Ilya Ponomarev, fyrrum þingmaður og yfirlýstur andstæðingur stjórnar Pútíns, telur að skipulögð stjórnarandstaða sé ekki til í Rússlandi enda séu engar aðlaðandi hugmyndir til um mögulega framtíðarsýn. Þetta kemur fram í viðtali hans við Kyiv Post frá því í maí.

Ponomarev er sjálfskipaður leiðtogi óþekkts skæruliðahóps að nafni Þjóðar- og lýðveldisherinn (Национальная Республиканская Армия), en samkvæmt Ponomarev ber hópurinn ábyrgð á dauða Daríu Dúgínu, sem fórst í bílsprengju þann 20. ágúst síðastliðinn. Daría var dóttir þekkts hægrisinnaðs heimspekings, Alexanders Dúgín, sem margir líta á sem „heila Pútíns“.

Ponomarev telur að umbótum verði ekki náð með friðsamlegum hætti undir núverandi stjórnarkerfi. „Við verðum að umkringja okkur baráttumönnum sem tilbúnir eru til þess að drepa óvininn, sem og að fórna eigin lífi,“ segir Ponomarev í útsendingu Febrúarmorguns (Утро Февраля) frá 21. ágúst.

Undirrita samstarfssamning

Þann 31. ágúst skrifaði Ilya Ponomarev undir samstarfssamning á milli sín og Þjóðar- og lýðveldishersins á blaðamannafundi í Úkraínu. Yfirlýstur tilgangur samstarfsins er að skapa pólitískt umboð fyrir starfsemi vopnaðrar andstöðu innan Rússlands. Með þeim hætti gera samstarfsaðilarnir sér kleift að móta stefnu í átt að sameiginlegum markmiðum.

Talsmaður Lýðveldishersins sem kom fram á blaðamannafundinum sagði að fyrstu meðlimir hersins hafi verið rússneskir stríðsfangar sem hafi viljugir ákveðið að berjast með Úkraínu. Hann lýsir því einnig að margir á vígvellinum hafi orðið vitni að stríðsglæpum rússneska hersins, til að mynda meðferð hans á almennum borgurum, og það hafi verið hvati fyrir þá að skipta um lið. Hermennirnir eru í sömu andrá á móti núverandi stjórnkerfi Rússlands og sjá Úkraínustríðið sem tækifæri til að veikja núverandi kerfi.

Lýðveldisherinn stígur fram

Daría Dúgína, 29 ára blaðakona, ók af stað í jeppa sínum þann 20. ágúst eftir að hafa sótt listahátíðina Traditsija í Moskvu með föður sínum, Alexander Dúgín, en á miðri leið sprakk bíll hennar í loft upp fyrir augum föður hennar sem hafði verið í fylgd Daríu í eigin ökutæki. Sagt er að bílsprengjan hafi upprunalega verið ætluð Alexander Dúgín sjálfum.

„Í kvöld í grennd við Moskvu varð bíll dóttur áróðurssmiðsins Alexanders Dúgín fyrir sprengingu. Platonova (nafn sem Daría Dúgína gekk undir) var í bílnum á þeim tíma og lést hún samstundis. Vitni að sprengingunni segja að bíllinn hafi þá verið á fullri ferð. Frá upphafi stríðsins hefur Daría, líkt og faðir hennar, tekið afstöðu með stjórnvöldum í Kreml, breitt út áróðri, safnað fé fyrir rússneska herinn og verið sett í viðskiptabann erlendis. Allir uppskera að lokum eins og þeir sá. Dýrð sé skæruliðunum,“ stendur í færslu sem birtist í kjölfar morðsins á Telegram-rásinni Rospartizan sem Ponomarev heldur utan um.

Alexander Dúgín er þekktur fyrir að hafa lagt áherslu á hugmyndafræði „hins rússneska heims“, eins konar áhrifasvæði Rússlands þar sem rússnesk menning og tunga sé ríkjandi. Miðpunktur hugmyndafræði Dúgíns felst í kristnum rétttrúnaði sem andlegri arfleifð Rússlands, en gagnrýnendur benda á að orðræða hans hafi fasískt yfirbragð að því leyti að hann notfærir sér vísanir í andlegan heim til þess að réttlæta sérstöðu þjóðarinnar. Daría sjálf var fylgjandi stefnu föður síns og nýtti stöðu sína sem opinber persóna til þess að réttlæta stríðið.

Daginn eftir dauða Dúgínu flutti Ponomarev stefnuyfirlýsingu Þjóðar- og lýðveldishersins á YouTube-rás sinni, Febrúarmorgni. Þetta var fyrsta skiptið sem Lýðveldisherinn var nefndur á nafn á opinberum vettvangi.

Stefnuyfirlýsingin kallar eftir opnum skæruliðahernaði gegn öllum stuðningsmönnum núverandi stjórnar í ýmsum valdastöðum, til að mynda gegn stjórnmálamönnum, embættismönnum og viðskiptajöfrum sem eiga stjórninni auð sinn að þakka. Hópurinn hótar fleiri árásum á þá sem lýsa ekki yfir opinberri fordæmingu á stjórnina.

„Við teljum óréttlætanlegt að Rússar um allan heim hafi verið útskúfaðir og fordæmdir fyrir stríðsglæpi sem þeir tengjast ekki, heldur eru framdir af hópi manna sem hvorki eiga sér föðurland né þjóðerni, enda felst þeirra mesta hollusta við auð og völd.“

Lýðveldisherinn skorar á rússneska hermenn að yfirgefa stöður sínar til að berjast með sér. Almenningi öllum er boðið að taka upp nýja, hvít-bláa fánann til að berjast með Lýðveldishernum í þágu nýs, „frjáls Rússlands“, sé orðrétt haft eftir textanum sem Ponomarev las upp úr. Kallað er eftir að núverandi fána Rússlands verði hafnað sem saurguðu tákni Pútínsstjórnarinnar.

Ponomarev lýsir yfir algjörum stuðningi við málefnaskrá Lýðveldishersins en viðurkennir einnig að hann hafi verið í samstarfi við þá, sem og aðra skæruliðahópa í Rússlandi í marga mánuði. Telegram-rásin Ponomarevs, Rospartizan, hafi verið stofnuð í mars, eftir upphaf stríðsins, í þeim tilgangi að samhæfa fréttaflutning um störf skæruliðanna. Ponomarev hefur veitt skæruliðunum fjárhagslegan stuðning og boðist til þess að veita þeim öryggisgæslu sem og önnur úrræði eftir þörfum.

Í gegnum Rospartizan hefur Ponomarev hvatt almenning til skæruliðahernaðar. Hann telur að einstök tilvik skæruhernaðar í Rússlandi séu til marks um vaxandi andstöðu við stjórn Pútíns innan Rússlands. Rásin er mjög virk í birtingum sínum á ýmsum tilvikum skæruhernaðar á rússneskri grundu.

Flest tilvik skæruliðahernaðar virðast hafa verið framin af sjálfstæðum einstaklingum en ekki skipulögðum hópum. Eina staðfesta undantekningin virðast vera Hernaðarsamtök anarkó-kommúnista, sem Stundin tók nýlega viðtal við.

Réttmættur dauðdagi?

Ponomarev telur að dauði Dúgínu af völdum bílsprengjuárásarinnar hafi verið verðskuldaður enda hafi hún verið hávær talsmaður Pútíns og nýtt sér stöðu blaðamanns til að breiða út orðræðu sem ýtir undir öfgaþjóðerniskennd. Dauði Pútíns er einnig eitt markmiða Lýðveldishersins, að sögn Ponomarev.

Enn eru þó litlar vísbendingar um að Þjóðar- og lýðveldisherinn hafi verið að baki dauða Daríu Dúgínu önnur en orð Ponomarevs. Ein kenningin er sú að til að mynda sé allt eins líklegt að Alríkislögreglan hafi framið morðið, í þeim tilgangi að gera Dúgínu að píslarvætti rússneskra hægrimanna.

Rússnesk stjórnvöld hafa reynt að yfirfæra sökina á úkraínsku leyniþjónustuna. Sökudólgurinn eigi að hafa verið ung úkraínsk kona að nafni Natalya Vovk, en Dúgína var leigusali hennar á þeim tíma sem morðið átti sér stað. Konan hafi framið verknaðinn fyrir hönd leyniþjónustunnar, að mati yfirvalda í Rússlandi.

Hagnaðist á Pútínsstjórninni

Sjá má á LinkedIn síðu Ponomarev að miðillinn Febrúarmorgunn er ekki fyrsta framtakið hans á sviði viðskipta. Frá 2016 til 2021 hélt Ponomarev utan um Trident Acquisitions, bandarískt fjarfestingarfélag sem stofnað var í kringum austur-evrópskar olíu- og gasauðlindir. Frá 2019 til dagsins í dag er Ponomarev fjárfestingarfulltrúi hjá BGV Group Management í Kænugarði, sem skipuleggur námuverkefni í Austur-Evrópu. Í september 2021 stofnaði Ponomarev fjárfestingarfélag sem leggur áherslu á netmiðlun og myndbandaframleiðslu.

Áður en hann flutti til Bandaríkjanna og seinna Kyiv, hafði Ponomarev verið þingmaður á Dúmunni árin 2006 til 2017 þangað til að hann hafði verið gerður að úrhraki enda kaus hann, einn þingmanna, gegn innlimun Krímskaga árið 2014. Í kjölfarið var hann sakfelldur fyrir fjárdrátt hjá Skolkovo hátæknimiðstöðinni, en verkefnið var misheppnuð tilraun til að setja á laggirnar eins konar Silicon Valley í Rússlandi. Samkvæmt Ponomarev voru ásakanirnar drifnar áfram af pólitískum ástæðum.

Líkt og annar rússneskur stjórnmálamaður og viðskiptajöfur í útlegð, Mikhail Khodrokovsky, græddi Ponomarev í fyrstu á Pútínsstjórninni. Ponomarev hélt utan um  gas- og olíurisann Yukos ásamt Khodorkovsky, sem hinn síðarnefndi keypti ódýru verði á ríkisuppboði í kjölfar hópeinkavæðinganna eftir fall Sovétríkjanna. Ponomarev varð framkvæmdastjóri upplýsingatæknisviðs fyrirtækisins sem og framkvæmdastjóri dótturfélags Yukos. Khodorkovsky var talinn ríkasti maður Rússlands árið 2003 vegna eignarhalds hans á Yukos.

Ponomarev hélt áfram að starfa með Khodorkovsky innan stofnunarinnar Opins Rússlands sem fulltrúi hennar en aðrir merkir stjórnarmenn í forsögu stofnunarinnar hafa verið Henry Kissinger og Lord Jacob Rothschild. Stofnuninni var falið að ýta undir frjálslyndi innan Rússlands, meðal annars með góðgerðarstarfsemi.

Frá 2005 til 2015 sat Khodorkovsky af sér fangelsisdóm vegna fjárdráttar og fjármálasvika, skattsvika og peningaþvættis vegna starfsemi hans við Yukos gas- og olíufyrirtækið. Khodorkovsky er búsettur í London en heldur áfram pólitískri starfsemi erlendis frá.

Alexei Navalny, andlit andstöðunnar við stjórnkerfi Pútíns, sem lifði af taugaeitursárás árið 2020, hefur kallað Ponomarev „glæpon“ í kjölfar Skolkovo málsins, samkvæmt fréttamiðlinum Meduza. Navalny situr nú inni eftir að hafa verið látinn laus til reynslu vegna ásakana um fjármálasvik. Hann var settur í fangelsi eftir komu hans til Rússlands frá Þýskalandi þar sem hann þáði læknismeðferð vegna taugaeitrunarinnar.

Fangelsisvist Navalny mun að líkindum vara í hið minnsta ellefu og hálft ár en hann á það á hættu að verða dæmdur til fimmtán ára til viðbótar á grundvelli nýlegra ásakana um öfgastefnu sem bornar hafa verið á hann. Í júní var Navanly settur í hámarksöryggisgæslu í alræmdu fangelsi en fregnir af fangapyntingum þar hafa verið tíðar.