Er það lítilsvirðing við dýr að gera ráð fyrir að þau séu ófær um að veita samþykki fyrir kynmökum við fólk? Þetta er á meðal spurninganna sem Kristín Björg Björnsdóttir glímdi við í lokaritgerð sinni við mannfræðideild Háskóla Íslands í vetur.
Hún bendir á að menn hafi stundað kynlíf með dýrum frá örófi alda og enn finnist samfélög og samfélagskimar þar sem slík hegðun sé félagslega viðurkennd. Þá veltir hún því upp hvort rannsóknir á framleiðslu oxítósins, svokallaðra tilfinningasameinda, muni í framtíðinni geta varpað ljósi á hvenær og hvort dýr séu samþykk kynlífi með manneskjum.
Hallgerður Hauksdóttir, formaður Dýraverndarsambands Íslands, er alfarið mótfallin því að manneskjur hafi samfarir við dýr. „Afstaða sambandsins gagnvart slíkum verknaði er skýr. Við teljum kynlíf með dýrum óréttlætanlegt, óháð því hvaða dýrategund er um að ræða, óháð því hvaða atferli dýrið sýnir og alveg sama hvaða hneigðir menn hafa,“ segir hún. „Maðurinn nýtur yfirburðastöðu gagnvart öðrum dýrum og kynmök fólks með dýrum er misbeiting á því valdi.“ Hallgerður telur þó mikilvægt að fram fari opin umræða um kynferðislegt samneyti manna við dýr, enda verði aðeins þannig hægt að varpa ljósi á vandann.
Skrif Kristínar Bjargar eru framlag til slíkrar umræðu. „Hugmyndin kviknaði þegar ég fór í skiptinám til Englands og sat áfanga sem hét Gender and Sexuality. Þar lásum við grein um mann sem er ástfanginn af hestinum sínum,“ segir Kristín í samtali við Stundina. „Mér fannst greinin svo merkileg, því það var ekkert ógeðslegt við lýsingar mannsins. Ég fékk enga klígju því þetta virtist vera hrein ást með samþykki hans og merarinnar. Þetta opnaði augu mín fyrir því að það eru ekki endilega allir ógeð sem stunda kynlíf með dýrum.“ Úr varð að Kristín skrifaði BA-ritgerð undir yfirskriftinni „Meira en bara besti vinur mannsins?“ þar sem sjónum er beint að sambandi manna og dýra, kynferðislegu samneyti og menningarlegum tabúum.
Bannið nær ekki til allra dýra
Sjónarmið Kristínar, Hallgerðar og fræðimanna sem fjallað hafa um viðfangsefnið eru allrar athygli verð og verða rakin hér á eftir. Fyrst er þó vert að líta aðeins á lagagrundvöllinn á Íslandi og nágrannalöndunum að því er varðar samræði manna og dýra.
Samræði manna við dýr var löglegt á Íslandi allt til ársins 2014 þegar ný heildarlög um velferð dýra tóku gildi. Þar er meðal annars kveðið á um bann við því að „hafa samræði eða önnur kynferðismök við dýr“ en bannið gildir einvörðungu um hryggdýr, tífætlukrabba, smokkfiska og býflugur, enda nær gildissvið dýravelferðarlaga einungis til þeirra. Engin lög banna mönnum að áreita dýr kynferðislega eða særa blygðunarsemi þeirra með lostugu athæfi.
Að því er fram kom í athugasemdum sem fylgdu frumvarpinu sem síðar varð að dýravelferðarlögum var ákvæðinu um kynlíf manna með dýrum bætt inn vegna mála sem komið höfðu upp á Íslandi og erlendis. Borið hafði á því að dýr væru notuð í kynferðislegum tilgangi gegn greiðslu, einkum í Danmörku þar sem löggjöfin var frjálslegri en annars staðar og sprottið hafði upp eins konar ferðamannaiðnaður í kringum dýravændishús. Í kjölfar háværrar umræðu og þrýstings dýraverndarsinna samþykkti danska þingið lög þar sem lagt var blátt bann við samræði manna og dýra.
Dýrasiðaráð til varnar dýragirnd
Bannið í Danmörku var umdeilt. Frjálslyndi flokkurinn lagðist gegn því og Dýrasiðaráð Danmerkur varaði við því. Dan Jorgensen, þáverandi landbúnaðarráðherra Danmerkur, lagði hins vegar áherslu á að dýr væru ófær um að segja nei og því bæri að láta þau njóta vafans.
Peter Sandøe, formaður Dýrasiðaráðsins, prófessor við Kaupmannahafnarháskóla og annar af höfundum bókarinnar Ethics of Animal Use, gaf lítið fyrir þau rök sem lágu að baki banninu og sagði í viðtali við Berlingske Tidende að með þeim væru menn að eigna dýrum tilfinningar og hugmyndir um kynlíf og kynferðismál sem engar vísbendingar væru um að þau hefðu. Auk þess benti ekkert til þess að kynferðismök ein og sér hefðu skaðleg áhrif á dýr og fremur ætti að leggja kapp á að sporna gegn raunverulegum líkamsmeiðingum manna á dýrum.
Dýrin eiga sinn eigin veruleika
Hallgerði Hauksdóttur hjá Dýraverndarsambandinu finnst þessi sjónarmið Peter Sandøe afar mannhverf, þ.e. lykta af tilhneigingu mannsins til að líta á sjálfan sig og sína hugsun sem miðpunt og kjarna tilverunnar og dýraríkisins.
Athugasemdir