Dómur féll í morgun hjá Mannréttindadómstól Evrópu (MDE) í málum tveggja kvenna gegn íslenska ríkinu, annarri þeirra í vil. Komst dómstóllinn að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hefði gerst brotlegt við áttundu grein Mannréttindasáttmála Evrópu, um friðhelgi einkalífs og fjölskyldu, við rannsókn lögreglu á kæru íslensku konunnar á brotum í nánu sambandi.

Er íslenska ríkinu gert að greiða henni 7.500 evrur, eða rúmlega milljón króna í bætur. 

Níu konur kærðu ríkið

Málsóknirnar tvær eru meðal níu kæra sem bárust MDE frá íslenskum konum sem töldu ríkið hafa brotið á rétti þeirra til réttlátrar málsmeðferðar í málum er varða kynbundið ofbeldi. Allar höfðu konurnar kært kynferðisofbeldi, heimilisofbeldi eða kynbundna áreitni til lögreglu en mál þeirra voru felld niður eftir rannsókn lögreglu og sú ákvörðun staðfest af ríkissaksóknara. 

Konurnar voru þegar kærurnar voru lagðar fram á aldrinum 17 til 44 ára. Meðal þess sem talið var upp að hefði farið á mis í málsmeðferð kvennanna samkvæmt kærunum til MDE voru of langur rannsóknartími, margir mánuðir sem sakborningar höfðu til að undirbúa sig fyrir skýrslutöku og samræma frásagnir, það að litið væri framhjá skýrslum vitna og það að þau væru jafnvel ekki boðuð.

Refsivörslukerfið brugðist algjörlega

María Árnadóttir, konan sem vann málið fyrir MDE, tjáði sig opinberlega um málavöxtu þegar tilkynnt var um kæruna upphaflega.

María kærði niðurfellingu lögreglu á kæru hennar á líkamsárás og hótun í nánu sambandi til ríkissaksóknara. Þá kom í ljós að málið, sem kom inn á borð lögreglu 2017, hefði aldrei verið rannsakað – vitni ekki kölluð til fyrr en eftir að lögreglan hafði sagt rannsókn málsins lokið, sakborningi ekki kynnt sakarefni fyrr en átta mánuðum eftir að kæra var lögð fram auk þess sem ávarkavottorð og önnur mikilsverð gögn voru aldrei sótt. 

Málsmeðferðin dróst þá svo á langinn að líkamsárásarbrotin fyrndust í höndum lögreglu, þrátt fyrir játningu geranda. Ríkissaksóknari gerði ýmsar athugasemdir við verklag lögreglu og var gerandi Maríu að lokum sakfelldur fyrir hótunarbrot – eina brotið sem var ekki fyrnt.

„Það var svakalega vanvirðandi og niðurlægjandi að sjá svart á hvítu að málið hafði ekki verið rannsakað, sem er sérstaklega erfitt þegar um er að ræða svona persónulegt brot, sem ofbeldi í nánu sambandi er. [...] Ég upplifði alla málsmeðferðina eins og ég væri fangi refsivörslukerfisins sem brást mér algjörlega og refsaði mér stöðugt með áfalli ofan í áfall,“ sagði María á blaðamannafundi sem haldin var vegna kærunnar á vegum 13 kvennasamtaka árið 2021.

Í flestum kærunum er vísað í eftirfarandi ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu; um réttinn til lífs, réttláta málsmeðferð, friðhelgi einkalífs, áhrifaríkt og raunhæft úrræði, bann gegn mismunun og bann við pyndingum og vanvirðandi meðferð. 

Í fréttatilkynningu á sínum tíma sagði að málin sýndu hvernig „íslenska ríkið brýtur kerfisbundið gegn rétti kvenna sem kæra kynbundið ofbeldi og bregst þannig skyldum sínum til að tryggja rétt kvenna á Íslandi til réttlátrar málsmeðferðar samkvæmt Mannréttindasáttmála Evrópu.“