Arnar Kormákur Friðriksson lögmaður skoðar möguleikann á að stefna ríkinu fyrir hönd systranna Önnu Gílaphon Kjartansdóttur og Lindu Biu Kjartansdóttur. Fyrst neitaði bótasjóður að greiða út miskabætur vegna þess að kynferðisbrot föður þeirra voru framin erlendis. Síðan hætti hann að svara. Systurnar hafa því varið síðustu árum í að berjast fyrir því að fá greiddar miskabætur sem þeim voru dæmdar, án árangurs. 

Ólust upp hjá dæmdum barnaníðingi

Systurnar ólust upp hjá dæmdum barnaníðingi án þess að nokkurt eftirlit væri haft með heimilinu. Faðir þeirra, Kjartan Adolfsson, hafði hlotið dóm fyrir að brjóta gegn elstu dóttur sinni og var dæmdur í sjö ára fangelsi árið 2019 fyrir kynferðisbrot gagnvart Önnu og Lindu. Áður hafði stjúpmóðir þeirra, Tipvipa Arunvongwan, verið dæmd í tíu mánaða fangelsi árið 2016 fyrir að vanvirða og ógna heilsu þeirra og velferð með líkamlegum refsingum og misþyrmingum. Anna lýsti reynslu sinni af ólýsanlegu ofbeldi á heimilinu í ítarlegu viðtali við Stundina í janúar 2018. Áður hafði eldri systir þeirra, Guðrún Kjartansdóttir, stigið fram og greint frá brotum föður síns. 

Nú berjast systurnar fyrir því að fá greiddar miskabætur, sem þau Kjartan og Tipvipa voru dæmd til að greiða þeim.

„Æskunni var rænt af okkur. Við höfum aldrei átt eðlilegt líf,“ segir Linda og bætir við að þær systur hafi búið við frelsi í svo skamman tíma. „Mér þætti rétt að fá allavega eitthvað í staðinn fyrir allt sem tekið var frá okkur og við getum aldrei fengið til baka.“

Þríþætt krafa

Mál systranna gagnvart bótasjóði er þríþætt. Fyrst ber að nefna kröfu um greiðslu bóta sem faðir þeirra var dæmdur til að greiða með dómi Landsréttar árið 2019, síðan er það greiðsla bóta sem stjúpmóðir þeirra var dæmd til að greiða árið 2016 og loks bætur vegna annarra brota sem hún var dæmd fyrir gagnvart þeim.

Faðir þeirra var dæmdur til að greiða Önnu 3,5 milljónir og Lindu 3 milljónir. Í fyrra málinu gagnvart stjúpmóður þeirra var upphæð miskabóta 1 til 1,5 milljónir fyrir hvora systur. Loks voru það 800 þúsund krónur sem hún átti að greiða þeim vegna dóms sem féll í Héraðsdómi Austurlands árið 2020. Þær bætur voru að endingu greiddar, eftir langa bið, en annað hafa þær ekki fengið.

Systrunum þykir bæði ósanngjarnt og skrítið hversu treg stjórnvöld eru að greiða út þessar bætur. „Ég skil það ekki,“ segir Linda. „Ég veit um fullt af fólki sem hefur fengið greiddar bætur þótt því hafi verið dæmdar lægri bætur en okkur.“

Neituðu því brotin voru framin erlendis

Fyrir hönd systranna sendi Arnar Kormákur fyrst kröfu í janúar 2019 vegna brota stjúpmóðurinnar, sem var ítrekuð í september 2019 og margoft síðan, en hefur ekki enn verið svarað. Eftir að dómur Landsréttar yfir föður þeirra lá fyrir sendi hann kröfu í apríl 2019. Bótasjóður dró að svara en systurnar fengu að endingu höfnun á þeim forsendum að þar sem kynferðisbrot föður þeirra voru framin utan Íslands bæri ríkinu ekki að borga miskabæturnar, þótt um íslenska ríkisborgara sé að ræða. „Hvaða munur er á því hvort hann braut á okkur í Taílandi eða á Íslandi? Það er jafn slæmt fyrir sál okkar,“ spyr Anna og segir að þeim hafi sárnað mjög yfir þessum undanbrögðum bótasjóðs. „Ég skil ekki hvað er svona erfitt við þetta,“ bætir Linda við. 

Fyrir hönd systranna stefndi lögmaðurinn bótasjóði vegna þessarar ákvörðunar, sem héraðsdómur felldi úr gildi þann 11. ágúst 2021, þannig að nú er óumdeilt að þær eiga rétt á greiðslu úr bótasjóði þótt brotin hafi verið framin erlendis. Síðan hafa hins vegar engin svör borist, þrátt fyrir að lögmaður þeirra hafi margítrekað kröfur um greiðslu, bæði með tölvupóstum og símtölum. Og nú er honum nóg boðið: „Lög um bætur til þolenda afbrota voru sett með það að markmiði að styrkja stöðu brotaþola, sem dæmdar hafa verið bætur í sakamáli vegna þess tjóns sem af refsiverðum brotum hlaust. Það er með öllu óásættanlegt að brotaþolar þurfi að bíða í mörg ár með að fá úrlausn slíkra mála gagnvart ríkinu, að afloknu því langa og stranga ferli sem sakamálin eru. Í þessu máli er óhjákvæmilega nú til skoðunar að stefna ríkinu vegna þessarar málsmeðferðar. Yrði það þá í annað sinn sem þær þyrftu að leita til dómstóla vegna ágreinings við ríkið um greiðslu þessara bóta.“

Dreymir um öruggt heimili

Systurnar dreymir báðar um að eiga öruggt heimili til framtíðar. Anna er gengin í hjónaband, orðin móðir og búin að finna hús með mikla möguleika, sem hana dreymir um að kaupa. Þar er bæði gestahús og hesthús og hún sér fyrir sér framtíðarsýn þar sem sonur hennar getur gengið frjáls um sveitina og leikið sér. „Ég held að þetta væru góð kaup og hægt að nýta húsnæðið vel.“ Ef þetta gengur eftir sér fósturmóðir þeirra systra fyrir sér að kaupa húsnæðið með henni. „Mér finnst gott að tilheyra einhvers staðar,“ segir Anna, sem kallar föður sinn aldrei annað en Kjartan og segir að ef hann geti ekki greitt miskabæturnar, eigi bótasjóður að greiða þær út og faðir hennar standi þá í skuld við ríkið. „Lögmaður okkar er búinn að reyna að sækja bætur til ríkisins en það vill ekkert fyrir okkur gera.“