Þriðjungur sitjandi alþingismanna eru annað hvort náskyldir eða mægðir fólki sem setið hefur á alþingi, ýmist sem aðal- eða varamenn. Þá er enn fleiri þingmenn tengdir fólki sem hefur stýrt sveitarfélögum eða leitt framboð í sveitarstjórnarkosningum.

Gunnar Helgi Kristinsson stjórnmálafræðiprófessor hefur rannsakað elítur og valdakerfi í íslensku samfélagi og meðal annars kannaði hann ættartengsl íslenskra þingmanna á árabilinu 1990 til 2020. Hans niðurstaða er að um þriðjungur þingmanna hafi á þessu tímabili haft ættartengsl við fyrrverandi þingmenn.

„Íslenska kerfið hefur viss einkenni sem ættu að ýta undir ættartengsl, og þau koma vissulega fyrir hér, en ég myndi ekki halda að þau væru megin áhrifaþáttur á framabrautir í stjórnmálum hér á landi,“ segir Gunnar Helgi og bendir á að svipuð mynstur megi greina í öðrum starfsgreinum eða þjóðfélagshópum, innan íþróttahreyfingarinnar eða í listalífi til að mynda.

Þeir þingmenn sem Heimildin ræddi við í samhengi við úttekt á ættartengslum töluðu flestir á svipuðum nótum og Gunnar Helgi. Það er að segja, að ættartengsl þeirra kannski ekki ráðið úrslitum um að þeir hafi lagt fyrir sig pólitík. Það hafi frekar verið að virk umræða um stjórnmál og samfélagsmál sem fram hafi farið inni á heimilinum hafi þar haft meira að segja.

Fólk mótast af erfðum og áhrifum

Þannig er því farið með Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, formann Viðreisnar, en hún er annar af tveimur þingmönnum sem Heimildin ræddi við sem ekki á nána ættingja sem setið hafa á alþingi eða tekið virkan þátt í pólitík á öðrum vettvangi. Foreldrar Þorgerðar eru Katrín Arason deildarstjóri og Gunnar H. Eyjólfsson heitinn, leikari.  

Þorgerður er lögfræðimenntuð og starfaði sem slík. Hún var yfirmaður samfélags- og dægurmáladeildar RÚV 1997 til 1999. Þorgerður sat í stjórn Orators, félags laganema í Háskóla Íslands, í stjórn Félags ungra Sjálfstæðismanna í Hafnarfirði og stjórn fulltrúaráðs flokksins í bænum. Hún tók fyrst sæti á Alþingi árið 1999 fyrir Sjálfstæðisflokkinn og sat á þingi til ársins 2013, þar af sem menntamálaráðherra 2003 til 2010. Þorgerður varð varaformaður flokksins árið 2005 en sagði af sér árið 2010 eftir umfjöllun um lántökur hennar og Kristjáns eiginmanns hennar. Hún tók sér jafnframt nokkurra mánaða hlé frá þingstörfum. Hún gaf ekki kost á sér til áframhaldandi þingsetu við kosningarnar 2013.

Þorgerður gaf hins vegar kost á sér að nýju árið 2016, nú fyrir Viðreisn, og var kjörin á þing. Hún varð formaður Viðreisnar árið 2017 og er enn.

Gunnar, faðir Þorgerðar, var landskunnur leikari sem lék bæði á sviði, í kvikmyndum og í sjónvarpi á sinni tíð. Spurð hvort hún telji að það að hafa komið frá heimili þar sem menningarlegt auðmagn var í meira lagi og hvort það hafi gagnast henni svarar Þorgerður því játandi. „Já, ekki spurning. Ég ætla bara að vitna í pabba, sem sagði að fólk mótaðist af erfðum og áhrifum. Ég er alin upp við að fara mikið í leikhús, sjá allar sýningar, fara á tónleika, lesa mikið, að innbyrða allt menningarefni sem ég hef getað. Það hefur tvímælalaust styrkt mig og mótað, veitt mér kjölfestu. Það var líka mjög mikið talað um pólitík á heimilinu. Pabbi var krati og mikill Vilmundar-maður, fyrst Gylfa Þ. og síðan Vilmundar-maður. Auðvitað hafði það áhrif, að pólitíkin væri til staðar á heimilinu, við eldhúsborðið og alltumlykjandi. Þau mamma voru ekki endilega í sama flokki. Mamma vildi aldrei segja það en ég held að það sé ljóst að hún studdi Kvennalistann eftir að hann kom fram.“

Þorgerður segir að ofan á menningarlegt uppeldi hennar og umræður um pólitík og þjóðmál hafi það mótað hana einnig að vera í íþróttum en Þorgerður var hörku handknattleikskona. „Miðað við allt sem maður er búinn að upplifa í tengslum við pólitíkina, sem getur verið harðdræg og erfið en alltaf skemmtileg, þá hafa íþróttirnar hjálpað mér oft yfir ákveðna skafla. Það að tapa leik getur til lengri tíma ekki síður verið lærdómur eins og að vinna titla. Þá reynslu hef ég líka tekið með mér í stjórnmálin.“