Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 4 árum.

Uppljóstrarinn og fleiri með réttarstöðu grunaðra

Jó­hann­es Stef­áns­son upp­ljóstr­ari er með rétt­ar­stöðu grun­aðs í máli Namibíu­veiða Sam­herja, en lög um vernd upp­ljóst­ara hafa ekki öðl­ast gildi.

Uppljóstrarinn og fleiri með réttarstöðu grunaðra
Jóhannes Stefánsson Jóhannes ljóstraði upp um gjörðir Samherja í Namibíu í nóvember í fyrra. Mynd: Davíð Þór

Þeir einstaklingar sem hafa réttarstöðu grunaðra vegna rannsóknar á starfsemi Samherja í Namibíu hafa verið kallaðir til yfirheyrslu hjá héraðssaksóknara. Á meðal þeirra er fyrrverandi starfsmaður Samherja sem ljóstraði upp um mútugreiðslur, Jóhannes Stefánsson.

Þetta kemur fram í frétt Kjarnans í dag. Jóhannes staðfestir við Kjarnann að hafa haft réttarstöðu grunaðs frá því að Stundin, Kveikur, Al Jazeera og Wikileaks greindu frá því í nóvember í fyrra hvernig gögn sýndu að Sam­herji greiddi skipu­lega hundruð millj­óna króna í mút­ur til stjórn­mála­manna og tengdra að­ila í Namib­íu, til að fá hestamakrílkvóta sem lagði grunn að stór­um hluta hagn­aði fé­lags­ins und­an­far­in ár. Hagn­að­ur­inn og mútu­greiðsl­urn­ar runnu í gegn­um net skatta­skjóla.

Lög um vernd uppljóstrara voru samþykkt á Alþingi í maí, en taka ekki gildi fyrr en í upphafi næsta árs. Þetta eru fyrstu heildstæðu lögin sem ná utan um vernd uppljóstrara, en þau meðal annars banna fyrirtækjum og ríkisstofnunum að refsa starfsfólki fyrir að uppljóstra um lögbrot eða aðra ámælisverða háttsemi, en slíkt getur varðað sektum eða upp að tveggja ára fangelsisvist. Lögin eru ekki afturvirk og vernda því ekki Jóhannes frá brottrekstri úr Samherja.

Þess ber að geta að lögin veita ekki uppljóstrurum vernd gagnvart glæpsamlegu athæfi sem þeir hafa sjálfir tekið þátt í. Í umsögn Siðfræðistofnun Háskóla Íslands með lagafrumvarpinu var einmitt bent á að milding refsingu væri æskilegt þar sem að líklegt sé „að oft séu þeir einir til frásagnar sem einhvern hlut eiga að máli og kynnu þ.a.l. að veigra sér við því að gera viðvart um háttsemina af ótta við refsiábyrgð.“

Fimm Íslendingar í málsgögnum í Namibíu

Í svari við fyrirspurn Stundarinnar segir Ólafur Þ. Hauksson héraðssaksóknari að rannsóknin sé í gangi hérlendis eins og í Namibíu. „Við höfum ekki gefið upplýsingar varðandi framvindu á  einstökum þáttum rannsóknarinnar annað en að rannsókn embættisins stendur nú yfir,“ segir Ólafur. „Einnig höfum við staðfest það sem áður hefur komið fram að embættið á í samskiptum við namibísk yfirvöld í tengslum við þær rannsóknir sem eru nú í gangi í báðum löndunum.“

Málið hefur verið fyrir umfjöllun fyrir dómstól í Windhoek þar sem Bernhard Esau, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, og Tamson „Fitty“ Hatuikulipi, tengdasonur hans, munu sitja áfram í gæsluvarðhaldi vegna Samherjamálsins og fá ekki lausn gegn tryggingu. Dóm­stóll­inn tel­ur sönn­un­ar­gögn benda til sekt­ar þeirra.

Fimm aðilar eru tengdir málinu í Namibíu samkvæmt málsgögnum þess, Jóhannes, Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, Ingvar Júlíusson, fjár­mála­stjóri Sam­herja á Kýpur og í Afr­íku, Aðal­steinn Helga­son, fyrrum framkvæmdastjóri Kötlu Seafood, og Egill Helgi Árna­son, fram­kvæmda­stjóri Mermaria Seafood Namibia.

Jóhannes Stefánsson hefur gengist við sínum hlut í málinu og fór hann í skýrslutöku 12. nóvember í fyrra, sama dag og þáttur Kveiks um málið fór í loftið og Stundin birti tölublað þar sem farið var ítarlega yfir aðgerðir Samherja.

Jóhannes hefur sagt að Þorsteinn hafi verið yfir og allt um kring í rekstri Samherja í Namibíu: „Hann veit allt og ekkert gerist án hans samþykkis. […] Það var hann og Aðalsteinn [Helgason framkvæmdastjóri Kötlu Seafood] sem að gerðu fyrstu mútugreiðslurnar og allar beiðnir um mútu greiðslur eftir það var ég bara að miðla upplýsingum á milli manna,“ segir Jóhannes.

Björgólfur Jóhannsson tók við af Þorsteini Má sem forstjóri í kjölfar uppljóstrananna. Í mars snéri Þorsteinn Már aftur í stól forstjóra við hlið Björgólfs.

Uppfært: Í upphaflegri frétt var Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, sagður hafa réttarstöðu grunaðs í málinu. Hið rétta er að þó hann sé nefndur í málsgögnum í Namibíu hefur ekki komið fram hvort hann hafi réttarstöðu grunaðs á Íslandi. Leiðréttist það hér með.

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Samherjaskjölin

Lögreglan á nýrri slóð: Fundu skilaboð Þorsteins
AfhjúpunSamherjaskjölin

Lög­regl­an á nýrri slóð: Fundu skila­boð Þor­steins

Tækni­mönn­um á veg­um hér­aðssak­sókn­ara tókst á dög­un­um að end­ur­heimta á ann­að þús­und smá­skila­boð sem fóru á milli Þor­steins Más Bald­vins­son­ar og Jó­hann­es­ar Stef­áns­son­ar, á með­an sá síð­ar­nefndi var við störf í Namib­íu. Skila­boð­in draga upp allt aðra mynd en for­stjór­inn og aðr­ir tals­menn fyr­ir­tæk­is­ins hafa reynt að mála síð­ustu fimm ár.
„Samherji gegndi lykilhlutverki í þessu hneyksli“ - Opið bréf til forsætisráðherra frá Namibíu
FréttirSamherjaskjölin

„Sam­herji gegndi lyk­il­hlut­verki í þessu hneyksli“ - Op­ið bréf til for­sæt­is­ráð­herra frá Namib­íu

Slétt­um fjór­um ár­um eft­ir að ljóstr­að var upp um fram­ferði Sam­herja í Namib­íu kall­ar leið­togi namib­ísku stjórn­ar­and­stöð­unn­ar eft­ir því að ís­lensk stjórn­völd taki ábyrgð, í opnu bréfi til for­sæt­is­ráð­herra Ís­lands. Hundrað millj­óna rík­is­styrk­ur til Sam­herja vek­ur reiði í Namib­íu.
Lögmaður namibískra sjómanna við Samherja: „Borgið það sem þið skuldið þeim“
RannsóknirSamherjaskjölin

Lög­mað­ur namib­ískra sjó­manna við Sam­herja: „Borg­ið það sem þið skuld­ið þeim“

Lög­mað­ur skip­verj­anna tutt­ugu og þriggja sem dæmd­ar voru bæt­ur vegna ólög­legr­ar upp­sagn­ar Sam­herja­fé­lags í Namib­íu, kall­ar eft­ir því að Ís­lend­ing­ar axli ábyrgð á fram­komu sinni í Namib­íu. Það stand­ist enga skoð­un að Sam­herji hafi ekki vit­að af mál­inu. For­stjóri Sam­herja lof­aði því að fyr­ir­tæk­ið myndi sjá til þess að stað­ið yrði við all­ar skuld­bind­ing­ar og sér­stak­lega hug­að að sjó­mönn­um sem starf­að hefðu fyr­ir fé­lag­ið.
Namibískir sjómenn stefna Samherjamanni eftir tveggja ára bið eftir bótum
FréttirSamherjaskjölin

Namib­ísk­ir sjó­menn stefna Sam­herja­manni eft­ir tveggja ára bið eft­ir bót­um

Á þriðja tug namib­ískra sjó­manna sem voru dæmd­ar bæt­ur vegna ólög­mætr­ar upp­sagn­ar Sam­herja­fé­lags í Namib­íu, hafa enn ekki feng­ið þær greidd­ar. Lög­mað­ur þeirra gagn­rýn­ir for­svars­menn Sam­herja fyr­ir að gang­ast ekki við ábyrgð sinni og hef­ur nú stefnt ein­um stjórn­anda Sam­herja og dótt­ur­fé­lagi þess, fyr­ir dóm í Namib­íu.

Mest lesið

Þakklátur fyrir að vera á lífi
1
Viðtal

Þakk­lát­ur fyr­ir að vera á lífi

Þor­lák­ur Mort­hens, Tolli, hef­ur marga fjör­una sop­ið í lífs­ins ólgu­sjó. Æsku­ár­in höfðu sín áhrif en þá byrj­aði hann að teikna og var ljóst að dreng­ur­inn væri gædd­ur hæfi­leik­um. Óregla og veik­indi lit­uðu fjöl­skyldu­líf­ið og á unglings­ár­un­um sá hann um sig sjálf­ur. Um ára­bil var hann sjómað­ur, verka­mað­ur og skóg­ar­höggs­mað­ur. Eft­ir mynd­list­ar­nám hef­ur hann lif­að af mynd­list­inni. Nú er Tolli far­inn að mála í ljós­ari tón­um. Hann gaf nýra, greind­ist síð­an með krabba­mein og sigr­aði.
Armando Garcia
6
Aðsent

Armando Garcia

Sjón­arspil úti­lok­un­ar: Al­ræð­is­leg til­hneig­ing og grótesk­an

„Við hvað er­uð þið svona hrædd?“ spyr Arm­ando Garcia, fræði­mað­ur við Há­skóla Ís­lands, þau sem tóku þátt í pall­borði á mál­þing­inu Áskor­an­ir fyr­ir Ís­land og önn­ur smáríki í mál­efn­um flótta­fólks. Hann seg­ir sam­kom­una hafa ver­ið æf­ingu í val­kvæðri fá­fræði og til­raun til að end­ur­skapa hvíta yf­ir­burði sem um­hyggju.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Ég berst fyrir réttinum til að lifa“
2
Viðtal

„Ég berst fyr­ir rétt­in­um til að lifa“

Á upp­vaxt­ar­ár­un­um í suð­ur­ríkj­um Banda­ríkj­anna voru rík­ar kröf­ur gerð­ar til þess hvernig hún ætti að haga sér og sínu lífi. Þeg­ar hún fann loks frels­ið til þess að vera hún sjálf blómstr­aði hún, í ham­ingju­sömu hjóna­bandi, heima­vinn­andi hús­móð­ir, sem naut þess að sinna syni sín­um. „Ég gat lif­að og ver­ið frjáls. Það var frá­bært á með­an það ent­ist.“
Guðlaug Svala Steinunnar Kristjánsdóttir
4
Það sem ég hef lært

Guðlaug Svala Steinunnar Kristjánsdóttir

Mér renn­ur blóð­ið til skyld­unn­ar

Guð­laug Svala Stein­unn­ar Kristjáns­dótt­ir seg­ir að stærsta lexía lífs síns sé lík­lega að upp­götva um miðj­an ald­ur að hún er ein­hverf. Hún hafi átt­að sig á sjálfri sér með hjálp ann­ars ein­hverfs fólks sem þá hafði þeg­ar oln­bog­að sig áfram í heimi ráð­andi tauga­gerð­ar, misst lík­am­lega, and­lega, fé­lags­lega og starfstengda heilsu áð­ur en það átt­aði sig á sjálfu sér.
Icelandair sýknað af kröfu Margrétar – Stærsti hluti bótakröfu vegna Netflix
5
Fréttir

Icelanda­ir sýkn­að af kröfu Mar­grét­ar – Stærsti hluti bóta­kröfu vegna Net­flix

Mar­grét Frið­riks­dótt­ir krafð­ist yf­ir 24 millj­óna króna í bæt­ur eft­ir að henni var vís­að brott úr vél Icelanda­ir ár­ið 2022. Hún hafði þá neit­að að taska sem hún hafði með­ferð­is yrði færð í far­þega­rými og neit­að að setja upp grímu vegna sótt­varna. Stærsti hluti af bóta­kröf­unn­ar var vegna heim­ilda­mynd­ar sem Mar­grét hugð­ist gera og selja Net­flix.
Þakklátur fyrir að vera á lífi
6
Viðtal

Þakk­lát­ur fyr­ir að vera á lífi

Þor­lák­ur Mort­hens, Tolli, hef­ur marga fjör­una sop­ið í lífs­ins ólgu­sjó. Æsku­ár­in höfðu sín áhrif en þá byrj­aði hann að teikna og var ljóst að dreng­ur­inn væri gædd­ur hæfi­leik­um. Óregla og veik­indi lit­uðu fjöl­skyldu­líf­ið og á unglings­ár­un­um sá hann um sig sjálf­ur. Um ára­bil var hann sjómað­ur, verka­mað­ur og skóg­ar­höggs­mað­ur. Eft­ir mynd­list­ar­nám hef­ur hann lif­að af mynd­list­inni. Nú er Tolli far­inn að mála í ljós­ari tón­um. Hann gaf nýra, greind­ist síð­an með krabba­mein og sigr­aði.

Mest lesið í mánuðinum

Sælukot hagnast um tugi milljóna en starfsfólk og foreldrar lýsa skorti
6
Rannsókn

Sælu­kot hagn­ast um tugi millj­óna en starfs­fólk og for­eldr­ar lýsa skorti

Einka­rekni leik­skól­inn Sælu­kot, sem hef­ur feng­ið millj­arð króna í op­in­ber fram­lög síð­asta ára­tug, hef­ur hagn­ast vel og nýtt pen­ing­ana til að kaupa fast­eign­ir fyr­ir stjórn­ar­for­mann­inn. Stjórn­end­ur leik­skól­ans segja mark­mið­ið vera að ávaxta rekstr­araf­gang, en fyrr­ver­andi starfs­menn og for­eldr­ar nem­enda kvarta und­an langvar­andi skorti. Skól­an­um var ný­lega lok­að tíma­bund­ið vegna óþrifn­að­ar og mein­dýra.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár