Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en ári.

Flækjusagan

Þrjár orrustur og 42 ár sem breyttu stefnu heimsins

Um 5.400 kílómetrar eru í nokkurn veginn beinni loftlínu frá Zenta í Mið-Evrópu um smáþorpið Gulnabad í miðju Íran og til bæjarins Karnal norður af Delí, höfuðborg Indlands. Árin 1697, 1722 og 1739 voru háðar á þessum stöðum orrustur þar sem þrjú tyrknesk-ættuð stórveldi áttu í höggi við þrjá ólíka óvinaheri. Eigi að síður eru þessar orrustur tengdar á ákveðinn en óvæntan hátt, að mati Illuga Jökulssonar.

6. ágúst 2022 · 16:00

Illugi Jökulsson

skrifar

Það var síðdegis þann 11. september 1697. Mikið stríð Tyrkjaveldis við stórveldi Mið-Evrópu hafði staðið samfleytt í 14 ár. Ottómana-veldið tyrkneska hafði frá því fyrir 1400 sífellt aukist að íþrótt og frægð bæði í Mið-Austurlöndum, Norður-Afríku og á Balkanskaga og virtist enn í sóknarhug. En 1683 hafði Tyrkjum mistekist að ná Vínarborg sem hefði gert þeim kleift að deila og drottna í stórum hluta Evrópu.

Þeir fóru svo halloka í þessu stríði í nokkur ár en sneru þá snögglega við blaðinu og unnu nokkra afgerandi sigra. Evrópuríkið höfðu þá ekkert roð við Tyrkjum.

Prinsinn birtist

Og nú voru Mústafa 2. nýr soldán í Miklagarði og stórvesír hans komnir með 100 þúsund manna her norður til bæjarins Zenta sunnarlega á ungversku sléttunni. Og Tyrkir bjuggust til að endurheimta þá hluta Ungverjalands sem þeir höfðu áður tapað til hins austurríska Habsborgararíkis.

Mústafa vissi ekki annað en óvinaherinn væri víðs fjarri og fór …

Skráðu þig inn til að lesa

Þú færð tvær fríar áskriftargreinar í mánuði. Þú hefur síðan val um að styrkja óháða blaðamennsku með áskrift á hagstæðu verði, frá aðeins 3.390 krónum á mánuði.

Leiðbeiningar má nálgast á heimildin.is/leidbeiningar.

Kjósa

Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Deila

Athugasemdir (1)

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.

SSS

Sigurjón Smári Sverrisson skrifaði
6. ágúst 2022 19:29

Takk Illugi fyrir fróðlega flækjusögu.

0

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Tengdar greinar

Flækjusagan

Ótrúleg uppgötvun James Webb: Tveir Júmbóar flakka saman um Óríon-þokuna

Stjörnusjónaukinn knái gerir uppgötvun sem ENGINN hefði í alvörunni getað látið sér detta í hug

Flækjusagan

Nýtt risameginland eftir 250 milljón ár: Verður það helvíti á Jörð?

Leggið ykkur og sofið í 250 milljón ár. Það er langur svefn en segjum að það sé hægt. Og hvað blasir þá við þegar þið vaknið aftur? Í sem skemmstu máli: Heimurinn væri gjörbreyttur. Ekki eitt einasta gamalt kort eða hnattlíkan gæti komið að gagni við að rata um þennan heim, því öll meginlönd hefðu þá færst hingað og þangað...

Flækjusagan

Leyndardómsfullar vatnsbirgðir Líbíu

Hinar hræðilegu hörmungar í Derna hafa beint athyglinni að Líbíu sem hefur verið utan sjónsviðs fjölmiðlanna um skeið. En þótt landið sé þekkt fyrir þurrar eyðimerkur er þetta ekki í fyrsta sinn sem vatn hefur spilað stóra rullu fyrir landsmenn. Fyrsta líbíska þjóðin byggði tilveru sína á leyndum vatnsbólum.

Flækjusagan

Er „draugurinn“ fundinn? – Áður óþekkt tegund manna leyndist í helli í Kína

Sú var tíð að forsaga mannsins virtist einföld. Frá suðuröpum þróaðist homo habilis og síðan kom fram homo erectus og þegar hann hafði gengið sitt skeið birtist homo sapiens með hliðargrein Neanderdalsmanna. En vísindamenn hafa nú fyrir allnokkru afskrifað þessa einföldu mynd eftir að hafa komist á snoðir um að manntegundirnar voru í raun mun fleiri. Og nú er „ný“ tegund fundin í Kína sem ekki er gott að segja hvar passar inn í myndina.

Flækjusagan

Bestu vísbendingar um líf í geimnum fundnar á plánetunni K2-18b

Vísindamenn telja sig hafa fundið gastegundina dímetýlsúlfoxíð á plánetu í 120 ljósára fjarlægð. Á Jörðinni er sú gastegund aðeins afurð frá lifandi verum

Flækjusagan

Risavaxnir frændur fíla bjuggu nyrst á Grænlandi fyrir aðeins tveim milljónum ára

DNA-rannsóknir danskra vísindamanna í kaldri eyðimörk nyrst á Grænlandi skila óvæntum niðurstöðum

Mest lesið

Faraldur einmanaleika

„Einveran öskrar á mann“

Hér á landi er fólk sem glímir við einangrun og einmanaleika, deyr eitt og liggur látið án þess að andlát þess uppgötvast. Um tvisvar í mánuði er fagfólk kallað á vettvang slíkra atburða. Fjölskylda í hefðbundnu íbúðahverfi óttaðist lengi um nágranna sinn og reyndi ítrekað að kalla eftir aðstoð, þar til hann lést. Íbúar í Hátúni 10 þekkja þessar aðstæður, og sameinast í baráttunni við sáran einmanaleikann.

Fréttir

Þingmaður mætti undir áhrifum í þáttinn

Egill Helgason henti einu sinni klukku út í sal eftir að lokað var fyrir útsendingu á Silfri Egils. Guðni Ágústsson keyrði Egil heim eftir á og róaði hann.

Skýring

Seðlar, gull og gjafir

Þau svifu á vængjum ástarinnar heimshorna á milli. Hann bað hennar með söng við Taj Mahal. En nú eru þau komin á hálan ís ef ekki kaldan klaka, öldungadeildarþingmaðurinn og konan sem hann giftist. Ef gullstangirnar, lúxusbílinn og allt reiðuféð er fannst á heimili þeirra voru ekki mútur líkt og saksóknari heldur fram – hvaðan í ósköpunum komu þessi miklu verðmæti?

Viðtal

Fer á puttanum um firðina

Jamie Lee, sem er fædd og uppalin í Hong Kong, féll kylliflöt fyrir Íslandi þegar hún kom hingað í ferðalag. Nú rekur hún fyrirtækið Fine Food Islandica sem ræktar beltisþara í Steingrímsfirði og syndir stundum út að línunum til að athuga með þarabörnin sín.

Pistill

Sif Sigmarsdóttir

Ráðgátan um dularfullu samlokurnar

Við Íslendingar erum eins og maðurinn sem ásældist svo mjög föngulega konu að hann lét þess ógetið að hann kærði sig ekki um laxinn hennar.

Fréttir

Snorri leitar að ríkum og vondum bakhjörlum

Snorri Másson, ritstjóri Snorra Mássonar ritstjóra, leitar nú að fjárframlögum frá „ríku og vondu fólki“ sem vill styðja við nýja fjölmiðilinn hans sem ber heitið „Snorri Másson ritstjóri“. Hann segir áskrifendur að miðlinum hrannast inn.

Pistill

Bragi Páll Sigurðarson

Stríðið um athygli þína og reiði

Við töpuðum. Án þess að við tækjum eftir því var háð stríð um athygli okkar og við áttum ekki séns.

Mest lesið

1
Faraldur einmanaleika
3
„Einveran öskrar á mann“
Hér á landi er fólk sem glímir við einangrun og einmanaleika, deyr eitt og liggur látið án þess að andlát þess uppgötvast. Um tvisvar í mánuði er fagfólk kallað á vettvang slíkra atburða. Fjölskylda í hefðbundnu íbúðahverfi óttaðist lengi um nágranna sinn og reyndi ítrekað að kalla eftir aðstoð, þar til hann lést. Íbúar í Hátúni 10 þekkja þessar aðstæður, og sameinast í baráttunni við sáran einmanaleikann.
2
Fréttir
Þingmaður mætti undir áhrifum í þáttinn
Egill Helgason henti einu sinni klukku út í sal eftir að lokað var fyrir útsendingu á Silfri Egils. Guðni Ágústsson keyrði Egil heim eftir á og róaði hann.
3
Skýring
Seðlar, gull og gjafir
Þau svifu á vængjum ástarinnar heimshorna á milli. Hann bað hennar með söng við Taj Mahal. En nú eru þau komin á hálan ís ef ekki kaldan klaka, öldungadeildarþingmaðurinn og konan sem hann giftist. Ef gullstangirnar, lúxusbílinn og allt reiðuféð er fannst á heimili þeirra voru ekki mútur líkt og saksóknari heldur fram – hvaðan í ósköpunum komu þessi miklu verðmæti?
4
Viðtal
1
Fer á puttanum um firðina
Jamie Lee, sem er fædd og uppalin í Hong Kong, féll kylliflöt fyrir Íslandi þegar hún kom hingað í ferðalag. Nú rekur hún fyrirtækið Fine Food Islandica sem ræktar beltisþara í Steingrímsfirði og syndir stundum út að línunum til að athuga með þarabörnin sín.
5
Pistill
3
Sif Sigmarsdóttir
Ráðgátan um dularfullu samlokurnar
Við Íslendingar erum eins og maðurinn sem ásældist svo mjög föngulega konu að hann lét þess ógetið að hann kærði sig ekki um laxinn hennar.
6
Fréttir
1
Snorri leitar að ríkum og vondum bakhjörlum
Snorri Másson, ritstjóri Snorra Mássonar ritstjóra, leitar nú að fjárframlögum frá „ríku og vondu fólki“ sem vill styðja við nýja fjölmiðilinn hans sem ber heitið „Snorri Másson ritstjóri“. Hann segir áskrifendur að miðlinum hrannast inn.
7
Pistill
1
Bragi Páll Sigurðarson
Stríðið um athygli þína og reiði
Við töpuðum. Án þess að við tækjum eftir því var háð stríð um athygli okkar og við áttum ekki séns.
8
GreiningÍsland í mútum
Ísland í mútum
Aldrei hafa fleiri verið undir rannsókn vegna gruns um að hafa ýmist þegið eða greitt mútur á Íslandi. Sautján manns eru undir í fjórum rannsóknum Héraðssaksóknara og tveir til viðbótar fengu dóma nýlega. Þar til í fyrra voru múturannsóknir og dómar taldir á fingrum annarrar handar.
9
Leiðari
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
Þegar einveran öskrar á mann en þú mætir brosi í Bónus
Faraldur einmanaleika og félagslegrar einangrunar herjar á heiminn.
10
Fréttir
1
„Svívirðilegir glæpir“ í heimalandinu en eru samt send heim
Þrátt fyrir að á síðustu árum hafi yfirvöld í Venesúela og vopnahópar þeirra framið „svívirðilega glæpi“, kerfisbundnar pyndingar og aftökur, hefur kærunefnd útlendingamála staðfest úrskurði Útlendingastofnunar um að neita fólki þaðan um vernd.

Mest lesið í vikunni

Úttekt

Allur marinn og bólginn eftir flug til Rómar

Fólk sem notar hjólastól er ítrekað sett í hættulegar aðstæður þegar það ferðast með flugvélum. Viðmælendur Heimildarinnar hafa slasast í flugi og kvíða hverri flugferð. Þeir kalla eftir breytingum, betri þjálfun fyrir starfsfólk og möguleika á að þeir geti setið í sínum eigin stólum í flugi.

Faraldur einmanaleika

„Einveran öskrar á mann“

Fréttir

Fékk ekkert að vita fyrr en of seint: „Þú verður að koma og hjálpa mér“

Ungur maður frá Venesúela sem er kominn með tilboð um starf með fötluðu fólki hér á landi fékk ekki að vita af því að vísa ætti honum úr landi fyrr en of seint var fyrir hann að kæra ákvörðunina. Hann segir að lögmaðurinn sem honum var skipaður hafi ekki svarað vikum saman. Ekkert bíður hans í Venesúela, líklega ekki einu sinni hans eigin móðir.

Fréttir

Þingmaður mætti undir áhrifum í þáttinn

Egill Helgason henti einu sinni klukku út í sal eftir að lokað var fyrir útsendingu á Silfri Egils. Guðni Ágústsson keyrði Egil heim eftir á og róaði hann.

Skýring

Seðlar, gull og gjafir

Viðtal

Fer á puttanum um firðina

Fréttir

Reiknistofa bankanna varði tugum milljóna í greiðslulausn sem aldrei var notuð

Reiknistofa bankanna vann að þróun á nýrri greiðslulausn á árunum 2017 til 2019. Lausnin hét Kvitt og átti að virka þannig að fólk gæti borgað með henni í verslunum með beingreiðslum af bankareikningi. Lausnin hefði getað sparað neytendum stórfé í kortanotkun og færslugjöld. Hún var hins vegar aldrei notuð þar sem viðskiptabankarnir vildu það ekki.

Mest lesið í mánuðinum

ViðtalBrot Kjartans Adolfssonar

Bera ör barnæskunnar ævilangt: „Við vorum með sár úti um allt“

Linda ólst upp á heimili með dæmdum barnaníðingi og konu sem var síðar dæmd fyrir misþyrmingar gagnvart börnunum. Frá því að alsystir hennar leitaði til lögreglu leið eitt og hálft ár þar til Linda komst í fóstur. Á þeim tíma versnuðu aðstæður á heimilinu. Enn lengri tími leið þar til yngri systkini þeirra voru fjarlægð þaðan.

Viðtal

„Ég vona að ég eigi aldrei eftir að sökkva svo djúpt aftur“

Egill Helgason er á tímamótum. Hann er hættur með Silfrið sem lengi var kennt við hann sjálfan, helsta pólitíska umræðuþátt landsins. Hann segist í upphafi hafa skolfið eins og lauf í vindi þegar hann var í sjónvarpi en elski nú að vera í beinni. Egill kynntist eiginkonu sinni á nektarstað og þau eignuðust son ári síðar. Hann rifjar upp þegar ölvaður þingmaður mætti til hans í settið og þegar hann fleygði vatnskönnu út í sal í reiðikasti. Egill hefur háð sína glímu við kvíða og þunglyndi, og upplifði sinn versta tíma þegar Trump var kosinn forseti Bandaríkjanna.

Viðtal

Eitruð jákvæðni hefur neikvæðar afleiðingar

Að hafa jákvæðni að leiðarljósi getur létt lundina, auðveldað daglegar athafnir og hjálpað okkur að takast á við lífið og tilveruna. En það er ekki alltaf jákvætt að vera jákvæður. Jákvæðni getur nefnilega verið eitruð.

FréttirHinsegin bakslagið

Reykjavíkurborg tilkynnir Samtökin 22 til lögreglu

Skóla- og frístundaráð Reykjavíkur hefur gert skólastjórnendum í grunnskólum Reykjavíkur viðvart um að óboðnir gestir frá Samtökunum 22 hafi komið í Langholtsskóla síðastliðinn fimmtudag. Eru skólastjórnendur beðnir að undirbúa starfsfólk fyrir slíkar uppákomur. Fólkið frá samtökunum 22 tók meðal annars upp myndbönd af starfsfólki skólans. Málið hefur verið tilkynnt til lögreglu.

FréttirJarðefnaiðnaður í Ölfusi

Elliði telur sig vera undanþeginn siðareglum Ölfuss

Í siðareglum kjörinna fulltrúa í Ölfusi kemur fram að þær eigi við um alla þá sem sitja í nefndum og ráðum á vegum sveitarfélagsins. Elliði Vignisson situr í nefndum á vegum bæjarstjórnar Ölfuss auk þess sem hann situr alla bæjarstjórnar- og bæjarráðsfundi. Hann telur sig samt vera undanþeginn siðareglum kjörinna fulltrúa sem koma eiga í veg fyrir hagsmunaárekstra.

Fréttir

Skaðlegar snyrtivörur: „Fólk er að veikjast“

Una Emilsdóttir umhverfislæknir segir að í hillum verslana á Íslandi sé „allt morandi í skaðlegum snyrtivörum“. Rannsóknir á langtímaáhrifum óæskilegra efna í snyrtivörum séu fáar og Una segir að afleiðingarnar séu þegar farnar að koma fram. Fólk sé farið að veikjast.

ÚttektJarðefnaiðnaður í Ölfusi

Leynd yfir viðskiptum Elliða við námufjárfesta í Ölfusi: „Það er bara mitt mál“

Íbúar Ölfuss standa nú frammi fyrir því að ákveða hvort Þorlákshöfn eigi að verða námubær til framtíðar. Stærðarinnar mölunarverksmiðja þýska steypurisans Heidelberg er plönuð í túnfætinum. Samhliða á Elliði Vignisson bæjarstjóri í fasteignaviðskiptum við námufjárfestana Einar Sigurðsson og Hrólf Ölvisson sem eru sveipuð leynd.

Mest lesið í mánuðinum

1
ViðtalBrot Kjartans Adolfssonar
7
Bera ör barnæskunnar ævilangt: „Við vorum með sár úti um allt“
Linda ólst upp á heimili með dæmdum barnaníðingi og konu sem var síðar dæmd fyrir misþyrmingar gagnvart börnunum. Frá því að alsystir hennar leitaði til lögreglu leið eitt og hálft ár þar til Linda komst í fóstur. Á þeim tíma versnuðu aðstæður á heimilinu. Enn lengri tími leið þar til yngri systkini þeirra voru fjarlægð þaðan.
2
Viðtal
1
„Ég vona að ég eigi aldrei eftir að sökkva svo djúpt aftur“
Egill Helgason er á tímamótum. Hann er hættur með Silfrið sem lengi var kennt við hann sjálfan, helsta pólitíska umræðuþátt landsins. Hann segist í upphafi hafa skolfið eins og lauf í vindi þegar hann var í sjónvarpi en elski nú að vera í beinni. Egill kynntist eiginkonu sinni á nektarstað og þau eignuðust son ári síðar. Hann rifjar upp þegar ölvaður þingmaður mætti til hans í settið og þegar hann fleygði vatnskönnu út í sal í reiðikasti. Egill hefur háð sína glímu við kvíða og þunglyndi, og upplifði sinn versta tíma þegar Trump var kosinn forseti Bandaríkjanna.
3
Viðtal
Eitruð jákvæðni hefur neikvæðar afleiðingar
Að hafa jákvæðni að leiðarljósi getur létt lundina, auðveldað daglegar athafnir og hjálpað okkur að takast á við lífið og tilveruna. En það er ekki alltaf jákvætt að vera jákvæður. Jákvæðni getur nefnilega verið eitruð.
4
FréttirHinsegin bakslagið
11
Reykjavíkurborg tilkynnir Samtökin 22 til lögreglu
Skóla- og frístundaráð Reykjavíkur hefur gert skólastjórnendum í grunnskólum Reykjavíkur viðvart um að óboðnir gestir frá Samtökunum 22 hafi komið í Langholtsskóla síðastliðinn fimmtudag. Eru skólastjórnendur beðnir að undirbúa starfsfólk fyrir slíkar uppákomur. Fólkið frá samtökunum 22 tók meðal annars upp myndbönd af starfsfólki skólans. Málið hefur verið tilkynnt til lögreglu.
5
FréttirJarðefnaiðnaður í Ölfusi
5
Elliði telur sig vera undanþeginn siðareglum Ölfuss
Í siðareglum kjörinna fulltrúa í Ölfusi kemur fram að þær eigi við um alla þá sem sitja í nefndum og ráðum á vegum sveitarfélagsins. Elliði Vignisson situr í nefndum á vegum bæjarstjórnar Ölfuss auk þess sem hann situr alla bæjarstjórnar- og bæjarráðsfundi. Hann telur sig samt vera undanþeginn siðareglum kjörinna fulltrúa sem koma eiga í veg fyrir hagsmunaárekstra.
6
Fréttir
1
Skaðlegar snyrtivörur: „Fólk er að veikjast“
Una Emilsdóttir umhverfislæknir segir að í hillum verslana á Íslandi sé „allt morandi í skaðlegum snyrtivörum“. Rannsóknir á langtímaáhrifum óæskilegra efna í snyrtivörum séu fáar og Una segir að afleiðingarnar séu þegar farnar að koma fram. Fólk sé farið að veikjast.
7
ÚttektJarðefnaiðnaður í Ölfusi
8
Leynd yfir viðskiptum Elliða við námufjárfesta í Ölfusi: „Það er bara mitt mál“
Íbúar Ölfuss standa nú frammi fyrir því að ákveða hvort Þorlákshöfn eigi að verða námubær til framtíðar. Stærðarinnar mölunarverksmiðja þýska steypurisans Heidelberg er plönuð í túnfætinum. Samhliða á Elliði Vignisson bæjarstjóri í fasteignaviðskiptum við námufjárfestana Einar Sigurðsson og Hrólf Ölvisson sem eru sveipuð leynd.
8
Fréttir
4
Harðsvíraðir Sjálfstæðismenn tóku yfir og losuðu sig við Egil út af pólitík
Egill Helgason hefur haft dagskrárvald í umræðum um íslenska pólitík í meira en tvo áratugi. Fyrst á Skjá einum, svo á Stöð 2 og loks á RÚV. Nú er hann hættur. En ýmislegt hefur gengið á yfir árin.
9
Úttekt
1
Allur marinn og bólginn eftir flug til Rómar
Fólk sem notar hjólastól er ítrekað sett í hættulegar aðstæður þegar það ferðast með flugvélum. Viðmælendur Heimildarinnar hafa slasast í flugi og kvíða hverri flugferð. Þeir kalla eftir breytingum, betri þjálfun fyrir starfsfólk og möguleika á að þeir geti setið í sínum eigin stólum í flugi.
10
Faraldur einmanaleika
3
„Einveran öskrar á mann“
Hér á landi er fólk sem glímir við einangrun og einmanaleika, deyr eitt og liggur látið án þess að andlát þess uppgötvast. Um tvisvar í mánuði er fagfólk kallað á vettvang slíkra atburða. Fjölskylda í hefðbundnu íbúðahverfi óttaðist lengi um nágranna sinn og reyndi ítrekað að kalla eftir aðstoð, þar til hann lést. Íbúar í Hátúni 10 þekkja þessar aðstæður, og sameinast í baráttunni við sáran einmanaleikann.