Hovedstadsområdets Forsyningsselskab, Hofor, varð til árið 2013. Þá sameinuðust fyrirtæki sem önnuðust öflun og dreifingu á heitu og köldu vatni, gasi og raforku, ásamt frárennslislögnum á Kaupmannahafnarsvæðinu undir einum hatti. Hofor er að stærstum hluta í eigu Kaupmannahafnarborgar en önnur sveitarfélög í nágrenni höfuðborgarinnar eru meðeigendur. Starfsmenn eru um fimmtán hundruð en auk þess starfa mörg hundruð hjá ýmsum „hliðarfyrirtækjum“ sem annast einstaka þætti starfseminnnar.
Hófst 1859
Segja má að saga vatnsveitunnar í Kaupmannahöfn, eins og við þekkjum hana í dag, hafi byrjað árið 1859. Þá var byggð dælustöð, kölluð Pumpehuset, við Studiestræde (sem Íslendingar kalla Menntaveginn). Þá voru komnar vatnslagnir í gamla miðbænum en þrýstingurinn mjög lítill og dugði ekki til að koma vatninu upp á efri hæðir húsa. Vatnið kom frá uppsprettum fyrir norðan Albertslund. Dælustöðin í Pumpehuset var tekin úr notkun fyrir tæpum 30 árum en þá var húsinu breytt og hefur síðan verið notað til tónleikahalds og skemmtana af ýmsu tagi. Vatnið til Kaupmannahafnarsvæðisins kemur í dag frá 56 uppsprettum og borholum norðan við höfuðborgina. Í Tinghøj í Gladsaxe eru 10 geymar sem samtals rúma 300 þúsund rúmmetra af vatni. Sumir þeirra eru orðnir gamlir, þeir elstu frá 1931. Nú er í undirbúningi að byggja viðbótargeyma sem rúmað geta 225 þúsund rúmmetra til viðbótar því sem fyrir er.
Mikil gæði, mýkra vatn, stóraukin notkun og lek rör
Vatnið sem Hofor dreifir til Kaupmannahafnar og nágrennis er mjög hreint, eini gallinn er að það er kalkríkt. Hofor vinnur markvisst að því að „mýkja“ vatnið með sérstakri tækni. Mikið kalk í vatninu eyðileggur blöndunartæki, þvotta- og uppþvottavélar og lagnir með tilheyrandi kostnaði.
Þrátt fyrir að þvotta- og uppþvottavélar sem seldar eru í dag noti minna vatn, og minna rafmagn og að nú séu í boði alls kyns „sparnaðarkranar“ á vaska og sturtur, ásamt „sparneytnari“ salernum, eykst vatnsnotkunin stöðugt. Ein helsta ástæða þess er að íbúum í Kaupmannahöfn og nágrenni fjölgar stöðugt, og síaukinn fjöldi ferðamanna sem leggur leið sína til dönsku höfuðborgarinnar.
Í áðurnefndri skýrslu frá Hofor kom fram að gera megi ráð fyrir að vatnsrör endist í 75 til 100 ár. Rúmlega fjórðungur allra vatnslagna á Kaupmannahafnarsvæðinu er eldri en 100 ára og því löngu kominn á aldur ef svo mætti segja. Talið er að allt að 13 prósent þess vatns sem leggur af stað til höfuðborgarinnar tapist vegna leka á rörunum.
Styttra í sturtunni
Hver Dani notar að jafnaði daglega um 105 lítra af vatni. Danska útvarpið, DR, bað Anne Scherfig, sérfræðing hjá Hofor, um nokkur ráð handa einstaklingum sem vilja spara vatnið. Hún nefndi eftirfarandi:
- Ekki að láta renna meðan þú burstar tennurnar.
- Notaðu garðkönnu til að vökva blómin í garðinum, ekki slönguna.
- Notaðu sparnaðarstillingarnar á þvotta- og uppþvottavélinni.
- Láttu gera við krana sem leka, þótt það sé skrúfað fyrir þá.
- Styttu tímann í sturtunni um eina mínútu, þá sparast 10 lítrar af vatni.
„Þótt þetta virðist ekki mikið verður að hafa í huga að margt smátt gerir eitt stórt,“ sagði Anne Scherfig. Hún bætti við að ef skipta þyrfti út salerni væri sjálfsagt að það nýja hefði bæði minna og stærra útskol. Ný salerni nota 2–4 lítra í útskol en gömul allt að 12 lítra. 27 prósent af daglegri vatnsnotkun Dana fara út í gegnum salernið.
Vantar 12 milljónir rúmmetra
Spár Hofor gera ráð fyrir að árið 2040 þurfi 73 milljónir rúmmetra af vatni til að fullnægja þörf Kaupmannahafnarsvæðisins, núna er geta vatnsveitunnar 61 milljón rúmmetrar. Það þarf því að auka vatnsmagnið um 12 milljónir rúmmetra til að allir geti fengið það vatn sem þörf er fyrir. Þetta vatnsmagn sem vantar, ef ekkert verður að gert, svarar til allrar vatnsnotkunar í sveitarfélaginu Óðinsvéum á Fjóni þar sem búa 210 þúsund manns.
Hættumerki
Í tengslum við útgáfu skýrslu Hofor hélt Magnus Heunicke umhverfisráðherra fréttamannafund. Ráðherrann sagði hættumerki á lofti varðandi danskan vatnsbúskap. Nóg væri til af vatni í Danmörku en sífellt yrði erfiðara að finna ómengað vatn. Ráðherrann sagði að nú væri hafin vinna við að kortleggja grunnvatnið, eins og hann komst að orði, og þeirri vinnu á að ljúka haustið 2026.
„Það er ekki við bændur að sakast“
„Neysluvatn skiptir öllu máli fyrir okkur og það á að vera ómengað og öruggt til neyslu en þannig verður það ekki í framtíðinni nema við bregðumst við,“ sagði Magnus Heunicke, Á fréttamannafundinum kom fram að stærsti mengunarvaldurinn í jarðvegi væri landbúnaðurinn. „Það er ekki við bændur að sakast, þeir hafa starfað í góðri trú,“ sagði ráðherrann og bætti við: „Við berum öll ábyrgð á landinu okkar.“
Rétt er að geta þess að vandinn varðandi ómengað neysluvatn og hugsanlegan skort á því í framtíðinni er ekki bundinn við Kaupmannahöfn og nágrenni. Sama er upp á teningnum varðandi mörg önnur svæði í Danmörku.
Athugasemdir (1)