Þriðjungur sitjandi alþingismanna eru annað hvort náskyldir eða mægðir fólki sem setið hefur á alþingi, ýmist sem aðal- eða varamenn. Þá er enn fleiri þingmenn tengdir fólki sem hefur stýrt sveitarfélögum eða leitt framboð í sveitarstjórnarkosningum.

Gunnar Helgi Kristinsson stjórnmálafræðiprófessor hefur rannsakað elítur og valdakerfi í íslensku samfélagi og meðal annars kannaði hann ættartengsl íslenskra þingmanna á árabilinu 1990 til 2020. Hans niðurstaða er að um þriðjungur þingmanna hafi á þessu tímabili haft ættartengsl við fyrrverandi þingmenn.

„Íslenska kerfið hefur viss einkenni sem ættu að ýta undir ættartengsl, og þau koma vissulega fyrir hér, en ég myndi ekki halda að þau væru megin áhrifaþáttur á framabrautir í stjórnmálum hér á landi,“ segir Gunnar Helgi og bendir á að svipuð mynstur megi greina í öðrum starfsgreinum eða þjóðfélagshópum, innan íþróttahreyfingarinnar eða í listalífi til að mynda.

Þeir þingmenn sem Heimildin ræddi við í samhengi við úttekt á ættartengslum töluðu flestir á svipuðum nótum og Gunnar Helgi. Það er að segja, að ættartengsl þeirra kannski ekki ráðið úrslitum um að þeir hafi lagt fyrir sig pólitík. Það hafi frekar verið að virk umræða um stjórnmál og samfélagsmál sem fram hafi farið inni á heimilinum hafi þar haft meira að segja.

Áhuginn síaðist inn

Stefán Vagn Stefnánsson var kjörinn á þing fyrir Framsóknarflokkinn í síðustu alþingiskosningum. Stefán, sem er lögreglumaður og starfaði sem slíkur, hafði þá um margra ára skeið starfað fyrir Framsóknarflokkinn í sinni heimabyggð, Skagafirði, þar sem hann var oddviti flokksins í sveitarstjórn á árunum 2010 til 2021, og þar af forseti sveitarstjórnar síðustu tvö árin. Hann var einnig varaþingmaður á síðasta kjörtímabili.

Stefán Vagn á pólitískan áhuga sinn ekki langt að sækja. Móðir hans er Sigríður Hrafnhildur Stefánsdóttir verlslunarmaður og faðir hans Stefán Guðmundsson, alþingismaður Framsóknarflokksins um tveggja áratuga skeið, á árunum 1979 til 1999. Hann var jafnframt bæjarfulltrúi á Sauðárkróki 1966 til 1982.

„Það er engin launung að það hafði áhrif á mig, mikil áhrif á mig,“ segir Stefán Vagn í samtali við Heimildina. „Ég elst upp við þetta. Ég er fæddur 1972 og pabbi fer á þing 1979 og er á þingi til 1999. Ég er alinn upp í þessu pólitíska umhverfi, ég var ekki mjög gamall þegar ég var að skottast með á fundi og fara niður í Framsóknarhús, sem var beint á móti heimili okkar. Ég fylgdist því vel með, þó ég hefði kannski ekki skilning eða jafnvel áhuga beint á verkefnunum þegar ég var gutti. En einhvern veginn síaðist þetta inn og þegar maður varð eldri fór maður að kveikja á því um hvað þetta snýst. Ég hef alltaf haft áhuga á stjórnmálum, sem er örugglega meðal annars til kominn vegna þessa. Ég er sannfærður um að það hefur ýtt mér frekar í þessa átt heldur en frá henni að pabbi var þingmaður.“

Var ekki virkur sem ungur maður

Stefán Vagn segir að það hafi þó ekki staðið sérstaklega til hjá honum að fara út í pólitík sem ungur maður. Hann hafi gengið í lögregluna og séð fyrir sé feril þar, sem og hafi orðið. „Ég var til dæmis ekki mjög virkur í grasrótarstarfi flokksins þegar ég bjó suður í Reykjavík, en var samt alltaf viðloðandi þegar kom að kosningum. Menn voru ræstir út þá og ég hafði líka áhuga á því. Það er í raun og veru ekki fyrr en ég kem aftur hingað norður á Krókinn 2008 og fer að vinna í lögreglunni þar að ég finn sterka þörf og löngun til að fara og láta gott af mér leiða fyrir samfélagið þar.“

Stefán Vagn var kjörinn í sveitarstjórn Skagafjarðar árið 2010 og sat í tólf ár sem oddviti Framsóknarflokksins í Skagafirði. „Þá fann ég alltaf sterkar eftir því sem tíminn leið hvað það togaði mikið í mig að láta gott af mér leiða fyrir þetta samfélag hér,“ segir Stefán Vagn og bætir við að hann telji að reynsla hans af sveitarstjórnarmálum sé gríðarlega gott veganesti til að taka þátt í landsmálapólitík.

Þýðir ekkert að flytja suður

Faðir Stefáns Vagns, Stefán Guðmundsson, lést árið 2011. Spurður hvort hann hafi verið ánægður með að sonurinn hafi verið farinn að feta hina pólitísku vegferð segir Stefán Vagn að þeir hafi ekki endilega rætt hvort hann væri ánægður með það. „En hann studdi mig dyggilega í þessu og hvatti mig áfram svo ég held hann hafi bara verið ánægður með það.“

Spurður hvort að hann telji sig búa yfir meira stjórnmálalegu auðmagni en margur annar sökum uppruna segir Stefán Vagn að hann viti það svo sem ekki. „Alla vega finnst mér þetta hafa hjálpað mér gríðarlega. Pabbi bjó alla tíð á Króknum á meðan hann var á þingi, hann keyrði á milli. Ég var alinn upp við að pabbi fór á sunnudögum og kom heim á föstudögum. Hann talaði alltaf um að það þýddi ekkert að flytja suður, þá myndu menn missa tengslin. Svo núna þegar ég er farinn út í þetta skil ég nákvæmlega hvað hann var að tala um, og ég geri þetta, ég kem heim um helgar. Ég held að það sé ekki nein önnur leið til að gera þetta almennilega. Þú verður að hafa það í fingrunum hvað er að gerast heima hjá þér ef þú ert landsbyggðarþingmaður, þú verður að sinna fólkinu þínu og svæðinu þínu.“

Stefán Vagn á fullorðin börn og börn á unglingsaldri. Spurður hvort að hans vegferð í pólitík og afa þeirra hafi haft áhrif til að ýta börnunum í sömu átt segir Stefán Vagn að hann myndi ekki útiloka það. Þau hafi öll áhuga á pólitík.