Þriðjungur sitjandi alþingismanna eru annað hvort náskyldir eða mægðir fólki sem setið hefur á þingi, ýmist sem aðal- eða varamenn. Þá er enn fleiri þingmenn tengdir fólki sem hefur stýrt sveitarfélögum eða leitt framboð í sveitarstjórnarkosningum.

Gunnar Helgi Kristinsson stjórnmálafræðiprófessor hefur rannsakað elítur og valdakerfi í íslensku samfélagi og meðal annars kannaði hann ættartengsl íslenskra þingmanna á árabilinu 1990 til 2020. Hans niðurstaða er að um þriðjungur þingmanna hafi á þessu tímabili haft ættartengsl við fyrrverandi þingmenn.

„Íslenska kerfið hefur viss einkenni sem ættu að ýta undir ættartengsl, og þau koma vissulega fyrir hér, en ég myndi ekki halda að þau væru megin áhrifaþáttur á framabrautir í stjórnmálum hér á landi,“ segir Gunnar Helgi og bendir á að svipuð mynstur megi greina í öðrum starfsgreinum eða þjóðfélagshópum, innan íþróttahreyfingarinnar eða í listalífi til að mynda.

Þeir þingmenn sem Heimildin ræddi við í samhengi við úttekt á ættartengslum töluðu flestir á svipuðum nótum og Gunnar Helgi. Það er að segja, að ættartengsl þeirra kannski ekki ráðið úrslitum um að þeir hafi lagt fyrir sig pólitík. Það hafi frekar verið að virk umræða um stjórnmál og samfélagsmál sem fram hafi farið inni á heimilinum hafi þar haft meira að segja.

Mamma í algjöru aðalhlutverki

Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir, þingmaður Pírata, er systir Helga Hrafns Gunnarsson, fyrrverandi þingmanns sama flokks. Foreldrar hennar eru Kristín Erna Arnardóttir, kvikmyndagerðarkona, og Gunnar Smári Helgason, hljóðmaður. Arndís Anna er lögfræðingur að mennt frá Belgíu. Hún starfaði sem lögfræðingur, meðal annars á Barnaverndarstofu, hjá Rauða krossinum og í innaríkisráðuneytinu áður en hún var kjörin á þing í kosningunum 2021. Arndís Anna sat í framkvæmdastjórn ungliðahreyfingar Samfylkingarinnar árin 2004 til 2005 og sat í Stúdentaráði HÍ árin 2005 til 2007.

Spurð hvort það hafi haft áhrif á að hún ákvað að gefa kost á sér til setu á Alþingi að Helgi Hrafn bróðir hennar hefði setið á þingi segir Arndís Anna það ágæta spurningu. „Það var þannig að ég var alltaf í pólitík en Helgi var í tónlist, og það bjuggust allir við að ég yrði pólitíkus en hann tónlistarmaður. Sama ár og hann fór á þing spilaði ég hins vegar á Airvawes. En sko, alveg frá því að ég var krakki ætlaði ég að verða forsætisráðherra. Við systkinin bæði erum alin upp við mjög gagnrýna hugsun og mikla pólitíska umræðu á heimilinu, og þar er mamma í algjöru aðalhlutverki. Hún er mjög pólitísk, þó hún hafi aldrei sinnt kjörinni stöðu. Hún hefur verið virk í Samfylkingunni en byrjaði í Þjóðvaka á sínum tíma,“ segir Arndís og bætir við að faðir hennar hafi hins vegar aldrei tekið þátt í pólitísku starfi né viðrað sínar pólitísku skoðanir mikið.

Var útskúfað úr Ungum jafnaðarmönnum

Uppeldið hafi skilað sér í því að hún og Helgi Hrafn bróðir hennar hafi gríðarmikla réttlætiskennd, segir Arndís Anna. Hún segist jafnframt halda að enginn hafi átt von á að bróðir hennar færi að skipta sér af pólitík. „Hann var ekki í neinu pólitísku starfi fyrr en Píratar komu til. Þá sá hann hreyfingu sem hann gat samsamað sig við. Ég held að þetta snúist ekki bara um málefni heldur líka um hvernig fólk finnur sig í hlutverkinu. Ég held að Píratar séu að mörgu leyti óhefðbundnir pólitíkusar, þetta er upp til hópa fólk sem sá ekki fyrir sér að taka þátt í pólitík vegna þess að það samsamaði sig ekki því fólki sem fyrir var í pólitík, ekki vegna þess að það hefði ekki skoðanir eða hugsjónir.“

Í þessu ljósi megi segja að það sé í raun stílbrot að Arndís Anna skuli hafi farið í framboð fyrir Pírata, sökum þess að hún falli í raun að almennum hugmyndum fólks um stjórnmálamenn. „Ég er lögfræðimenntuð og hef skipt mér af pólitík í gegnum tíðina. Ég hins vegar hætti á sínum tíma eftir að hafa verið í stúdentapólitík vegna þess að mér fannst þetta allt bara snúast um flokkadrætti en ekki það sem það átti að snúast um. Þannig að ég hrökklast út úr pólitík á sínum tíma af sömu ástæðum og Helgi tók ekki þátt, þrátt fyrir að ég hafi alltaf getað samsamað mig eða speglað mig í hinum og þessum pólitíkusum vegna þess að minn prófíll er í 100 prósent takti við þá alla. Þegar ég lét mér detta í hug síðan að fara aftur út í pólitík vissi ég ekki hvaða flokk ég myndi velja. Ég fann að ég vildi taka þátt vegna þess að ég brann fyrir ákveðnum málum. Þá settist ég niður og leitaði að því stjórnmálaafli sem ég gat unnið með. Sem reyndust vera Píratar.“

Arndís sat sem fyrr segir í Stúdentaráði fyrir Háskólalistann á árunum 2005 til 2007 og sat í framkvæmdastjórn Ungra jafnaðarmanna þegar hún ákvað að gefa kost á sér í háskólapólitíkinni. Háskólalistinn var uppbrotsframboð, braut upp kerfi sem hafði áður verið einokað af Röskvu, framboði vinstri manna, og Vöku, framboði hægri manna, í Háskólanum um árabil. Það átti eftir að draga dilk á eftir sér fyrir Arndísi. „Það var í fyrsta skipti sem ég fann hvernig pólitíkin virkar, mér var útskúfað úr Ungum jafnaðarmönnum út af því framboði. Það voru átök sem komu mér algjörlega í opna skjöldu, ég var svo einföld á þessum tíma. Það rofnaði traust til mín innan stjórnarinnar. Það kom mér mjög á óvart en opnaði augu mín á sama tíma.