15. hvers mánaðar. Fyrirvari er gerður um skekkjumörk sem þó ættu í mesta lagi að nema fáeinum krónum á útreiknaða liði.