Willum Þór Þórsson, nýr heilbrigðisráðherra, hefur í þrígang lagt fram frumvarp í því skyni að heimila rekstur spilavíta hér á landi. Frumvarpið lagði hann fram í tvígang árið 2014 og í þriðja skiptið árið 2015. Það náði ekki fram að ganga.

Rannsóknir benda til að verulegur hluti tekna spilavíta komi frá þeim sem eiga við spilafíkn að stríða. Litið er á spilafíkn sem lýðheilsuvanda og hefur Lýðheilsusjóður, sem heilbrigðisráðherra skipar stjórn yfir, á síðustu þremur árum veitt tæpum 3,5 milljónum til forvarnarstarfs, meðferðar og rannsókna á spilafíkn.

Rannsóknir á spilavanda 16 til 18 ára ungmenna hér á landi sýnir að spilavandi er á bilinu 2-3 prósent. Árið 2012 sýndi rannsókn fram á að 2,5 prósent þjóðarinnar glímdi við spilavanda. Í mars á þessu ári lagði Inga Sæland, formaður Flokks fólksins, fram frumvarp á Alþingi sem gerði ráð fyrir að bann yrði sett við rekstri spilakassa. Í umsögn við frumvarpið frá embætti Landlæknis kom fram að landlæknir styddi bann við spilakössum. Í umsögninni sagði meðal annars að erlendar rannsóknir á spilafíkn sýndu „að þátttaka í spilakössum sé sú tegund fjárhættuspila sem tengist helst spilafikn“. Enn fremur var vísað til sænskrar rannsóknar sem sýndi að um 70 prósent af veltu frá spilakönnum kæmi frá fólki með spilavanda. Í spilavítum eru spilakassar alla jafna stór hluti þeirra fjárhættuspila sem boðið er upp á.

Á síðustu þremur árum hefur Lýðheilsusjóður, sem lögum samkvæmt er ætlað að styrkja lýðheilsustarf, úthlutað tæpum 3,5 milljónum króna til samtaka sem vinna gegn spilafíkn og til rannsókna á spilafíkn. Heilbrigðisráðherra skipar stjórn sjóðsins og fjármunir hans koma frá hlutfalli af áfengisgjaldi, af tóbakssölu og með framlagi úr ríkissjóði af fjárlögum.

Í frétt Vísis frá árinu 2014, um frumvarp sem heimila myndi rekstur spilavíta, lýsti Willum því að spilavíti myndi styrkja íslenska ferðaþjónustu. „Þetta smellpassar fyrir Reykjavík,“ sagði Willum. Þar kom einnig fram að frumvarpið byggði á tveimur skýrslum sem einkaaðilar og áhugamenn um rekstur spilavíta. Önnur þeirra var unnin fyrir tvíburabræðurna Arnar og Bjarka Gunnlaugssyni, fyrrverandi knattspyrnumenn, en þeir höfðu þegar árið 2010 sýnt því áhuga að opna hér á landi spilavíti. Þeim bræðrum hafði Willum kynnst sem knattspyrnuþjálfari. „Þeir mösuðu mikið um þetta þegar ég var að þjálfa.“

Frumvarpinu slátrað í umsögnum

Frumvarp Willums fékk ekki umfjöllun á Alþingi fyrr en í þriðja skiptið sem það var lagt fram en þá má með allri sanngirni segja að því hafi verið slátrað í umsögnum. Málið var svæft í allsherjar- og menntamálanefnd árið 2016.

Átján umsagnir bárust um frumvarpið. Flestar voru þær frá aðilum sem segja má að hefðu orðið samkeppnisaðilar spilavíta, það er aðilum sem reka happdrætti og spilakassa hér á landi nú þegar. Þá bárust athugasemdir frá eigendum slíkra happdrætta einnig. Í flestum tilvikum lýstu umsagnirnar andstöðu við frumvarpið á forsendum þess að með því yrði vegið að „samfélagssáttmála“ um rekstur peningaspila á Íslandi, sem gengi út á að um áratugaskeið hefði ríkt sátt um það að hagnaði af peningaspilum væri varið til góðgerðarmála hér á landi.

Í umsögnum þeirra aðila sem sáu fram á að lenda í samkeppni við spilavíti, yrði frumvarpið að lögum, var þó í sumum tilfellum vísað til hættunnar af því að heimila slíka starfsemi þegar kemur að spilafíkn. Þannig sagði í umsögn Happdrættis SÍBS: „Í greinargerð með frumvarpinu er ekki gerð grein fyrir afleiðingum spilahalla á spilafíkn; hvorki er vísað í innlendar rannsóknir né fylgir frumvarpinu greining á núverandi stöðu svo mæla megi áhrifin verði frumvarpið að veruleika.“ Í umsögn Íslandsspila var einnig vakin athygli á sömu áhættuþáttum og Íslensk getspá og Íslenskar getraunir voru á sömu nótum í umsögn sinni.

Sagt að frumvarpið bæri engin merki þess að sérfræðingar hefðu komið að því

Fastanefnd á sviði happdrættismála skilaði einnig inn umsögn um frumvarpið. Í nefndinni sitja fulltrúar þeirra félaga sem þegar halda úti peningaspilum hér á landi, auk þess sem í henni situr fulltrúi dómsmálaráðuneytisins. Í umsögn nefndarinnar var fjallað um þá hættu að ef frumvarpið yrði samþykkt setti það rekstur þeirra fyrirtækja sem um ræðir í uppnám en einnig var vísað til mögulegrar skaðsemi spilavíta þegar kæmi að peningaþvætti og spilafíkn. „Alvarlegustu annmarkarnir þó fólgnir í þeirri léttúð sem umfjöllun um mögulega skaðsemi af starfsemi spilahallar fær í frumvarpinu. Frumvarpið ber þess engin merki að sérfræðingar með þekkingu á peningaþvætti eða spilafíkn hafi komið að vinnu þess. Má sjá þess glögg merki að svo gott sem engrar þekkingar hafi verið aflað á þessum alvarlegu áhættuþáttum við mögulega starfsemi spilahalla hér á landi.“

Eini aðilinn sem skilaði inn umsögn sem segja má að hafi ekki átt viðskiptalegra hagsmuna að gæta var Sálfræðideild Heilbrigðisvísindasviðs Háskóla Íslands en umsögnina ritaði Dr. Daníel Þór Ólason. Umsögn Daníels er ítarleg en hann hefur um langt árabil rannsakað spilahegðun og algengi spilavanda, eins og það er nefnt.

Í stuttu máli var það niðurstaða Daníels að með opnun spilavíta myndi framboð af peningaspilum aukast og nýjar gerðir peningaspila verði aðgengilegar, spil á borð við póker og rúllettu til að mynda. „Það sem einkennir þessar tegundir peningaspila er samfelld spilamennska með tiltölulega miklum spilahraða og tíðri endurgjöf vinninga en niðurstöður erlendra rannsókna benda til að slík peningaspil hafi að öllu jöfnu sterkari tengsl við spilavanda en aðrar tegundir.“

Þá segir einnig í umsögn Daníels að erlendar rannsóknir bendi til þess að 30 til 60 prósent tekna spilakassa og borðspila á borð við rúllettu, 21 og póker komi „úr vasa þess fámenna hóps sem á við spilavanda að stríða. Engin ástæða er til að halda að það verði öðruvísi hér á landi og ekki ólíklegt að tilvist spilahalla muni leiða til þess að þeir sem eiga við vanda að stríða muni leita í meira mæli eftir þeirri þjónustu sem þar er í boði. Spilahallir munu því líklega auka á vanda þessa hóps.“

Spilavíti myndu auka á vanda spilafíklaDr. Daníel Þór Ólason hefur um áraraðir rannsakað spilahegðun og spilavanda. Í umsögn um frumvarp Willums mælti hann eindregið gegn því að það yrði að lögum.

Mynd: Vísindavefurinn

Aðeins ferðaþjónustan var jákvæð

Í umsögn Háskóla Íslands var vísað til umsagnar Dr. Daníels og eindregið varað við að það yrði að lögum. „Verði frum varpið að lögum eru líkur á að spilavandi aukist m eð tilheyrandi kostnaði fyrir sam félagið.“

Aðeins ein umsögn um frumvarpið var á jákvæðum nótum. Var það umsögn Samtök ferðaþjónustunnar en í henni sagði að það að heimila starfsemi spilavíta væri að mati samtakanna  „jákvætt skref í þróun afþreyingar hér á landi.“

Ekki náðist í Willum við vinnslu fréttarinnar.