Við fáum far með Gullfossi til Kaupmannahafnar og þaðan til Grikklands, þar sem við byrjum og endum í Aþenu, en eyðum þó lengstum tíma á grísku eyjunum við Tyrklandsstrendur, Rhodos og Karpathos, en á þeirri síðarnefndu má finna þorpið Díafani.
Þangað koma hjónin Jökull Jakobsson og Jóhanna Kristjónsdóttir ásamt börnunum Elísabetu (8 ára), Illuga (6 ára) og Hrafni (1 árs) til að bjarga hjónabandinu, án árangurs. En þessi fjölskylda er í raun heill sagnaheimur í íslenskum bókmenntum; öll virðast þau sískrifandi og mæðgurnar Jóhanna og Elísabet hafa báðar skrifað ótal ævisögulega texta og Jóhanna, Hrafn og hálfsystirin Unnur skrifað mikið af ferðasögum og -ljóðum – og þessi bók er jöfnum höndum fjölskyldusaga og ferðasaga.
Elísabet notar hér sitt bernskusjálf, Ellu Stínu, og heimsækir hér minningar og tilfinningar aftur, sem og þennan sagnaheim, þar eru ákveðin leiðarstef sem koma ítrekað upp. Síðustu tvær bækur hennar, Aprílsólarkuldi og Saknaðarilmur, hafa verið ákveðið uppgjör við foreldrana og hér er það vissulega undirliggjandi, sérstaklega gagnvart föðurnum – en er þó ekki aðalatriði, þau eru einfaldlega draugar sem alltaf fylgja, jafnvel bókstaflega eins og í einni kostulegustu senu bókarinnar þar sem í miðju samtali er flogið hálfa öld fram í tímann.
„Pabbi, segi ég fimmtíu árum seinna.
Hvað, segir hann uppúr gröfinni.“
„Þessi bók er jöfnum höndum fjölskyldusaga og ferðasaga
Síðustu sólarminningarnar
Það er aðeins flakkað á milli tímaskeiða og í lokin heimsækir 28 ára Elísabet þessar minningar á ný í öðru ferðalagi – en langmest er þó dvalið á árinu 1966, þessum gimstein eins og hún kallar þessa ferð – enda fylgdi skilnaðurinn í kjölfarið og því eru þetta líklega síðustu sólarminningarnar sem börnin eiga af sameinaðri fjölskyldu. Þótt vissulega skynji þau þarna að hjónabandið standi á brauðfótum.
Þetta er samt öðru fremur svipmynd af Grikklandi – og kallast þar á við Dagbók frá Diafani eftir Jökul. Það er birtur kafli úr henni um gönguferð þeirra feðgina, sem telur fjórar og hálfa blaðsíðu. Í kjölfarið bætir Ella Stína við: „Ég man göngutúrinn öðruvísi, skottaðist á eftir pabba með trjágrein í hendinni og man eftir manninum með plóginn.“
Nú hef ég vitaskuld ekki hugmynd um hvort þeirra er áreiðanlegri sögumaður, og þetta er skemmtileg klausa – en afhjúpar þó ákveðinn lykilveikleika bókarinnar – þetta er ferðasaga sem fylgir ákveðin móða bernskuminninga, mögulega innbyggður galli þess að skrifa bernskuminningar án þess að skálda að ráði.
Þessi stutta nóvella er á margan hátt eins og stuttur kafli úr lengri bernskusögu, þar sem ferðalög innanlands fléttast inn í, og líka upprifjun á veröld sem var, þegar svona ferðalög voru miklu sjaldgæfari.
Heillandi minningarleiftur
En verandi stakt verk hefði maður viljað fá fyllri mynd af Grikklandi, hvernig sem það hefði verið útfært, hér birtast okkur aðeins leiftur, persónur sem koma og fara og gleymast – eins og þau sjálf raunar, eins og hún kemst að raun um þegar hún heimsækir þorpið aftur löngu seinna. Heil stjórnarbylting fær ekki nema eitt paragraf og maður saknar dálítið forvitni góðs ferðasöguhöfundar.
Að því sögðu er þetta falleg frásögn og þau minningarleiftur sem hér birtast frá Grikklandi heillandi. Stærsti kostur bókarinnar eru svo ljósmyndirnar – flestar úr einkasafni – og mann langaði að vita hver hélt á myndavélinni, af því þetta eru gullfallegar og oft launfyndnar ljósmyndir sem virkilega færa mann rúma hálfa öld aftur í tímann.
Í hnotskurn: Þessi ferðasaga fjölskyldu til Grikklands og um leið aftur í fortíðina er falleg saga með frábærum ljósmyndum, sem er þó hjúpuð óþarflega mikilli móðu fölnaðra bernskuminninga.
Athugasemdir