Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 5 árum.

Dómarar hétu því að vera stjórnvöldum trúir og hlýðnir

Um ára­tuga­skeið und­ir­rit­uðu ný­skip­að­ir dóm­ar­ar dreng­skap­ar­heit þar sem þeir skuld­bundu sig skrif­lega til að hlýða stjórn­völd­um, hand­höf­um fram­kvæmd­ar­valds­ins. Um leið voru þeim tryggð­ar há­ar tekj­ur á þeim for­send­um að þeir yrðu að vera sjálf­stæð­ir og óháð­ir.

Dómarar hétu því að vera stjórnvöldum trúir og hlýðnir
Óháðir valdhöfum „Almenningur verður að geta treyst því að dómarar sjái sér engan hag í því að þurfa að þóknast valdhöfum í dómsstörfum sínum,“ segir í erindi sem Dómarafélag Íslands sendi Alþingi í fyrra vegna lagabreytinga um launaákvarðanir. Mynd: Davíð Þór

Héraðsdómarar á Íslandi voru látnir undirrita drengskaparheit allt til ársins 2010 þar sem þeir hétu því að vera stjórnvöldum landsins trúir og hlýðnir. 17 dómarar sem nú starfa við héraðsdómstólana hafa svarið slíkan eið og telur Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir dómsmálaráðherra óþarft að leysa þá undan honum.

Þrígreining ríkisvalds, sjálfstæði dómstóla og eftirlitshlutverk þeirra gagnvart öðrum valdþáttum er á meðal grundvallarreglna íslenskrar stjórnskipunar. Dómarar skera úr um hvort athafnir stjórnvalda samrýmist lögum og hvort lög sem Alþingi setur standist stjórnarskrá. Þá dæma þeir í refsimálum sem framkvæmdarvaldið höfðar á hendur sakborningum. Hin sérstaka staða dómara innan stjórnkerfisins hefur verið talin kalla á að þeir njóti hárra tekna, eða eins og kjararáð orðaði það í launaákvörðun árið 2015, „að kjör dómara verði ávallt meðal hinna bestu sem ríkisvaldið getur veitt“.  

Þrátt fyrir þetta liggur nú fyrir að allt til ársins 2010 voru nýskipaðir héraðsdómarar látnir undirrita drengskaparheit þar sem þeir skuldbundu sig skriflega til að hlýða stjórnvöldum, handhöfum framkvæmdarvaldsins. Þetta kemur fram í svörum dómsmálaráðherra við fyrirspurn Jóns Þórs Ólafssonar, þingmanns Pírata. 

Hollustuskylda hæstaréttardómara afnumin fyrr

Orðrétt hljóðaði drengskaparheitið svo: „Ég undirrituð/undirritaður, sem skipuð/skipaður hefur verið héraðsdómari, heiti því að vera stjórnvöldum landsins trú/r og hlýðin/n, halda stjórnskipunarlög ríkisins og gegna af árvekni og samviskusemi skyldum þeim, er starf mitt og skipunarbréf leggja mér á herðar.“ 

Hæstaréttardómarar undirrituðu sams konar eið til ársins 1994, en þá var hollustuskyldan gagnvart stjórnvöldum felld brott. Í dag eru drengskaparheit héraðsdómara, hæstaréttardómara og landsréttardómara samhljóða og kveða einungis á um að þeir fylgi stjórnarskrá og gegni skyldum sínum af árvekni og samviskusemi. 

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Dómsmál

Ógnaði heimilisfólki með heimagerðu sverði
FréttirDómsmál

Ógn­aði heim­il­is­fólki með heima­gerðu sverði

Hér­aðs­dóm­ur Vest­ur­lands dæmdi fyr­ir skömmu mann fyr­ir lík­ams­árás, hús­brot og akst­ur und­ir áhrif­um áfeng­is. Í lýs­ing­um vitna er sagt frá því að mað­ur­inn hafi kýlt heim­il­is­mann sem reyndi að koma í veg fyr­ir að mað­ur­inn kæmi inn um glugga á hús­inu. Þá er einnig sagt frá því að mað­ur­inn hafi á ein­um tíma­punkti dreg­ið fram heima­gert sverð á sveifl­að því í kring­um sig fyr­ir ut­an hús­ið.

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Ég var bara glæpamaður“
1
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Þakklátur fyrir að vera á lífi
2
Viðtal

Þakk­lát­ur fyr­ir að vera á lífi

Þor­lák­ur Mort­hens, Tolli, hef­ur marga fjör­una sop­ið í lífs­ins ólgu­sjó. Æsku­ár­in höfðu sín áhrif en þá byrj­aði hann að teikna og var ljóst að dreng­ur­inn væri gædd­ur hæfi­leik­um. Óregla og veik­indi lit­uðu fjöl­skyldu­líf­ið og á unglings­ár­un­um sá hann um sig sjálf­ur. Um ára­bil var hann sjómað­ur, verka­mað­ur og skóg­ar­höggs­mað­ur. Eft­ir mynd­list­ar­nám hef­ur hann lif­að af mynd­list­inni. Nú er Tolli far­inn að mála í ljós­ari tón­um. Hann gaf nýra, greind­ist síð­an með krabba­mein og sigr­aði.

Mest lesið í mánuðinum

„Ég var bara glæpamaður“
3
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Íslendingar vísa trans konu á flótta frá Bandaríkjunum úr landi
6
Fréttir

Ís­lend­ing­ar vísa trans konu á flótta frá Banda­ríkj­un­um úr landi

Kona sem er á flótta frá Banda­ríkj­un­um með son sinn sótti um al­þjóð­lega vernd á Ís­landi. Fyr­ir Út­lend­inga­stofn­un lýsti hún því hvernig hat­ur hafi far­ið vax­andi þar í landi gagn­vart kon­um eins og henni – trans kon­um – sam­hliða að­gerð­um stjórn­valda gegn trans fólki. Sjálf hafi hún orð­ið fyr­ir að­kasti og ógn­un­um. „Með hverj­um deg­in­um varð þetta verra og óhugn­an­lega.“

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár