Sæból fjárfestingarfélag, sem hélt utan um rekstur íslenska útgerðarfélagsins Samherja í Namibíu, seldi fiskveiðikvóta sinn á Íslandi til annars félags í Samherjastæðunni árið 2020. Sæból var um mitt ár í 28. sæti yfir stærstu kvótaeigendur á Íslandi með tæplega 3.200 tonn, í þorski og grálúðu. Um var að ræða 0,75 prósent af heildarkvótanum við Ísland. Nú er félagið hins vegar ekki lengur kvótaeigandi hér á landi. Dótturfélag Samherja, Útgerðarfélag Akureyringa, keypti þennan kvóta félagsins fyrir tæplega 13,1 milljón dollara árið 2020 eða sem nemur rúmlega 1.664 milljónum króna.

Sæból, sem áður hét Polaris Seafood, hafði fyrir þetta haldið á verulegum aflaheimildum við Ísland fyrir Samherja um margra ára skeið.

Þetta sama félag hélt svo meðal annars utan um eignarhluti Samherja í annarri Afríkuútgerð, Kötlu Seafood sem veiddi aðallega í Marokkó og Máritaníu fram til ársins 2013. Sæból á tvö dótturfélög á Kýpur, Esju Seafood og Esju Shipping, sem saman áttu eignir upp á tæplega 150 milljónir dollara í árslok 2020, eða 19 milljarða króna í árslok 2020, samkvæmt ársreikningi Sæbóls.

Um söluna á kvótanum til Útgerðarfélags Akureyringa segir í ársreikningnum: „Félagið seldi rekstrarfjármuni sína í árslok 2020 til Útgerðarfélags Akureyringa ehf., sem er dótturfélag Samherja hf.“ Með rekstrarfjármunum er átt við aflaheimildir, kvóta.

Samhliða því að Sæból seldi kvóta sinn á Íslandi til annars Samherjafélags þá hætti eignarhald þess að vera á hendi íslensks félags. Í upphafi árs var félagið í eigu Samherja Holding ehf., sem meðal annars á hlutabréf Samherjasamstæðunnar í Eimskipafélagi Íslands, en í lok árs var félagið komið í hendur fyrirtækis í Hollandi sem heitir Alda Seafood Holding BV.  Stundin hefur áður greint frá flutningi eigna í samstæðu Samherja til Hollands. 

Félagið til rannsóknar frá árinu 2019

Rekstur Samherja í Namibíu hefur verið til rannsóknar hjá namibískum og íslenskum yfirvöldum frá því í lok árs 2019 eftir að greint var frá mútugreiðslum útgerðarinnar til áhrifamanna í Namibíu í Kveik, Stundinni, Wikileaks og Al Jazeera. Í ársreikningi Sæbóls fjárfestingarfélags kemur fram, líkt og raunar áður hefur verið sagt frá opinberlega ítrekað, að Samherji hafi lagt reksturinn í Namibíu af eftir að greint var frá þessum upplýsingum.

Lítið hefur spurst út um gang rannsóknarinnar á Íslandi en Stundin hefur áður greint frá yfirheyrslum á hendur nokkrum starfsmönnum og fyrrverandi starfsmönnum Samherja. Eftir því sem næst verður komist er rannsóknin í fullum gangi en COVID-19 faraldurinn hægði á henni, meðal annars vegna örðugleika á samskiptum og samvinnu við yfirvöld í Namibíu. 

Tala ennþá um „ásakanir" JóhannesarSamherji stillir rannsókn Namibíumálsins upp þannig að um sé að ræða „ásakanir" Jóhannesar Stefánssonar.

Mynd: Davíð Þór

Um rannsóknina og þessa aflögðu starfsemi segir í ársreikningi Sæbóls: „Í október 2019 sakaði fyrrverandi starfsmaður erlends dótturfélags Samherja Holding [Jóhannes Stefánsson] félagið og starfsmenn samstæðunnar um lögbrot. Félagið tók þessar ásakanir alvarlega og réð stjórn félagsins strax til sín alþjóðlegu lögmannstofuna Wikborg Rein til að framkvæma ítarlega rannsókn á starfsemi dótturfélaga sem tengdust starfseminni í Namibíu.

Rannsókn Wikborg Rein var mjög yfirgripsmikil og voru niðurstöður hennar kynntar stjórn félagsins í júlí 2020. Ásakanirnar eru til rannsóknar hjá yfirvöldum í Namibíu og á Íslandi en ekki hefur verið höfðað mál á hendur félaginu. Félagið hefur mótmælt öllum ásökunum um lögbrot og gert grein fyrir sjónarmiðum sínum opinberlega. Það hefur fjallað ítarlega um hvað fór úrskeiðis í rekstrinum í Namibíu og hvers vegna. Gripið hefur verið til víðtækra ráðstafana til að koma í veg fyrir að slík atvik geti hent á ný. Mikilvægir hagsmunaaðilar sem félagið á í samskiptum við, bankar, birgjar og stórir viðskiptavinir hafa haldið tryggð við félagið. Starfsemi dótturfélaga í Namibíu var lögð niður í árslok 2019 og hefur verið lögð áhersla á að dótturfélög í landinu muni uppfylla skyldur gagnvart namibískum yfirvöldum.“

Eitt af því sem er áhugavert við þessi orð um að „mikilvægir hagsmunaðilar“ hafi haldið tryggð við félagið er að þau eru ekki alveg sönn. Eins og greint var frá í fjölmiðlum hætti meðal annars DNB-bankinn norski að þjónusta Samherja í kjölfar Namibíumálsins auk þess sem fyrirtækið skipti um endurskoðanda hér á landi. 

Kröfur í Nambibíu og Færeyjum

Í ársreikningi Sæbóls er einnig fjallað um það að stjórnvöld í Namibíu og Færeyjum hafi gert kröfur á hendur namibískum félögum Samherja sem lögð hafa verið niður í kjölfar Namibíumálsins. Um er að ræða kröfur vegna ætlaðra vangreiddra skatta meðal annars en í Namibíumálinu var meðal annars greint frá notkun Samherja á félagi í skattaskjólinu Máritíus. Þá er einnig greint frá skattrannsókn færeyskra yfirvalda á Samherja vegna vangreiddra skatta af launum áhafna útgerðarinnar þar í landi. 

Um þessi tvö mál segir í ársreikningnum:  „Stjórnvöld í Namibíu hafa stofnað til nokkurra skatta- og annarra lögfræðilegra krafna á hendur namibískum dótturfélögum samstæðunnar. Þar á meðal er mögulegt endurmat á skattgreiðslum að fjárhæð 318 milljónum Namibíudala (22 millj. Bandaríkjadala). Niðurstöðu þess og tengdum málskostnaði er ekki hægt að áætla með nægilegri vissu. Stjórnendur fyrirtækisins hafa mótmælt þessum kröfum. Samherji hf., hefur greitt fyrir hönd Sp/f Tindhólms, dótturfélags Sæbóls fjárfestingafélags ehf., samtals um 17 milljónir danskra króna til færeyskra skattyfirvalda vegna óvissu um gildi skattfrelsis fyrir ákveðna áhafnarmeðlimi. Skattyfirvöld í Færeyjum hafa tilkynnt dótturfélagið Sp/F Tindhólm til lögreglu. Málið snýst um tilkynningu til færeyskra yfirvalda varðandi áhöfn um borð í skipum sem skráð eru í alþjóðlegri og landsskipaskrá Færeyja. Óljóst er hvort eða hvernig færeysk skattayfirvöld og lögregla munu fylgja málinu eftir.“