Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur hafnað beiðni Stundarinnar um að skrifstofu Alþingis verði gert skylt að afhenda blaðinu upplýsingar um akstursgjöld þingmanna. Þetta kemur fram í úrskurði sem nefndin kvað upp á föstudaginn 9. febrúar og Stundin fékk sendan í gær. Í úrskurðinum kemur fram að nefndin vísi kæru Stundarinnar vegna synjunar skrifstofu Alþingis frá sökum þess að upplýsingalög ná ekki yfir starfsemi Alþingis. „Að framansögðu er ljóst að starfsemi Alþingis og stofnana þess fellur utan gildissviðs upplýsingalaga. [...] Með vísan til framangreinds ber að vísa þessu máli frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.“ 

Kærunni vísað fráVegna þess að upplýsingalög ná ekki yfir starfsemi Alþingis, meðal annars greiðslur eins og akstursgjöld þingmanna, var kæru Stundarinnar vísað frá.

Aksturskostnaður „einkamál“ þingmanna

Í ágúst og september síðastliðnum gerði Stundin árangurslausar tilraunir til að fá lista yfir þá þingmenn sem keyrðu mest í vinnu sinni á kostnað ríkisins. Akstursgjöldin sem þingmennirnir innheimta eru skilgreind sem endurgreiddur kostnaður og eru skattfrjáls. Þá hafði Alþingi endurgreitt þingmönnum 171 milljón króna vegna aksturs þeirra á eigin bifreiðum á kjörtímabilinu þar á undan og á þeim tíma sem liðin var af því síðasta. En Stundin fékk bara þessa heildarupplýsingar. Stundin fékk hins vegar ekki frekari upplýsingar, hvorki lista með nöfnum þingmanna né lista með þeim þingmönnum sem keyra mest þar sem búið væri að fjarlægja nöfn þeirrra. Báðum beiðnum Stundarinnar var hafnað. 

Í svari frá Helga Bernódussyni, skrifstofustjóra Alþingis, sagði meðal annars að skrifstofan liti svo á að akstur þingmanna væri „einkamál“ þeirra.  „Skrifstofa Alþingis verður því jafnan við beiðnum um upplýsingar um málefni Alþingis í samræmi við upplýsingalög, þó að ákvæði þeirra taki ekki til Alþingis. Hefur verið leitast við að taka saman og útbúa upplýsingar eftir því sem tök eru á. Skrifstofan hefur litið svo á að akstur þingmanna og samband þeirra við kjósendur séu einkamál þeirra og að einkahagsmunir þingmanna geti leitt til þess að takmarka verði upplýsingagjöf eins og gert er skv. 9. gr. upplýsingalaga. Hvernig og með hvaða hætti þingmenn sinna sínum kjördæmum hefur sem sagt verið talið til einkamálefna þeirra. Skrifstofan hefur því ekki látið vinna sérstaklega úr bókhaldi sínu yfirlit yfir akstur hvers og eins þingmanns til birtingar, heldur aðeins látið taka saman hver sé heildarkostnaður af akstri þingmanna skv. endurgreiddum reikningum. En hver og einn þingmaður getur að sjálfsögðu samþykkt að veittar verði upplýsingar um akstursgreiðslur til hans eða veitt þær sjálfur, sbr. 9. gr. upplýsingalaga.“

Bent skal á að Helgi sagði að einungis væri hægt að nálgast þessar upplýsingar ef einstaka þingmenn myndu ákveða að gefa þær upp þrátt fyrir að Stundin hafi einnig beðið um ópersónugreinanlegar upplýsingar. 

Stundin kærði þessa synjun skrifstofu Alþingis til úrskurðarnefndar um upplýsingamál í byrjun þessa árs og kom niðurstaða nefndarinnar á föstudaginn. 

„Ég hef veitt þær upplýsingar sem ég hef heimild til.“

Forsetinn svaraði en ekki skrifstofustjórinnSteingrímur J. Sigfússon, forseti Alþingis, veitti meiri upplýsingar um akstursgjöldin en skrifstofustjóri Alþingis.

Mynd: Pressphotos

Þingmaður fær svör en ekki fjölmiðill

Daginn áður, þann 8. febrúar 2018, svaraði forseti Alþingis, Steingrímur J. Sigfússon, hins vegar fyrirspurn frá Birni Leví Gunnarssyni, þingmanni Pírata, um akstursgjöldin og veitti þá þær upplýsingar sem skrifstofa Alþingis vildi ekki veita Stundinni í ágúst, september 2017 og í janúar 2018. Steingrímur veitti þá upplýsingar - án nafna - um þá 10 þingmenn sem hafa fengið hæstu endurgreiðslurnar vegna akstursgjalda á árunum 2013 til 2017. 

Efstur á listanum er Ásmundur Friðriksson sem fékk 4,6 milljóna króna endurgreiðslur í fyrra vegna aksturs á eigin bifreið eða sem nemur 385 þúsund krónur á mánuði.  Þegar Stundin spurði Ásmund um innheimt akstursgjöld hans í september í fyrra neitaði hann að gefa þau upp en sagði: „Ég er duglegur að heimsækja fólkið í kjördæminu.“

Það sem vekur mikla athygli í þessum svörum skrifstofu Alþingis í fyrra og í janúar í ár, og eins í svörum forseta Alþingis, er að skrifstofan neitaði að veita fjölmiðli sömu upplýsingar og forseti þingsins hefur nú ákveðið að sé í lagi að veita þingmanni. Helgi Bernódusson sagði meðal annars í september um málið: „Ég hef veitt þær upplýsingar sem ég hef heimild til.“ 

Lítill áhugi á málinu á Alþingi

Meðal annars vegna þessara svara, eða skorts á svörum, ákvað Stundin að spyrja alla þingmenn landsins að því hvort þeim hugnaðist að lögum og reglum um upplýsingagjöf um Alþingi yrði breytt þannig að upplýsingalög myndu einnig ná yfir Alþingi. Takmarkaður áhugi var hjá þingmönnum um að svara þessari spurningu. Í máli Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra kom samt fram að hún teldi að upplýsingalög ættu einnig að ná yfir starfsemi Alþingis sem og dómstóla. 

Einungis sjö þingmenn Vinstri grænna svöruðu spurningunum auk þess sem þingflokkur Samfylkingarinnar sendi sameiginlegt svar í gegnum Oddnýju Harðardóttur þingflokksformann. 

Til þess að upplýsingalög geti náð yfir starfsemi Alþingis, meðal annars vegna greiðslna til þingmanna eins og umræddra akstursgjalda, þarf hins vegar að breyta lögum og reglum um upplýsingagjöf þingsins. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál getur ekkert annað gert en að vísa frá kærum sem snúa að upplýsingagjöf um starfsemi Alþingis þar sem lögin sem starfsemi nefndarinnar byggjast á ná ekki yfir þessa stofnun. Þar af leiðandi getur fólk ekki heldur komist að því eftir opinberum leiðum hverjir aðrir það eru sem hafa keyrt mest á Alþingi Íslendinga ásamt Ásmundi Friðrikssyni. 

Þetta mun ekki breytast nema að löggjafinn, Alþingi, breyti þess og þá þurfa þingmenn að taka sig saman um það að mikilvægt sé að breyta þessu til að gagnsæi verði meira á Alþingi og setja í kjölfarið ný lög sem myndu láta upplýsingalögin ná yfir starsemi þingsins.  Miðað við svör þingmanna til Stundarinnar nú í janúar er hins vegar afar takmarkaður áhugi á málinu og væntanlega þar af leiðandi slíkum breytingum á lögum.