Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 4 árum.

Vísindavefurinn: Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn

Al­þingi á ekki að geta tek­ið ákvarð­an­ir um inni­hald stjórn­ar­skrár án skýrr­ar heim­ild­ar til þess frá al­menn­ingi, seg­ir í svari Jóns Ólafs­son­ar og Sæv­ars Ara Finn­boga­son­ar á Vís­inda­vefn­um.

Vísindavefurinn: Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn
Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn Alþingi á ekki að geta tekið ákvarðanir um innihald nýrrar stjórnarskrár án skýrrar heimildar frá almenningi, segir í svari á Vísindavefnum. Mynd: Áki Árnason

Íslenska þjóðin, almenningur í landinu, er bæði stjórnarskrárgjafinn og löggjafi. Vegna samráðs Stjórnlagaráðs við almenning við samningu draga að stjórnarskrá árið 2011 og aukins áhuga á almenningssamráði á undanförnum árum er því „erfitt að sjá fyrir sér nú að nokkrum dytti í hug að breyta stjórnarskránni án þátttöku almennings við mótun tillagna.“

Þetta er meðal þess sem kemur fram í svari Jóns Ólafssonar, prófessors við Hugvísindasvið Háskóla Íslands, og Sævars Ara Finnbogasonar, aðstoðarmanns og doktorsnema á Hugvísindasviði Háskóla Íslands, við spurningunni „Er þjóðin stjórnarskrárgjafinn?“ sem þeir svara á Vísindavef Háskóla Íslands.

Í lýðræðisríkjum liggur valdið hjá almenningi sem veitir löggjafarsamkundu, Alþingi hér á landi, umboð milli kosninga. Þar sem þingmenn sækja umboð sitt til almennings, kjósenda, er mikilvægt að ákvarðanir þeirra og stefna endurspegli viðhorf kjósenda, ekki síst í stórum málum eins og stjórnarskrárbreytingum.

„Þegar sagt er að þjóðin – eða almenningur – sé stjórnarskrárgjafi er yfirleitt átt við að löggjafinn eigi ekki að geta tekið ákvarðanir um innihald stjórnarskrár án skýrrar heimildar til þess frá almenningi,“ segir í svarinu. Þar er tiltekið að slíka heimild megi fá með ýmsu móti. Ein leiðin til þess væri að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrárbreytingar, önnur sé að krefjast aukins meirihluta á þingi en með því sé breið samstaða þingmanna líkleg til að endurspegla vilja meirihlutans úti í samfélaginu.

„Það er því erfitt að sjá fyrir sér nú að nokkrum dytti í hug að breyta stjórnarskránni án þátttöku almennings við mótun tillagna“

Á Íslandi er leiðin sú að Alþingi skuli samþykkja stjórnarskrárbreytingar tvisvar með kosningum á milli. Með þeim hætti gefist tími yfir til að bæði almenningur og kjörnir fulltrúar hafi gott tækifæri til að rökræða og hugleiða breytingar á stjórnarskrá. „Hún er því óbein leið til að stuðla að því að almenningur taki þátt í breytingunni.“

Munur á vinnunni 2011 og nú

Hins vegar, segir í svarinu, þykir mörgum óbein aðild engan vegin nægjanleg. Enn meiri hlutdeild almennings skapast við það að almennir borgarar fái tækifæri til að koma beint að stefnumótandi umræðum og ákvörðunum um stjórnarskrárbreytingar. Bent er á að Stjórnlagaráð, sem samdi drög að nýrri stjórnarskrá árið 2011, hafi opnað það ferli fyrir almenningi með virku samtali um þau drög sem unnið var að.

Í þeirri endurskoðun á stjórnarskránni sem unnið hefur verið að á þessu kjörtímabili hefur samráð við almenning farið annars vegar fram með rökræðukönnun sem fól í sér stóra viðhorfskönnun til nokkurra atriða í stjórnarskránni og hins vegar með rökræðufundi þar sem 230 einstaklingar sem höfðu áður tekið þátt í viðhorfskönnuninni rökræddu þau sömu atriði og svöruðu að því loknu nýrri könnun um viðhorf til fyrirhugaðra stjórnarskrárbreytinga.

„Áherslan á þjóðina sem stjórnarskrárgjafa hefur hún öðlast aukið vægi vegna samráðs Stjórnlagaráðs við almenning og vaxandi áhuga á almenningssamráði á undanförnum árum. Það er því erfitt að sjá fyrir sér nú að nokkrum dytti í hug að breyta stjórnarskránni án þátttöku almennings við mótun tillagna,“ segir í svarinu á Vísindavefnum.

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Stjórnarskrármálið

„Ég er oft á milli steins og sleggju þegar kemur að viðkvæmum málum“
FréttirStjórnarskrármálið

„Ég er oft á milli steins og sleggju þeg­ar kem­ur að við­kvæm­um mál­um“

Þor­steinn Pálm­ars­son, eig­andi Allt-af ehf, fyr­ir­tæk­is­ins sem fjar­lægði veggl­ista­verk­ið „Hvar er nýja stjórn­ar­skrá­in?“ seg­ist oft upp­lifa sig á milli steins og sleggju í deilu­mál­um milli þeirra sem mála á veggi og þeirra sem biðja um að verk­in verði fjar­lægð. Hann vann við að hreinsa til eft­ir mót­mæli í Búsáhalda­bylt­ing­unni.

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Ég var bara glæpamaður“
2
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Þakklátur fyrir að vera á lífi
3
Viðtal

Þakk­lát­ur fyr­ir að vera á lífi

Þor­lák­ur Mort­hens, Tolli, hef­ur marga fjör­una sop­ið í lífs­ins ólgu­sjó. Æsku­ár­in höfðu sín áhrif en þá byrj­aði hann að teikna og var ljóst að dreng­ur­inn væri gædd­ur hæfi­leik­um. Óregla og veik­indi lit­uðu fjöl­skyldu­líf­ið og á unglings­ár­un­um sá hann um sig sjálf­ur. Um ára­bil var hann sjómað­ur, verka­mað­ur og skóg­ar­höggs­mað­ur. Eft­ir mynd­list­ar­nám hef­ur hann lif­að af mynd­list­inni. Nú er Tolli far­inn að mála í ljós­ari tón­um. Hann gaf nýra, greind­ist síð­an með krabba­mein og sigr­aði.
Guðlaug Svala Steinunnar Kristjánsdóttir
4
Það sem ég hef lært

Guðlaug Svala Steinunnar Kristjánsdóttir

Mér renn­ur blóð­ið til skyld­unn­ar

Guð­laug Svala Stein­unn­ar Kristjáns­dótt­ir seg­ir að stærsta lexía lífs síns sé lík­lega að upp­götva um miðj­an ald­ur að hún er ein­hverf. Hún hafi átt­að sig á sjálfri sér með hjálp ann­ars ein­hverfs fólks sem þá hafði þeg­ar oln­bog­að sig áfram í heimi ráð­andi tauga­gerð­ar, misst lík­am­lega, and­lega, fé­lags­lega og starfstengda heilsu áð­ur en það átt­aði sig á sjálfu sér.

Mest lesið í mánuðinum

„Ég var bara glæpamaður“
4
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Íslendingar vísa trans konu á flótta frá Bandaríkjunum úr landi
6
Fréttir

Ís­lend­ing­ar vísa trans konu á flótta frá Banda­ríkj­un­um úr landi

Kona sem er á flótta frá Banda­ríkj­un­um með son sinn sótti um al­þjóð­lega vernd á Ís­landi. Fyr­ir Út­lend­inga­stofn­un lýsti hún því hvernig hat­ur hafi far­ið vax­andi þar í landi gagn­vart kon­um eins og henni – trans kon­um – sam­hliða að­gerð­um stjórn­valda gegn trans fólki. Sjálf hafi hún orð­ið fyr­ir að­kasti og ógn­un­um. „Með hverj­um deg­in­um varð þetta verra og óhugn­an­lega.“

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár