„Þetta er ópólitískur umræðuvettvangur sem tekur ekki afstöðu til málflutnings einstakra aðila. Það er grundvallarprinsipp í uppbyggingu og eðli Arctic Circle,“ segir Ólafur Ragnar Grímsson, stjórnarformaður stofnunarinnar Hringborðs Norðurslóða (e. Arctic Circle) og fyrrverandi forseti Íslands, í samtali við Stundina aðspurður um skoðanir stofnunarinnar og sínar á þeirri ákvörðun Íslands og annarra aðildarþjóða að hætta þátttöku í Norðurskautsráðinu vegna Úkraínustríðsins. Ástæðan er sú að Rússland er í Norðurskautsráðinu.

Í viðtali við Stundina segir hann: „Það vita allir sem fylgst hafa með starfi Norðurskautsráðisins að þetta er stefnubreyting. Ég er bara að lýsa atburðarásinni. Það er hvorki mitt hlutverk né Arctic Circle að taka afstöðu til einstakra aðgerða íslenskra ríkisstjórna. Ég hef passað mig á því eftir að ég hætti sem forseti að lýsa ekki afstöðu minni til einstakra ákvarðana ríkisstjórnarinnar,“ segir Ólafur Ragnar en í viðtali í Silfrinu um helgina lýsti hann því yfir að þessi ákvörðun Íslands væri „stefnubreyting“  í starfi Norðurskautsráðsins. 

Aðspurður sagði Ólafur Ragnar í viðtalinu í Silfrinu: „Það verður mjög erfitt að reka einhverja árangursríka Norðurslóðasamvinnu án þess að hafa Rússana við borðið. Nú tóku önnur ríki í Norðurskautsráðinu, þessi sjö [...] , ákvörðun um það að hætta á mæta á fundi Norðurskautsráðsins í Rússlandi. Það er kannski skiljanleg ákvörðun en hún vekur líka upp spurningar: Hvað svo? Hvað þarf Rússland að gera til að menn fari að mæta aftur. Á næsta ári taka Norðmenn við formennsku í Norðurskautsráðinu. Munu Rússarnir þá mæta þar ef þessi sjö ríki hafa ekki mætt? Því miður er það þannig að samvinnu á Norðurslóðum er að vissu leyti upp í loft vegna þessarar atburðarásar og það er því leyti stefnubreyting að því leytinu til að þrátt fyrir stríðið í Írak, á Krímskaga og Sýrland og þetta allt saman að það var ríkjandi skoðun innan Norðurskautaráðsins að láta ekki styrjaldir og atburði í öðrum heimshlutum hafa áhrif á þessa samvinnu innan Norðurskautsráðsins. En það er breytt.“

Miðað við orð Ólafs Ragnars þá tekur hann ekki afstöðu með eða á móti þessari ákvörðun íslenska ríkisins. Hann segist einfaldlega hafa verið verið að lýsa atburðarás. 

Fordæmir stríðið en spyr hvað eigi að gera

Viðtalið við Ólaf Ragnar í Silfrinu vakti talsverða athygli og umtal þegar það var birt um helgina og gagnrýndu sumir Ólaf Ragnar fyrir að draga taum Rússlands. Ólafur Ragnar hitti Vladimír Pútín, forseta Rússlands, oft þegar hann var forseti Íslands. 

Ólafur Ragnar segir hins vegar að hann dragi ekki taum Pútíns. „Í fyrsta lagi er það algjör misskilningur að ég sé að bera blak af Rússlandi og Pútín. Þvert á móti tók ég mjög sterkt til orða varðandi þær hörmungar sem þetta stríð hefur haft í för með sér. Í öðru lagi hef ég alltaf litið á mig sem þátttakanda í opinni og frjálsri umræðu og hef aldrei verið neitt sérstaklega viðkvæmur fyrir því að menn væru á annarri skoðun en ég. Því það er eiginlega ekki hægt að vera lýðræðissinni og vera svo viðkvæmur fyrir því að fólk sé á annarri skoðun. Það er ekki í anda lýðræðissinna að krefjast þess að allir hrópi húrra fyrir því sem maður segir. Ef þú ert sannur lýðræðissinni þá hlýtur þú að bjóða velkomna þá sem eru á annarri skoðun.“ 

Ólafur Ragnar segir að hans helsta gagnrýni á Vesturlönd varðandi stríðið í Úkraínu snúist um það að Bandaríkin og Evrópusambandið hafi dregið Úkraínu á asnaeyrunum með inngöngu landsins í NATO. „Eins og ég sagði í þættinum þá finnst mér að við þurfum að horfast í augu við það að bæði NATO og Evrópusambandið hafa gefið Úkraínu yfirlýsingar um að bjóða landinu að ganga í NATO og Evrópusambandið án þess að ætla að efna það. Hverjir bera fórnarkostnaðinn af því. Það eru þessar 3 milljónir sem nú eru á flótta. Það ber auðvitað að fordæma Rússland afdráttarlaust fyrir þessa innrás en það þarf líka að fara í þá umræðu af hverju þetta gerist einmitt í þessu landi. Er það þá stefna NATO og Evrópusambandsins að það eigi bara að halda áfram að láta Úkraínumenn þjást og berjast? Hvaða tæki eigum við sem duga til að stoppa Pútín og Rússland, ég varpaði fram þeirri spurningu. Mér finnst við þurfa að hafa heiðarleika, líka þeir sem gagnrýna mig, til að spyrja þeirrar spurningar hvort NATO og Evrópusambandið ætli að gera eitthvað til að stoppa stríðið. Ég taldi mig vera að tala með mikilli samúð út frá örlögum þessarar þjóðar,“ segir Ólafur Ragnar. 

Íslenska ríkið styrkir Hringborðið um 15 milljónir

Ólafur Ragnar stofnaði Hringborð Norðurslóða árið 2013 og er það eitt af þeim verkefnum sem hann hefur einbeitt sér að eftir að hann hætti sem forseti. Segja má að Hringborðið sé eitt af hans helstu hugðarefnum. Íslenska ríkið styrkir Hringborð Norðurslóða um 15 milljónir króna á ári. Þar að auki styrkja forsætisráðuneytið og utanríkisráðuneytið stofnunina með því að lána henni húsnæði í tengslum við árleg þing sem Hringborðið heldur hér á landi. 

Hringborð Norðurslóða hefur haldið ráðstefnur sínar í Hörpu í gegnum árin og er styrkurinn frá íslenska ríkinu skilyrtur þannig að hann verði að renna í leigu á ráðstefnuhúsinu. 

Verður kannski rætt Ólafur Ragnar Grímsson segir að vera Artur Niko­la­yevich Chil­ing­arov í heiðursráði Arctic Circle verði kannski rædd á vettvangi stofnunarinnar.

Þingmaður Sameinaðs Rússlands í heiðursráðinu

Eitt af því sem hefur verið bent á eftir viðtalið við Ólaf Ragnar í Silfrinu er að þingmaður flokks Vladimírs Pútíns Rússlands, Artur Niko­la­yevich Chil­ing­arov, sitji í heiðursráði Hringborðs Norðurslóða. Fjallað var um þingmanninn í Kjarnanum. Í flokknum Sameinað Rússland eru meðal annars fjölmargir þekktir aðilar sem fjallað hefur verið í gegnum árin sem valdatíð Pútíns hefur staðið yfir, meðal annars FSB-njósnarinn Andrei Lugovoi sem grunaður er um að hann drepið einn gagnrýnanda Pútíns, Alexander Litvinenko, með geisluvirku eitri í London. Enginn situr sem þingmaður í þessum flokki Pútíns án þess að vera stuðningsmaður hans eða njóta velvilja hans. 

Aðspurður um hvort það sé heppilegt að þingmaður úr flokki Vladimírs Pútsíns sitji í heiðursráði Hringborðsins segir Ólafur Ragnar. ,,Ekkert þeirra sem situr í heiðursráði Arctic Circle hefur haft neitt hlutverk í störfum Arctic Circle. Arctic Circle hefur heldur ekki neinar skoðanir á skoðunum þessa fólks á öðrum vettvangi. Artur Chil­ing­arov er einn fremsti landkönnuður Rússa á síðustu 50 árum á Norðurslóðum og var forseti rússneska landfræðifélagsins. Hann er fyrst og fremst þarna út af því. Eins og tíðkast alþjóðlega þegar nýir aðilar eru settir á laggirnar þá eru ýmsir aðilar fengnir til að setjast í það sem kallast heiðursráð,“segir hann. 

Ólafur Ragnar segir að staða Artur Chil­ing­arov í heiðursráði Hringborðs Norðurslóða hafi ekki verið rædd eftir að stríðið braust út í Úkraínu en að hún verði það kannski. 

Framkvæmdastjóri: Ekki skoðanir Hringborðsins

Á heimasíðu Hringborðs Norðurslóða er að finna grein eftir erlendan fræðimann, Dr. Elizabeth Buchanan, þar sem hún gagnrýnir þá ákvörðun ríkjanna í Norðurskautsráðinu að leggja niður störf tímabundið. Framkvæmdastjóri Hringborðsins, Ásdís Ólafsdóttir, segir að skoðun fræðimannsins sé ekki opinber skoðun Hringborðsins enda hafi stofnunin ekki pólitískar skoðanir. „Þetta eru hennar sjónarmið. Við tökum það skýrt fram í lok þessarar greinar að þetta eru skoðanir viðkomandi einstaklings og ekki sjónarmið Hringborðsins. Hringborðið er bara opinn lýðræðislegur og ópólitískur vettvangur fyrir umræðu. Við munum birta aðra grein eftir fræðimann þar sem gagnstæð sjónarmið koma fram þar sem hann styður ákvörðun þessara ríkja.“ 

Orðrétt segir í grein fræðimannsins: „Sú ákvörðun sjö af átta aðildarþjóðum Norðurskautsráðsins; Kanada, Finnlands, Íslands, Danmerkur, Noregs, Svíþjóðar og Bandaríkjanna að hætta samvinnu við Moskvu með því að taka sér pásu frá starfi ráðsins kann að lýsa traustri siðferðilegri afstöðu sem byggist á tilteknum gildum. En til lengri tíma litið mun þessi ákvörðun vera katastrófískt val. Þjóðir á norðurskautasvæðinu eru að taka siðferðilega skammtímahagsmuni fram yfir mikilvæga langtímahagsmuni á Norðurslóðum.“

Hitti Pútín oftÓlafur Ragnar Grímsson hitti Vladimír Pútín oft þegar hann var forseti Íslands.

Óljóst hvort Rússar taki þátt

Aðspurð um hvort þau sjónarmið sem komu fram hjá Ólafi Ragnari í Silfrinu, sem hann segir að séu bara lýsandi viðhorf á atburðarás, endurspegli skoðanir eða sýn Hringborðs Norðurslóða segir Ásdís Ólafsdóttir að svo sé ekki. Aðspurð um hver aðkoma Ólafs Ragnars að dagsdaglegu starfi Hringborðsins þá segir Ásdís að hún sé talsverð. „Aðkoma hans er þannig að hann fylgist vel með hvað við erum að gera. Hann er uppfærður um vinnuna, stýrir sumu og kemur með hugmyndir og leiðbeiningar og hlustar á okkar hugmyndir. Þetta er bara gott samtal á milli okkar og við erum í talsverðum samskiptum. Ég held að þátttaka hans á þinginu okkar sé lýsandi fyrir hans þátttöku; hann hefur stjórnað panelum þar og haldið erindi. Það er mjög gaman að vinna með honum í þessu.“

Ásdís segir aðspurð að Úkraínustríðið hafi nú þegar haft talsverð áhrif á starfsemi Hringborðs Norðurslóða. Hún segir að miðað við stöðuna í dag þá muni fulltrúum Rússlands ekki vera boðið á ráðstefnu stofnunarinnar sem haldin verður á Grænlandi í haust.  „Já, það hefur þegar haft mikil áhrif. Við erum í miklum samskiptum við ríkisstjórnir í heiminum og þær hafa sín protókoll í samskiptum við Rússland. Það verður engin pólitísk þátttaka frá Rússlandi á ráðstefnum okkar í ár, við erum ekki að senda út boðsbréf til Rússlands. Það hafa verið skilaboð frá ríkisstjórnum um takmarkaða þátttöku Rússa á þessum ráðstefnum. Við erum með fyrstu ráðstefnuna okkar í haust og það er auðvitað ómögulegt að vita hvernig landslagið mun líta út þá,“ segir Ásdís. 

Um þetta atriði, og framtíð samstarfs þjóðanna á Norðurslóðum almennt, segir Ólafur Ragnar: „Þessir þjóðir í Norðurskautsráðinu tóku þessa ákvörðun og síðan verður bara að koma í ljós hvaða áhrif hún hefur. Það getur enginn svarað því á þessu stigi.“