Utanríkisráðuneytið kveðst enn ekki hafa fengið staðfest hvort Haukur Hilmarsson hafi yfir höfuð farið til Sýrlands né hvernig hann komst þangað. Rúmur mánuður er liðinn síðan fregnir bárust af því að Haukur hefði fallið í hernaðaraðgerðum Tyrkja gegn Kúrdum í norðurhluta Sýrlands. 

Haukur Hilmarsson

Mynd: Pressphotos

Ráðuneytið hefur ekki haft samband við yfirvöld í Rojava, sjálfstjórnarríki Kúrda, til að spyrjast fyrir um afdrif hans og heldur ekki haft samband við yfirvöld í Írak þrátt fyrir að fram hafi komið í fjölmiðlum að Haukur hafi komist til Sýrlands í gegnum Írak. 

„Utanríkisráðuneytið hefur ekki haft samband við yfirvöld í Rojava enda er upplýsingaöflun á þessu svæði eftir formlegum leiðum því sem næst ómöguleg samkvæmt upplýsingum ráðuneytisins frá vinaþjóðum,“ segir meðal annars í svörum utanríkisráðuneytisins við fyrirspurn Stundarinnar um málið. Þar segir jafnframt: „Ekki hefur verið haft samband við stjórnvöld í Írak enda benda fyrirliggjandi upplýsingar ekki til að Haukur hafi farið þangað.“ Þetta kemur á óvart í ljósi þess að fram kom í yfirlýsingu  International Freedom Battalion, hóps sósíalista og anarkista sem Haukur barðist með, í mars að Haukur hefði verið sendur frá Sýrlandi til Íraks og snúið svo aftur til að berjast með hersveitinni. 

Upplýsingum haldið frá aðstandendum og Alþingi

Enn hafa hvorki aðstandendur Hauks Hilmarssonar né utanríkismálanefnd Alþingis fengið í hendur gögn um leitina að Hauki sem óskað var eftir frá utanríkisþjónustunni um miðjan mars.

Stundin hefur verið í sambandi við aðstandendur og vini Hauks sem hafa hringt hundruð símtala og leitað ótal leiða til að grafast fyrir um afdrif hans.

Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu rannsakar málið sem mannshvarf, en þær upplýsingar sem embættið hefur fengið byggja nær alfarið á þeirri sjálfstæðu eftirgrennslan aðstandenda. 

Eva Hauksdóttir

Eva Hauksdóttir, móðir Hauks, bíður þess enn að fá afhent öll tiltæk gögn um þær aðgerðir sem utanríkisráðuneytið hefur gripið til í því skyni að finna Hauk. Hún upplýsti um það í Víglínunni á Stöð 2 í gær að ráðuneytið hygðist afhenda henni gögnin á mánudaginn. 

Utanríkismálanefnd Alþingis hefur heldur ekki fengið minnisblað um málið sem óskað var eftir að frumkvæði Loga Einarssonar, formanns Samfylkingarinnar. Í svari utanráðuneytisins við fyrirspurn Stundarinnar kemur fram að minnisblaðið sé enn í vinnslu og verði líklega sent nefndinni í næstu viku.

Segir röksemdir ráðuneytisins til 
marks um sinnuleysi og vanrækslu

Snorri Páll Jónsson, vinur Hauks Hilmarssonar til margra ára, furðar sig á því að utanríkisráðuneytið hafi ekki haft samband við yfirvöld í Rojava og Írak og segir að upplýsingaleyndin um leitaraðgerðir ráðuneytisins hafi bitnað á viðleitni aðstandenda til að finna Hauk. 

Snorri Páll Jónsson

„Það er virkilega slæmt að fjölskylda og aðrir aðstandendur hafi ekki enn fengið gögn um leitina að Hauki. Fyrir það fyrsta er ómögulegt að treysta því að verið sé að vinna að þessu máli af fullum þunga og heilindum ef aðstandendur fá ekki upplýsingar og gögn um það sem verið er að gera. Það þarf að ríkja fullt traust milli aðstandenda og yfirvalda í sérstöku máli eins og þessu, til þess einfaldlega að hinir fyrrnefndu geti upplifað ákveðna ró og fullvissu um að verið sé að sinna því,“ segir Snorri. 

„Við þetta bætist síðan viðhorfið sem vinir og aðstandendur hafa mætt frá utanríkisráðuneytinu, sem hefur alls ekki ýtt undir slíkt traust. Til að mynda vildi utanríkisráðherra ekki funda með aðstandendum fyrr en fjölskyldumeðlimir mættu í ráðuneytið, kröfðust þess að fá að ræða við hann og neituðu að hafa sig á brott fyrr en fengist hefði fundur næsta dag, en þann dag ræddi hann einmitt fyrst við utanríkisráðherra Tyrklands. Skömmu síðast bárust okkur upplýsingar frá okkar heimildamönnum – sem síðar fengust svo staðfestar – sem bentu til þess að ekki hefði verið haft samband við varnarmálaráðherra Tyrklands, en maður hefði jú haldið að það væri eitt það fyrsta sem ráðuneytið gerði. Allt þetta, annars vegar upplýsingaskorturinn og hins vegar viðhorfið og þær heimildir sem við nálgumst með okkar leiðum um störf ráðuneytisins, allt saman skapar þetta vantraust.“

„Þegar við fáum núna staðfestingu á því
að ráðuneytið hafi hvorki haft samband
við yfirvöld í Rojava né í Írak þá fallast
manni einfaldlega hendur“

Snorri bendir á að aðstandendur hafi sjálfir leitað ýmissa leiða til að grafast fyrir um afdrif Hauks. „Utanríkisráðuneytið er meðvitað um það og hefur fengið einhverjar upplýsingar frá okkur. Þau vita að þau hafa ákveðinn aðgang að okkur, en hafa ekki nýtt sér það. Reyndar hafa þau frá því að leitin hófst ekki spurt okkur svo mikið sem einnar spurningar að eigin frumkvæði um það sem við höfum komist að. En það sem meira er, það getur beinlínis hamlað okkar sjálfstæðu rannsókn að vita ekki hvað stjórnvöld hafa gert og í hverju þeirra leitaraðgerðir felast. Þegar við fáum núna staðfestingu á því frá fjölmiðlum að utanríkisráðuneytið hafi ekki talað við þau pólitísku yfirvöld sem borðleggjandi er að ræða við, hvorki haft samband við yfirvöld í Rojava né í Írak, þá fallast manni einfaldlega hendur. Þetta er eitthvað sem við hefðum þá auðvitað fyrir löngu reynt að gera sjálf eftir óhefðbundnum leiðum. Það liggur í augum uppi að hlutverk íslenskra stjórnvalda er að hafa samband við stjórnvöld annarra ríkja – eða sjálfstjórnarsvæða, líkt og í tilfelli Rojava – á meðan við reynum að finna Hauk eftir þeim leiðum sem okkur eru færar.“

Snorri telur skýringar utanríkis-ráðuneytisins á því að ekki var haft samband við yfirvöld í Írak og Rojava ekki halda vatni. „Þessi röksemdafærsla er einungis til marks um algjört sinnuleysi og vanrækslu. Þar að auki stangast hún á við þau svör ráðuneytisins að unnið hafi verið út frá vísbendingum frá fjölskyldu, af netinu og úr fjölmiðlum. Það er til að mynda alrangt að ekkert bendi til þess að Haukur hafi verið í Írak, enda kemur skýrt fram í yfirlýsingu International Freedom Batallion að hann hafi áður reynt að komast til Rojava í gegnum Írak. Hvað Rojava varðar er það auðvitað út í hött að þangað hafi ekki verið haft samband sökum þess eins að „vinaþjóðir“ Íslands hafi sagt nær ómögulegt að fá þaðan upplýsingar með formlegum leiðum. Það gefur augaleið að utanríkisráðuneytið mun ekki komast að því hvort hægt sé að afla þaðan upplýsinga drattist það ekki einu sinni til þess að reyna.“ 

Mynd: Af Facebook-síðu Benjamíns Julians

Svör ráðuneytisins við fyrirspurn Stundarinnar:

1. Hafa aðstandendur Hauks Hilmarssonar fengið aðgang að gögnum um leit ráðuneytisins að honum?

„Þessi spurning varðar einkamálefni einstaklinga og því er utanríkisráðuneytinu ekki unnt að svara henni, sbr. 9. grein upplýsingalaga.“

2. Hefur utanríkismálanefnd Alþingis fengið umbeðin gögn um leitina að Hauki Hilmarssyni, svo sem minnisblöð eða annað?

„Utanríkismálanefnd Alþingis hefur verið upplýst um framvindu málsins og fóru fulltrúar utanríkisráðuneytisins á fund nefndarinnar 14. mars síðastliðinn. Utanríkismálanefnd verður áfram upplýst um stöðu mála, meðal annars á grundvelli minnisblaðs sem er í vinnslu og verðu væntanlega sent nefndinni í næstu viku.“

3. Hvenær hafði ráðuneytið fyrst samband við varnarmálaráðuneyti Tyrklands?

„Um leið og óstaðfestar fregnir bárust um að Haukur Hilmarsson hefði fallið í átökum í Afrin hóf utanríkisráðuneytið eftirgrennslan með fyrirspurnum til tyrkneskra stjórnvalda, fyrst í gegnum ræðismenn Íslands í Tyrklandi, svo með samtölum við sendiherra Tyrklands í Ósló og hermálafulltrúa Tyrklands hjá Atlantshafsbandalaginu. 13. mars var svo formlega farið fram á fund með varnarmálaráðherra Tyrklands. Símafundur utanríkisráðherra og tyrkneska varnarmálaráðherrans fór fram 19. mars. Áður hafði utanríkisráðherra rætt við utanríkisráðherra Tyrklands um mál Hauks og félags- og jafnréttisráðherra átt fund með fjölskyldumálaráðherra Tyrklands um sama mál. Frá upphafi hafa utanríkisráðuneytið, sendiskrifstofur og ræðismenn lagt allt kapp á að komast að afdrifum Hauks.“

4. Hafa íslensk yfirvöld fengið staðfest hvort og hvernig Haukur komst til Sýrlands?

„Íslensk stjórnvöld hafa ekki fengið staðfest hvort og þá hvernig Haukur Hilmarsson komst til Sýrlands. Hins vegar hafa fengist nokkuð áreiðanlegar vísbendingar um veru Hauks í Sýrlandi frá fjölskyldu hans, á netinu og í fjölmiðlum og því er unnið út frá því að hann hafi verið þar.“

5. Hefur ráðuneytið haft samband við a) Sýrlandsstjórn b) yfirvöld í Rojava og c) yfirvöld í Írak vegna leitarinnar að Hauki?

„Þann 7. mars, daginn eftir að óstaðfestar fréttir bárust um að Haukur hefði fallið í Afrin, var haft samband við sýrlensk stjórnvöld í gegnum ræðismann Íslands í Damaskus til að grennslast fyrir um afdrif hans. Svar barst 11. mars en því miður höfðu sýrlensk stjórnvöld engum gagnlegum upplýsingum að miðla um málið. Utanríkisráðuneytið hefur ekki haft samband við yfirvöld í Rojava enda er upplýsingaöflun á þessu svæði eftir formlegum leiðum því sem næst ómöguleg samkvæmt upplýsingum ráðuneytisins frá vinaþjóðum. Auk þess fara Tyrkir með yfirráð yfir því svæði þar sem óttast er að Haukur hafi látið lífið en sem fyrr segir hefur ítrekað verið haft samband við tyrknesk stjórnvöld um málið. Ekki hefur verið haft samband við stjórnvöld í Írak enda benda fyrirliggjandi upplýsingar ekki til að Haukur hafi farið þangað. Hins vegar hefur sendiráð Íslands í Stokkhólmi verið í sambandi við samtök Kúrda í Stokkhólmi en félagar í þeim koma flestir frá Írak.“